Γράφει ο Μανώλης Κοττάκης
Τι σχέση μπορεί να έχει ένα ειδεχθές έγκλημα, όπως η βαριά σωματική βλάβη που υπέστη στο πρόσωπό της η 34χρονη νεαρά ασφαλίστρια -έντονη αλλοίωση των χαρακτηριστικών της έπειτα από ρίψη θειικού οξέος-, με το μόλις ψηφισθέν από το Κοινοβούλιο νομοσχέδιο για την Παιδεία;
Θεωρητικώς, καμία. Τι συνδέει, άραγε, τα «ιδιόρρυθμα» αδικήματα της νέας εποχής με τη μαθητική αξιολόγηση «διαγωγή κοσμιωτάτη», για την οποία προεκλήθη τόσος θόρυβος; Εκ πρώτης όψεως, μάλλον τίποτε, αλλά θεωρώ ότι πρέπει να το διερευνήσουμε.
Ο πρώην πρωθυπουργός της Βρετανίας Τόνι Μπλερ εκπόνησε και εφάρμοσε κατά τη θητεία του μια αποτελεσματική αντεγκληματική πολιτική στην πατρίδα του, γιατί, όπως γράφει στην αυτοβιογραφία του, με τίτλο «The Journey», αναζητούσε πάντοτε τα αίτια πίσω από τις πράξεις. Δεν στεκόταν στα προφανή.
Ακολούθησε τη συμβουλή του ανταγωνιστή του Γκόρντον Μπράουν: «Πρέπει να είμαστε αυστηροί με τα αίτια της εγκληματικότητας, όχι μόνο με την εγκληματικότητα». Στην πατρίδα μας λίγο πριν -πάντως, σίγουρα μετά την έξοδο από τα Μνημόνια- αυξάνονται αυτά που στο δικό μου το μυαλό καλούνται «ιδιώνυμα εγκλήματα». Όταν η μάνα πετά το νεογέννητο στα σκουπίδια ή στον ακάλυπτο της πολυκατοικίας της, τέτοιο έγκλημα έχουμε.
Όταν ο υιός σκοτώνει τον πατέρα ή τη μητέρα, τέτοιο έγκλημα έχουμε. Όταν ο φρουρός του πολιτικού «γαζώνει» όλη του την οικογένεια, έως και νεογνά στην οικία του, και εν τέλει αυτοκτονεί, τέτοιο έγκλημα έχουμε. Όταν ο πλούσιος γόνος πετά σαν το σκυλί στα βράχια τη νεαρή Τοπαλούδη επειδή δεν υπέκυψε στις ορέξεις του, τέτοιο έγκλημα έχουμε. Όταν οι γείτονες χωριανοί στα Ανώγεια αλληλοεξοντώνονται μεταξύ τους διά ασήμαντον αφορμήν, τέτοιο έγκλημα έχουμε. Όταν η επικράτεια έχει γίνει Φαρ Ουέστ και από τη Γλυφάδα έως τη Ζάκυνθο οργανώνονται μαφιόζικες εκτελέσεις, οι οποίες αφήνουν ασυγκίνητους τους πολλούς (οι μαφιόζοι θεωρούνται υποκείμενα νοσήματα για την κοινωνία), τέτοια εγκλήματα έχουμε.
Μολονότι η παλέτα μοιάζει ανομοιογενής, πρέπει να σημειώσουμε μερικά «κοινά» σε αυτά τα εγκλήματα: Το πρώτο είναι η έλλειψη οιασδήποτε συναισθηματικής σύνδεσης μεταξύ θύτη και θύματος κατά την τέλεση του αδικήματος. Η αδιαφορία για την αξία της ανθρώπινης ζωής. Πρόκειται για εγκλήματα πάθους, κατά βάση, τα οποία όμως φαίνεται ότι εκτελούνται τη απουσία οποιουδήποτε συναισθήματος. Στεγνά. Ζούμε στην εποχή του κυνισμού, όχι στην εποχή των συναισθημάτων, όπως θα θέλαμε να νομίζουμε. Η παραβίαση του νόμου γίνεται εν ψυχρώ.
Η αφαίρεση ανθρώπινης ζωής, η πρόκληση σωματικής βλάβης, η προσβολή περιουσίας είναι καθημερινή ρουτίνα στα σίριαλ της τηλεόρασης. Διαφημίζεται ως μέθοδος επίλυσης αδιεξόδων. Σειρά χωρίς κακό δεν υπάρχει. Σειρά για το καλό δεν υπάρχει – δεν πουλάει το καλό, γνωστό αυτό. Σειρά χωρίς ίντριγκα για το πώς σχεδιάζεται το κακό πάλι δεν υπάρχει. Και, βεβαίως, το κακό σχεδόν πάντα διαπράττεται εν ψυχρώ. Ρίξτε μια ματιά στις δημοφιλείς «Άγριες μέλισσες» εσχάτως. Η προδοσία γίνεται κοινωνική μόδα.
