Γράφει ο Νίκος Μαραντζίδης
Στην αφετηρία της βρετανικής σειράς «this England» που έχει ως θέμα της τη διακυβέρνηση κατά την πρωθυπουργία του Μπόρις Τζόνσον, ο αφηγητής λέει: «η αξιοπρέπεια ακόμη μετράει στον δημόσιο βίο». Και συνεχίζει: «Ο Μπόρις Τζόνσον δεν διαθέτει από αυτήν»!
Μετά από όσα βλέπουμε μήνες τώρα γύρω από το σκάνδαλο των υποκλοπών, είμαστε άραγε σε θέση να ελπίζουμε, πως η αξιοπρέπεια εξακολουθεί να έχει τη σημασία της για το δημόσιο βίο της χώρας μας ή μήπως έχει χαθεί εντελώς; Κι αν πράγματι η αξιοπρέπεια συνεχίζει να μετράει για τη Δημοκρατία, έχει απομείνει καθόλου από αυτήν στην Κυβέρνηση και στον ίδιο τον πρωθυπουργό;
Το σκάνδαλο των υποκλοπών αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα που βίωσε η χώρα κατά τη Μεταπολίτευση. Αποκαλύφθηκε πως χρησιμοποιήθηκαν οι μυστικές υπηρεσίες της χώρας για να παρακολουθούν τον ευρωβουλευτή και πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ Ανδρουλάκη και τον δημοσιογράφο Κουκάκη. Ταυτόχρονα αποκαλύφτηκε πως παρακολουθούνται κατ’ έτος δεκαπέντε χιλιάδες άτομα, αριθμός που σημαίνει πρακτικά πως υποκλέπτονται οι συνομιλίες εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων. Πρόκειται για μεγέθη που προσομοιάζουν σε πρακτικές αυταρχικών και ολοκληρωτικών καθεστώτων.
Συστηματικά και μεθοδευμένα το Μαξίμου αφού άλλαξε τη νομοθεσία για να έχει τον απόλυτο έλεγχο των υπηρεσιών καθώς και των ανθρώπων που ηγούνται αυτών, διαμόρφωσε μια δομή όπου η εκτελεστική εξουσία σε ανώτατο επίπεδο, εν προκειμένω, ένας άνθρωπος, ο πρωθυπουργός, είχε την άμεση ευθύνη των μυστικών υπηρεσιών της χώρας. Από το σημείο αυτό, πριν καν προκύψει οποιαδήποτε αποκάλυψη, η χώρα είχε ήδη κάνει τα πρώτα βήματα προς την ανελευθερία. Η χώρα βρέθηκε αγκαλιά με πρακτικές, ανάλογες με αυτές που έχουν εφαρμοστεί σε αυταρχικά και ολοκληρωτικά καθεστώτα. Στη Ρουμανία του Τσαουσέσκου για παράδειγμα, η Σεκιουριτάτε είχε υποσκελίσει κάθε θεσμό της χώρας, συμπεριλαμβανομένου του κραταιού κομμουνιστικού κόμματος, και έδινε αναφορά μόνο στον πρόεδρο της χώρας και στον στενό (οικογενειακό) του κύκλο. Τα αποτελέσματα τα είδαμε.
Η αποκάλυψη του σκανδάλου σημαδεύτηκε στη συνέχεια από αναρίθμητα ψέματα, τεχνικές χειραγώγησης, συσκότισης (συνεχείς διαρροές δήθεν πληροφοριών για τους λόγους και τους φορείς που παρήγγειλαν την παρακολούθηση εμπλέκοντας έως και ξένες χώρες) και αποπροσανατολισμού της κοινής γνώμης («έχουμε πόλεμο και ακρίβεια με τι ασχολείστε τώρα»;) ώστε να προκαλείται σύγχυση και οι πολίτες να δυσκολεύονται να αντιληφθούν τα γεγονότα.
