Γράφει ο Αλέξης Παπαχελάς
Τα μεγάλα και εν δυνάμει κοσμοϊστορικά γεγονότα συχνά συμβαίνουν χωρίς ένα μεγάλο «μπανγκ», αλλά κάπως αθόρυβα. Πριν από μερικές ημέρες μία έμπειρη Ελληνίδα διπλωμάτης, ένας Γερμανός δικαστής και ένας στενός σύμβουλος του προέδρου Ερντογάν κάθησαν πολλές φορές στο ίδιο τραπέζι σε ένα μικρό κτίριο δίπλα στη γερμανική καγκελαρία. Πριν από λίγα χρόνια το σκηνικό αυτό θα ήταν αδιανόητο. Μεσολαβητικό ρόλο μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας έπαιζαν από το 1950 έως πρόσφατα οι Αμερικανοί, και μόνον οι Αμερικανοί. Ατσεσον, Κλίφορντ, Βανς, Χόλμπρουκ ήταν μερικοί από τους πολύ γνωστούς μεσολαβητές οι οποίοι έκαναν κάποια «βάρδια» στην περιοχή μας, είτε στην Κύπρο είτε στο Αιγαίο. Γερμανός μεσολαβητής ακουγόταν ως ανέκδοτο.
Τα πράγματα αλλάζουν όμως ραγδαία γύρω μας και σε όλο τον πλανήτη. Η Αμερική έχει αποτραβηχτεί στον εαυτό της και οι παραδοσιακοί μηχανισμοί εξωτερικής πολιτικής έχουν καταρρεύσει. Ενας πολύ δραστήριος και ικανός πρέσβης μπορεί να δίνει άλλη εικόνα στο τοπικό κοινό. Η πραγματικότητα δεν κρύβεται όμως και, δυστυχώς, αυτό το ξέρει καλά και ο Ερντογάν.
Εμείς ζούμε, εδώ στη γειτονιά μας, τον μακρινό απόηχο των τεκτονικών αλλαγών που συντελούνται παγκοσμίως. Είναι καιρός να πετάξουμε τα παλιά μας εργαλεία με τα οποία αναλύαμε τον κόσμο. Και δεν νομίζω ότι μπορούμε πλέον να αποκλείσουμε τίποτα. Εννοώ, π.χ., ότι κανείς δεν θα εκπλαγεί αν η ένταση μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας αναζωπυρωθεί ξανά και εμφανιστεί ως μεσολαβητής η Μόσχα. Το έχει κάνει σε άλλα μέτωπα και θα ενίσχυε πολύ το πρεστίζ της να παίξει έναν τέτοιο ρόλο ανάμεσα σε δύο μέλη του ΝΑΤΟ. Η φύση απεχθάνεται το κενό. Οι ΗΠΑ αφήνουν πια κενό εμφανές και μεγάλο και κάποιος ή κάποιοι θα το γεμίσουν.
Εν τω μεταξύ, ψάχνουμε στρατηγικές σχέσεις που θα εμπεριέχουν ένα «ασφαλιστικό συμβόλαιο» έναντι της Αγκυρας. Το δοκιμάσαμε με τη Γαλλία αλλά αλλάξαμε γνώμη. Το περιμέναμε από το Ισραήλ αλλά η σχέση δεν έχει φτάσει ποτέ σε ένα τέτοιο σημείο. Την Κίνα δεν την έχουμε βάλει ακόμη στους υπολογισμούς μας γιατί δεν έχει δείξει τέτοιες διαθέσεις ανάμειξης στην περιοχή. Με τις ΗΠΑ φοβάμαι συχνά ότι μεγαλοποιούμε γεγονότα ήσσονος σημασίας, ερμηνεύοντάς τα όπως μας βολεύει. Η Ουάσιγκτον ουδέποτε υποκρίθηκε ότι μας πούλαγε «ασφαλιστικό συμβόλαιο», απλώς ξέραμε ότι υπήρχε ένα παγκόσμιο νούμερο εκτάκτου ανάγκης στο οποίο κάποιος θα απαντήσει και θα ασχοληθεί αν χρειαστεί.
Ταπεινή μου γνώμη, ότι μέσα σε ένα τόσο ρευστό σκηνικό το σοφότερο που μπορείς να κάνεις είναι να κερδίζεις χρόνο και ηρεμία και για αυτό ο διάλογος –υπό όρους– είναι μονόδρομος. Το μέλλον της Τουρκίας είναι απρόβλεπτο, γεμάτο ρίσκα. Εμείς θέλουμε χρόνο για να αναβαθμίσουμε τις Ενοπλες Δυνάμεις και να πάρουμε τα πάνω μας ως χώρα. Και χρόνο για να δούμε πού θα κάτσει η μπίλια πριν σχεδιάσουμε τη νέα εξωτερική μας πολιτική.