Το δεύτερο στοιχείο των εγκλημάτων που ανακαλέσαμε στη μνήμη μας είναι η εγγύτης. Οι άνθρωποι δεν έχουν κανένα πρόβλημα να βλάπτουν τον διπλανό τους. Τον πατέρα τους, τη μάνα τους, τον υιό τους, τον συνεργάτη τους, τον φίλο τους. Οι δεσμοί έχουν σπάσει. Οσο για την οικογένεια -για να τα λέμε όλα- είναι ένα δυνατό σκαρί για τις κρίσεις -το απέδειξε στα Μνημόνια και στον κορονοϊό-, αλλά τη διαλύει ο άνεμος στα εξ ων συνετέθη μόλις ο κίνδυνος περάσει. Τα «τσανάκια» χωρίζουν εύκολα.
Το τρίτο κοινό όλων αυτών των εγκλημάτων -ιδού πώς συνδέεται ενδεχομένως το νομοσχέδιο για την Παιδεία- είναι η αδιαφορία των δραστών για την αποδοκιμασία. Οταν ζεις και μεγαλώνεις σε ένα σύστημα που αρνείται -από το σχολείο ακόμη- να αποδοκιμάζει ακραίες συμπεριφορές και που τις συγχωρεί εντός της οικογένειας και εντός της κοινωνίας (να θυμίσουμε πρόσφατα περιστατικά ατιμώρητων ξυλοδαρμών μέσα στον δρόμο), τότε γιατί απορούμε που σήμερα αποκαλύπτεται ότι μια νεαρά με ολίγο βιτριόλι κατέστρεψε τη ζωή μιας άλλης νεαράς;
Γιατί απορούμε που είναι τόσο εύκολη η ρίψη ενός ποτηριού με νερό στον υφυπουργό Χαρδαλιά; Αποδοκιμάστηκε κανείς ποτέ στο σχολείο; Σωφρονίστηκε κανείς στο σχολείο; Εμαθε τι σημαίνει «σε κάνω πέρα», αν σηκώνεις χέρι; Αν είναι παραβατικός; Οχι, βεβαίως. Το αυτό ισχύει και σε αρκετές οικογένειες. Αν στο εσωτερικό τους δεν υπάρχει στοιχειώδης ιεραρχία, στοιχειώδης σεβασμός -τολμώ να πω, και αγάπη μαζί με πειθαρχία-, τότε πώς να μη φωλιάσει το έγκλημα μέσα στην ψυχή οιουδήποτε και οιασδήποτε; Τα αυτά ισχύουν σε επίπεδο κοινωνίας: Ο τραμπουκισμός θάβεται σήμερα, οι τραμπούκοι δεν καταδιώκονται, μην πω ότι αναδεικνύονται και σε… κοινωνικά πρότυπα, που δοξάζονται. Το μόνο σημείο που η αποδοκιμασία είναι κάπου εγκατεστημένη είναι τα κοινωνικά δίκτυα. Αλλά, για να την υποστείς, το κακό έχει ήδη γίνει. Βεβαίως, ας μην έχουμε αμφιβολίες. Οι περισσότεροι εγκληματίες είναι… ασυμπτωματικοί. Αν δεν προκύψει κατά τη διάρκεια της ζωής τους κάποια ισχυρή αφορμή που να τους ερεθίσει, τότε μπορεί και να αποχαιρετήσουν τον μάταιο τούτο κόσμο με λευκό ποινικό μητρώο.
Ωστόσο κανείς δεν μπορεί να διαφωνήσει με την αρχή: Ολα είναι θέμα παιδείας. Της παιδείας που θα σου δώσουν τα οργανωμένα σύνολα: Το σχολείο, η οικογένεια, ο Στρατός, τα πανεπιστήμια, η Εκκλησία, αν υπάρχει. Της παιδείας που θα σου δώσει, με το παράδειγμά του, ακόμη και το πολιτικό σύστημα. Εάν η παραμικρή αλλαγή στην εκπαίδευση υπέρ της πειθαρχίας παρομοιάζεται λαϊκίστικα με τον… βούρδουλα, όπως έπραξε προχθές ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, με την ομιλία του στη Βουλή, τότε πώς μπορούμε να πούμε ότι θα φτιάξουμε ψύχραιμους και νομοταγείς ανθρώπους;
Οι αιτίες, λοιπόν! Ολα εκεί ανάγονται. Επιπροσθέτως, οφείλουμε να συνυπολογίζουμε και κάτι ακόμη: Μετά την έξοδο της Ελλάδας από τα Μνημόνια απελευθερώθηκαν τα «τζίνια». Οσο κράτησε η μπόρα, όλοι αναζητούσαν στέγαστρο και απάγκιο, δεν είχαν τον νου τους στην αδικοπραξία. «Εθαψαν» τον κακό εαυτό τους. Από την ώρα που το σύννεφο έφυγε μακριά… αρχίσαμε. Νομίζω ότι πρέπει να κάνουμε κάτι. Ιδού η νέα θεματική, κύριε πρωθυπουργέ! Από την εκπαίδευση στο έγκλημα. Οχι, όμως, με τον τρόπο που διδάσκεται στη Γ’ Λυκείου! Θα επανέλθω.