Η κυβέρνηση επιστράτευσε κάθε τεχνική. Ψέματα, προπαγάνδα, αποσιώπηση, που υποστηρίζονταν από μια απόλυτη επικοινωνιακή υπεροπλία, μετέτρεψαν τη χώρα σε ένα τοπίο, που κοινά του μπορεί να εντοπίσει κανείς στις περιγραφές του Τζορτζ Όργουελ. Το «1984» είναι εδώ. Καθώς η οργουελικού τύπου προπαγάνδα θεμελιώνεται στην αντιστροφή της έννοιας των λέξεων, στη διαρκή παραποίηση της πραγματικότητας, στη συνεχή αντικατάσταση της αλήθειας από το ψέμα με στόχο να εξαλειφθεί «το έγκλημα της σκέψης», η χώρα βουλιάζει στους βάλτους ενός ολοκληρωτισμού που έχει σημείο αναφοράς το Μαξίμου.
Η θεσμική διαχείριση της υπόθεσης από τα αρμόδια όργανα της βουλής, όχι μόνο δεν φώτισε το σκάνδαλο αυτό -σκάνδαλο που σημαντικοί πολιτικοί παράγοντες της χώρας που μετρούν τα λόγια τους χαρακτήρισαν ως βαριά προσβολή στο Σύνταγμα που μπορεί να απειλήσει την ομαλότητα της χώρας- αλλά συνέβη ακριβώς το αντίθετο. Ορθώθηκαν όλα τα τείχη της σιωπής και της παραπληροφόρησης που μπορούσαν να υψωθούν προκειμένου να κλείσει κάθε χαραμάδα που οδηγεί στην αλήθεια.
Ποτέ δεν αισθάνθηκα τόσο πολύ εξευτελισμένος ως πολίτης. Πληρώνω φόρους για να παρακολουθεί ένα σκοτεινό βαθύ κράτος του αντιπροσώπους μου, τους βουλευτές και ευρωβουλευτές που εκλέγω; Το κράτος δηλαδή παρακολουθεί τους αντιπροσώπους της λαϊκής βούλησης; Πρόκειται για εκτροπή! Κι όταν το σκάνδαλο μεγατόνων αποκαλύπτεται, κυριαρχεί η αποσιώπηση και η παραπληροφόρηση, δήθεν στο όνομα των «άκρως απόρρητων δεδομένων», ενώ στην πραγματικότητα όλο αυτό συμβαίνει προκειμένου να διασωθεί η πολιτική καριέρα ενός και μόνο προσώπου-και του στενού του κύκλου. Μας είπαν, επιπλέον, πως η παραίτηση του πρωθυπουργού θα προκαλέσει πολιτική αστάθεια. Ποτέ άλλοτε δεν ταυτίστηκε τόσο ανερυθρίαστα η σταθερότητα του πολιτεύματος μας με την καριέρα ενός και μόνο προσώπου.
Το σκάνδαλο των υποκλοπών συνιστά όχι μόνο βαριά προσβολή του Συντάγματος αλλά και μια πληγή ανεπούλωτη. Κάθε μέρα που περνά και που ο Πρωθυπουργός δεν παραιτείται, κάθε μέρα που περνά και δεν μαθαίνουμε την αλήθεια, κάθε μέρα που περνά και δεν πληροφορούμαστε ποιοι άλλοι βουλευτές, δημοσιογράφοι, καθηγητές, δικαστές, παρακολουθούνται συνιστά προσβολή για το Σύνταγμα και τη Δημοκρατία μας. Μόνο όσοι εθελοτυφλούν δεν το αντιλαμβάνονται: το σκάνδαλο των υποκλοπών ως τεράστιο παγόβουνο, απειλεί να βουλιάξει τη Δημοκρατία μας.
Μια εξουσία αχόρταγη για περισσότερη εξουσία, αλλά συνάμα τόσο ανασφαλής και ανήσυχη θέλει να «κλείσει» το θέμα μια για πάντα. Στο όνομα της αξιοπρέπειας της δημοκρατίας και του δημόσιου βίου, αυτό οι πολίτες δεν πρέπει να το αφήσουμε να συμβεί.
(Ο Νίκος Μαραντζίδης είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας)
