Του Κωνσταντίνου Μουτσιάνα*
Διδάκτωρ Οικονομικών Επιστημών ΑΠΘ
Σύμβουλος Χρηματοοικονομικής Διοίκησης
Θεωρώ ότι η λέξη «ατομική ευθύνη» είναι η δεύτερη που εισέβαλλε στο λεξιλόγιο μας το τελευταίο χρονικό διάστημα. Την έφερε στο προσκήνιο το ξέσπασμα της πανδημίας του κορωνοϊού και η έκκληση της κυβέρνησης και των ειδικών για να αναλάβουμε οι πολίτες την ατομική ευθύνη να παραμείνουμε στο σπίτι και να σπάσουμε την αλυσίδα διάδοσης του ιού.
Λέξη σχεδόν άγνωστη (;) στο μοντέρνο τρόπο ζωής που ζούμε. Είτε γιατί δεν τη μάθαμε ποτέ είτε γιατί την αφήσαμε τεχνηέντως και σκοπίμως να ξεχαστεί επικαλούμενοι αβάσιμες (μερικώς ή ολικώς) δικαιολογίες. Είτε επειδή δεν μας ανατέθηκε ποτέ επισήμως.
Στις τελευταίες φυσικές καταστροφές που χτύπησαν τη χώρα μας, το κράτος ήταν «απών». Παντελής έλλειψη οργάνωσης, ανικανότητα διαχείρισης κρίσεων και μια προσπάθεια (μικρο)πολιτικής προσέγγισης συνέθετε την εικόνα μιας κυβέρνησης που έδειχνε απελπιστικά αδύναμη να διαχειριστεί κρίσιμα ζητήματα και ενός λαού που μετρούσε νεκρούς. Αυτή είναι τουλάχιστον τα τελευταία δείγματα που λάβαμε από το Μάτι και τη Μάνδρα. Δείγματα όπου την «ατομική ευθύνη» δεν την ανέλαβαν ούτε καν οι υπεύθυνοι. Ανεξαρτήτως όπως των τραγικών συμβάντων στο Μάτι και τη Μάνδρα όπου θρηνήσαμε δεκάδες νεκρούς, ως πολίτες έχουμε εκπαιδευτεί στο να επιρρίπτουμε ευθύνες στο κράτος. Ασκούμε κριτική για την καθαριότητα την ίδια ώρα που πετάμε σκουπίδια στο δρόμο ή αφήνουμε τις σακούλες μας έξω από τους κάδους. Αναφωνούμε που είναι το κράτος όταν το ασθενοφόρο αργεί ορισμένα λεπτά την ίδια ώρα που κλείνουμε τις ΛΕΑ.
Στην περίπτωση του κορωνοϊού η κατάσταση είναι διαφορετική. Το κράτος έδρασε άμεσα, ακούγοντας τους ειδικούς. Ανέπτυξε άμεσα σχέδιο αντιμετώπισης της πανδημίας με στόχο να περιορίσει τις απώλειες. Ξεκίνησε εκστρατεία συστηματικής ενημέρωσης των πολιτών, λειτούργησε το 112, προχώρησε σε αναστολή λειτουργία οικονομικών δραστηριοτήτων και ζήτησε ένα πράγμα: να μείνουμε σπίτι για να μην θέσουμε τον εαυτό μας και τις ευπαθείς ομάδες σε κίνδυνο. Μας ζήτησε να δείξουμε ατομική ευθύνη μπροστά στο κρίσιμο ζήτημα εξάπλωσης του ιού. Αντί αυτού, ένα μέρος των πολιτών αγνόησε τα μέτρα, συνέχισε να συναθροίζεται και να πηγαίνει στις παραλίες(!), να βλέπει το προσωρινό κλείσιμο των επιχειρήσεων ως μια ευκαιρία για εκδρομή στην επαρχία και να δείχνει μια αντικοινωνική συμπεριφορά. Και όλα αυτά ενόσω καθημερινά γίνεται έκκληση από τους αρμοδίους να παραμείνουμε σπίτι, να μην μεταφέρουμε τον ιό στους ανθρώπους της επαρχίας και τον πρωθυπουργό να απευθύνει μηνύματα για την τήρηση των μέτρων. Είναι από τις λίγες φορές όπου υπάρχει κράτος και ο άγνωστος χ είναι η ατομική ευθύνη των πολιτών. Και επειδή δεν υπάρχουν ευθύνες να καταλογιστούν στην κυβέρνηση, βλέπουμε ηλικιωμένους να διαπληκτίζονται με τα παιδιά της ΔΙΑΣ, αβάσιμες κριτικές στα social media και “ανέβασμα” στοιχείων αμφίβολης προέλευσης, άστοχους συσχετισμούς της ιδεολογίας του κυβερνώντος κόμματος με το εθνικό σύστημα υγείας και σχολιασμό χαμηλού επιπέδου.
Η πρώτη λέξη που θεωρώ ότι μπήκε στο λεξιλόγιό μας είναι η «κανονικότητα» στην τροχιά της οποίας φαίνεται ότι μπαίνουμε σταδιακά.
Τα δύσκολα είναι ακόμη μπροστά μας. Πρέπει με ενότητα, ψυχραιμία και ευθύνη να σταθούμε στην κρισιμότητα των περιστάσεων. Για να μπορούμε να στεκόμαστε ο ένας δίπλα στον άλλον και την επόμενη ημέρα.
