Γράφει ο Βασίλης Μπαλάφας
Δρ. Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων
Πανεπιστημίου Πελοποννήσου
Τις τελευταίες ημέρες, με αφορμή τα όσα ανησυχητικά διαδραματίζονται στη χώρα μας σχετικά με την αλγεινή υπόθεση των υποκλοπών, τείνει να αναπτυχθεί εκ νέου και μετά περίπου από μια δεκαετία η τοξική θεματική γύρω από το αν και κατά πόσο η Ελλάς μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένα «failed state».
Αν αυτή είναι η αφετηρία, τότε μάλλον είναι εξαιρετικά προβληματική και δημιουργεί περισσότερες πληγές από όσες πιθανώς θα μπορούσαν να θεραπευτούν.
Δεν χρειάζεται να μετακινηθούμε πολλές δεκαετίες πίσω για να ξετυλίξουμε ένα κουβάρι που μάλλον συμβαδίζει με την ίδια την τεχνολογική εξέλιξη αλλά και την ταυτόχρονη υποτίμηση ή κακοδιαχείρισή της ως εγγενές κρατικό εργαλείο ή μέσο επίτευξης στόχων και υπηρέτησης σκοπών (ή σκοπιμοτήτων).
Η εικόνα του 2006 με τους τρεις υπουργούς Ρουσόπουλο, Βουλγαράκη και Παπαληγούρα να ανακοινώνουν σε κοινή συνέντευξη τύπου, επιδεικνύοντας ένα εμπεριστατωμένο και τεκμηριωμένο σχεδιάγραμμα, την παρακολούθηση των κυβερνητικών τηλεφώνων, ακόμα και εκείνου του Πρωθυπουργού, παραμένει νωπή και το ίδιο τρομακτική.
Η υπόθεση εκείνη άφησε πίσω της τελικά μονάχα τον μυστηριώδη θάνατο του Κώστα Τσαλικίδη, του ανθρώπου που εντόπισε το λογισμικό παρακολούθησης εκείνης της εποχής και το γνωστοποίησε στους ανωτέρους του.
Οι μετέπειτα ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις που συνέβησαν στη χώρα εντός μιας περιόδου κατά την οποία ξεκίνησε ουσιαστικά η αναδιάταξη των διεθνών συσχετισμών όπως τη βιώνουμε σήμερα, έφεραν την Ελλάδα στο μικροσκόπιο δεκάδων ερευνητών, ακαδημαϊκών, δημοσιογράφων και οι αναφορές σε αυτή είναι πολλές σε πλήθος βιβλιογραφίας.
Ενδεικτικά, σε πλήθος αναφορών στα Wikileaks που δεν έχουν διαψευστεί ποτέ αναφέρονται επαφές Ελλήνων αξιωματούχων ή ακόμα και ιδιωτών οι οποίοι έδιναν «στεγνά» σημαντικές αναφορές για τις κινήσεις της χώρας στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής την περίοδο 2005-2009 και μάλιστα πρότειναν και κινήσεις ανάσχεσης τοποθετώντας βαθμούς επικινδυνότητας.
Στο βιβλίο «The Snowden Files: The Inside Story of the World’s Most Wanted Man» οι παρακολουθήσεις των ελληνικών τηλεγραφημάτων φιγουράρουν από τις πιο χαρακτηριστικές στην εξιστόρηση του ανθρώπου που αποκάλυψε το 2013 ένα από τα πιο εκτεταμένα δίκτυα ψηφιακών παρακολουθήσεων και υποκλοπών στην Ιστορία.
Λίγο αργότερα θα μαθαίναμε από άλλο ηχητικό για τον «Παναθηναϊκάκια», για συνδιαλέξεις Υπουργών με ανώτατους δικαστικούς λειτουργούς και τα επεισόδια είναι πολλά μέχρι να φτάσουμε στα σημερινά φαινόμενα.
