Γράφει ο Αλέξης Παπαχελάς
Αν η ∆ύση δεν είναι ενωμένη δεν θα μπορέσει να τα βγάλει πέρα στον ανταγωνισμό με την Κίνα. Αυτό είναι σαφές. Και αν στη «Δύση» συμπεριλάβουμε την Αυστραλία και την Ιαπωνία, δεν υπάρχει αμφιβολία πως γι’ αυτές η στρατηγική συνεργασία με τις ΗΠΑ βαθαίνει και καθίσταται όλο και πιο αναγκαία. Αυτές οι χώρες βρίσκονται, άλλωστε, στην Ανατολή και αντιμετωπίζουν μια τεράστια Κίνα με ολοένα και πιο αυξημένες γεωπολιτικές φιλοδοξίες.
Το ζήτημα, όμως, είναι τι θα γίνει με την Ευρώπη. Οι δηλώσεις του προέδρου Μακρόν καθώς επέστρεφε από το Πεκίνο φώτισαν το πρόβλημα, αλλά και το ευρωπαϊκό δίλημμα. Ο Γάλλος ηγέτης μίλησε, για μία ακόμη φορά, για την ανάγκη στρατηγικής αυτονομίας της Ευρώπης έναντι των ΗΠΑ και αμφισβήτησε το αν η Ε.Ε. πρέπει να τις ακολουθήσει σε ένα σκληρό ψυχρό πόλεμο. Επειδή οι Γάλλοι είναι χαλαροί με τη χρήση της γλώσσας, ακόμη και όταν πρόκειται για απολύτως απτά ζητήματα, είναι πολύ δύσκολο να καταλάβουμε τι σημαίνει στρατηγική αυτονομία, πόσο θα κοστίσει, πότε και πώς θα επιτευχθεί. Μπορεί η «Ευρώπη», είτε αυτή είναι η σημερινή Ε.Ε. είτε ένα πιο κλειστό κλαμπ ευρωπαϊκών χωρών, να δημιουργήσει τα επόμενα 5-10 χρόνια τον δικό της στρατό, τις δικές της υπηρεσίες πληροφοριών; Μπορεί η «Ευρώπη», χωρίς μάλιστα τη Μ. Βρετανία, να αντικαταστήσει με δικά της μέσα αυτό που της προσφέρει το ΝΑΤΟ, στην πράξη οι ΗΠΑ;
Οταν συζητούσα το θέμα με έναν καλό φίλο μού διηγήθηκε μια ιστορία. Είχε πάει ως επίσημος επισκέπτης σε ένα αμερικανικό αεροπλανοφόρο. Κάποια στιγμή τούς έκανε το τραπέζι ο κυβερνήτης μαζί με ανώτατους Αμερικανούς αξιωματικούς. Του έκανε εντύπωση ότι στο τραπέζι υπήρχαν σάντουιτς με τονοσαλάτα ή ζαμπόν/τυρί, κόκα κόλες, μερικές μπίρες. Δίπλα είχε στηθεί ένα τραπέζι, όπου το πλήρωμα πουλούσε μπισκότα και κούπες. Επειτα από λίγο καιρό πήγε σε ένα γαλλικό αεροπλανοφόρο, πάλι προσκεκλημένος ως επίσημος από τους ομολόγους του. Αυτή τη φορά στο τραπέζι σερβιρίστηκαν τρία πιάτα και σχετικά καλό κρασί. Στα μάτια του έμπειρου φίλου η διαφορά ήταν σαφής, όπως και η απάντηση στο ερώτημα «ποιος είναι πιο έτοιμος να πολεμήσει;».
Αλλος φίλος που βρέθηκε στο Αφγανιστάν τις χαώδεις ημέρες της εξόδου από την Καμπούλ περιγράφει πώς οι Αμερικανοί τα έκαναν θάλασσα, αλλά μετά έστησαν ένα μηχανισμό που λειτούργησε για μερικές ημέρες την επιχείρηση εκκένωσης και μια περίπλοκη αερογέφυρα. Οι Ευρωπαίοι ένιωσαν απόλυτα εξαρτημένοι και στο τέλος μιας επιχείρησης που έστηναν με κόπο είχαν απέναντί τους έναν Αμερικανό λοχαγό, που τους έλεγε αν μπορούσαν ή όχι να μπουν στην ελεγχόμενη περιοχή του αεροδρομίου για να φύγουν.
Εχει δρόμο πολύ η Ευρώπη για να κατακτήσει τη στρατηγική αυτονομία. Πρέπει να το πετύχει, αλλά αυτό σημαίνει ότι πρέπει να σκληρύνει, να σταματήσει να είναι κακομαθημένη και –το κυριότερο– να αποκτήσει ηγεσία που θέλει να διαδραματίσει τέτοιο ρόλο στο παγκόσμιο σκηνικό. Γιατί τώρα μοιάζει με ένα ήρεμο και καλοσυντηρημένο «οικόπεδο» που θέλει να μείνει ανέπαφο από τις ραγδαίες και αδυσώπητες αλλαγές γύρω του, καθώς καταρρέουν οι μεταπολεμικές βεβαιότητες και η αίσθηση ασφάλειας που έδινε η αμερικανική ομπρέλα. Αυτό δεν γίνεται όμως. Κανένας φροντισμένος κήπος δεν διατηρείται όταν γύρω του φυτρώνει και επεκτείνεται βίαια και άναρχα μια «ζούγκλα». Είναι ώρα αποφάσεων για την Ευρώπη. Μόνο που –ως συνήθως– μέχρι να τις πάρει…