Το ερώτημα είναι, αποτελούν αυτά στοιχεία ικανά να ανοίξουν μια συζήτηση περί «failed state» ή ο όρος τελικά λειτουργεί παρελκυστικά ;
Γιατί, ναι, είναι ζήτημα «failed state» ένα κράτος που χάνει πλήρως την ικανότητά του να διαχειριστεί τα δημοσιονομικά του και να πάρει ακόμα και τις πιο απλές αποφάσεις χάραξης της πολιτικής του Προϋπολογισμού του. Είναι ζήτημα τέτοιου τύπου το να κυκλοφορεί από επίσημα χείλη στο διεθνή τύπο ότι «στην Ελλάδα πέφτουν σφαίρες στους μαθητές και δολάρια στις τράπεζες». Είναι ζήτημα τέτοιου τύπου ακόμα και το να απομονώνεται σε παγκόσμια τηλεοπτική μετάδοση ένας Πρωθυπουργός κυρίαρχου κράτους την ώρα που ως λεζάντα έχει μπει αντίστροφη μέτρηση για χρεοκοπία.
Η χώρα ταλαιπωρήθηκε πολύ από τη συζήτηση αυτή. Για περισσότερο από μια δεκαετία. Αυτομαστιγώθηκε, κατακερματίστηκε, διαιρέθηκε, πόνεσε. Και πιο πολύ πόνεσε ο λαός της που αφού κατηγόρησε ο καθένας μας τον απέναντι ως «κλέφτη», στη συνέχεια καλούμαστε «όλοι μαζί» να γυρίσουμε την παρτίδα, χάνοντας κάθε χρόνο αγοραστική δύναμη και πέφτοντας βιοτικό επίπεδο.
Οι υποκλοπές δεν είναι – κατά την ταπεινή μου άποψη – ζήτημα για να ξαναμπούμε σε μια τέτοια επικίνδυνη κουβέντα που πλήττει οριζόντια τη χώρα. Θα μπορούσαν να είναι όμως μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να επανεξεταστεί το οικοδόμημα της Δημόσιας Διοίκησης και ο τρόπος που αυτό λειτουργεί κάθε φορά με το σύνολο ανθρώπων που έρχονται και παρέρχονται, χωρίς καμία δικλείδα ελέγχου, λογοδοσίας, θεσμικής καθοδήγησης.
Πριν και μετά από κάθε εκλογές σε κάθε βαθμό (και κυρίως σε αυτούς της αυτοδιοίκησης αλλά όχι μόνο), ένα πολυπληθές προσωπικό – κατά κανόνα ελαχίστως εκπαιδευμένο και ακόμα λιγότερο διαβασμένο – αναλαμβάνει χάραξη στρατηγικών και υλοποίηση πολιτικών Εθνικής σημασίας.
Στρατιές αιρετών και διάφορων «συνεργατών» ουσιαστικά διοικούν τη χώρα σε ένα «παράπλευρο» σύστημα που δεν διέπεται από τους ίδιους κανόνες που αφορούν τους υπηρεσιακούς παράγοντες.
Ακόμα χειρότερα, υπό το μότο κάποιας απροσδιόριστης λειτουργίας «ελεύθερης αγοράς» και κάποιου αδιευκρίνιστου μάνατζμεντ «ιδιωτικού τομέα», ο οποίος μπορεί για παράδειγμα να είναι ακόμα και κάποιο περίπτερο ή ένας συνοικιακός φούρνος, πολλοί εξ αυτών διαχειρίζονται τα δημόσια πράγματα ως ένα δικό τους μεγάλο μαγαζί που ποτέ δεν μπόρεσαν να αποκτήσουν, με πολλούς υφισταμένους και μια ανεξέλεγκτη πρακτική διοίκησης του τύπου «ο τάδε είπε να γίνει αυτό».
Είναι λογικό λοιπόν ένα τεχνολογικό εργαλείο που μπορεί να λειτουργήσει ως «όπλο» για να μη χάσει κάποιος τέτοιου είδους «προνόμια» ή για να τα αποκτήσει εξολοθρεύοντας πολιτικούς αντιπάλους και υπονομεύοντας ακόμα και την εξωτερική πολιτική της χώρας, να καθίσταται εξαιρετικά θελκτικό και ως εκ τούτου θεσμικά επικίνδυνο.
Τι σχέση όμως έχει η πατρίδα με αυτό ; Το κράτος ;
Η Ελλάς δεν είναι «failed state». Ούτε θα γίνει τέτοιο επειδή οι εκάστοτε παρέες που εκλέγονται στις διοικητικές της δομές κάθε επιπέδου λειτουργούν ασύδοτα και έχουν μάθει να μην υπόκεινται σε κανενός είδους κανόνα, εγκύκλιο, κώδικα, σεβασμό της υπηρεσιακής ιεραρχίας, συνεκτίμηση της θεσμικής άποψης παραγόντων που πληρώνονται για την τεχνογνωσία και τις γνώσεις τους προκειμένου να τις προσφέρουν ως υπηρεσίες στην πατρίδα.
Αν η υπόθεση των υποκλοπών είναι το επιχείρημα για να μιλήσουμε για την Ελλάδα ως «failed state», τότε πρόκειται περί πλάνης. Γιατί είναι ο μόνος τρόπος ώστε να μην αλλάξει απολύτως τίποτα.
ΥΓ:
Ο Βασίλης Μπαλάφας είναι Τεχνολόγος Πληροφορικής & Δικτύων και Διεθνολόγος/Πολιτικός Επιστήμων. Σπούδασε Τηλεπληροφορική και Διοίκηση στο ΑΤΕΙ Ηπείρου. Έχει μεταπτυχιακό τίτλο στις Επικοινωνίες Δεδομένων (MSc in Data Communications – U of Kingston) και μεταπτυχιακό στις Διεθνείς Σχέσεις και Πολιτικές, στην κατεύθυνση της Διακυβέρνησης (MA in International Relations and Policies – Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων της Κορίνθου του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, με υποτροφία υψηλής ακαδημαϊκής επίδοσης). Επίσης κατέχει μεταπτυχιακό τίτλο στην Τοπική και Περιφερειακή Ανάπτυξη και Αυτοδιοίκηση (MA in Local and Regional Government and Development) από την Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης σε σύμπραξη με 4 Πανεπιστήμια της χώρας (Πελοποννήσου, Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Πανεπιστημίου Πειραιώς). Τον Ιούνιο του 2015 εκδόθηκε από τις εκδόσεις «Ινφογνώμων» το βιβλίο του με τίτλο «Ο Αγωγός Burgas-Αλεξανδρούπολη στη Διεθνή Πολιτική». Πρόσφατα εκδόθηκαν 2 νέα βιβλία, ένα στη Νέα Υόρκη με θέμα την Ενεργειακή Ασφάλεια και ένα στην Αθήνα με θέμα την οργανωσιακή αλλαγή στο Δημόσιο Τομέα, στα οποία συμμετέχει με 2 δικά του κεφάλαια. Εργάζεται στην Περιφέρεια Πελοποννήσου και είναι Αναπληρωτής Προϊστάμενος Τμήματος Σχεδιασμού Και Υποστήριξης Συστημάτων Φορέα. Είναι επίσης μεταπτυχιακός ερευνητής στο Κέντρο Διεθνούς και Ευρωπαϊκής Πολιτικής Οικονομίας και Διακυβέρνησης του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και μέλος της ΕΠΥ (Ελληνική Εταιρεία Επιστημόνων και Επαγγελματιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών), του ΕΟΠΕ (Ελληνικός Οργανισμός Πολιτικών Επιστημόνων) και του GPSG (Greek Politics Specialist Group of the UK’s Political Studies Association –PSA). Μελέτες και επιστημονικά άρθρα του έχουν παρουσιαστεί και δημοσιευτεί σε συνέδρια και περιοδικά της Ελλάδος και του εξωτερικού.
