Αλ. Παπαχελάς: Η Ελλάδα κινδύνευσε (πάντα) όταν διχάστηκε

T​​ο 2021 δεν είναι πια πολύ μακριά. Σε δύο χρόνια η Ελλάδα θα κλείσει διακόσια χρόνια ως σύγχρονο κράτος. Οπως σε κάθε επέτειο-ορόσημο, είναι σημαντικός ο εθνικός αναστοχασμός. Να δούμε ποια διαδρομή καλύψαμε, τι πετύχαμε και πού αποτύχαμε. Και στη συνέχεια, να βάλουμε στόχους για το μέλλον. Τα χρειαζόμαστε επειγόντως και τα δύο. Κλείνουμε δέκα χρόνια κρίσης, που δεν ήταν μόνο οικονομική. Χάσαμε την εμπιστοσύνη στους εαυτούς μας, ξεχάσαμε τις δυνατότητες της χώρας, κουραστήκαμε. Αν αφεθούμε πολύ καιρό ακόμη στη μοίρα μας, η παρακμή θα επιδεινώνεται με ραγδαίο τρόπο.
Κοιτώντας πίσω, δεν τα έχουμε πάει και τόσο άσχημα. Η φτωχή, βαλκανική Ελλάδα του 1821 μεγάλωσε κατά τρόπο εντυπωσιακό. Πέρασε πολέμους, κατοχές, εμφυλίους, οικονομικά κραχ, αλλά κάθε φορά στάθηκε στα πόδια της. Οικονομικά αναπτύχθηκε εντυπωσιακά μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και έγινε μέλος στα πιο κλειστά κλαμπ της Δύσης. Υπέστη ήττες, αλλά μπόρεσε να τις ξεπεράσει.
Από τη γέννησή της μέχρι σήμερα έκανε όλες τις σωστές γεωπολιτικές επιλογές. Ποτέ δεν βρέθηκε στη λάθος πλευρά της Ιστορίας, γεγονός που εξαργύρωσε από τον πόλεμο της Ανεξαρτησίας και μετά. Αυτό δεν ήταν κάτι αυτονόητο, ούτε τυχαίο. Πέρα από το προφανές διαχρονικό ενδιαφέρον των Μεγάλων Δυνάμεων για το ελληνικό «οικόπεδο», έπαιξε ρόλο το γεγονός ότι οι Ελληνες επέλεξαν σε κρίσιμες στιγμές στιβαρούς και συνετούς ηγέτες που δεν λαΐκισαν, αλλά οδήγησαν τον τόπο εκεί που έπρεπε. Λοιδορήθηκαν, έγιναν στόχοι δολοφονιών, πήγαν εξορίες, αλλά επιτέλεσαν την αποστολή τους. Και εν πάση περιπτώσει, ο ιστορικός τούς φέρεται με πολύ μεγαλύτερο σεβασμό από ό,τι ο μέσος ψηφοφόρος της εποχής τους…
Πότε πήγε πολύ στραβά ο τόπος; Οταν ο ελληνικός λαός σαγηνεύθηκε από τα λόγια και αγνόησε τα έργα. Συνέβη πολλές φορές γιατί, ως βαθύτατα μεσογειακός λαός, θέλουμε μια ικανή δόση «παραμυθιού» από τους ηγέτες μας. Μερικές,  φορές όμως, το παρακάνουμε.
Ο τόπος κινδύνευσε, επίσης, όταν διχάστηκε. Και αυτό το βιώσαμε πολλές φορές, σε πολύ κρίσιμες στιγμές. Πάθαμε επίσης ζημιές όταν δεν ζυγίσαμε καλά τις δυνάμεις μας, τις προθέσεις του αντιπάλου και τη γεωπολιτική συγκυρία. 1897, 1922, 1974 είναι ημερομηνίες καταστροφών που οφείλονταν στα παραπάνω.
Σήμερα ατενίζουμε το μέλλον έχοντας ένα σαφές κενό ηγεσίας και όντας βαθιά διχασμένοι. Η ασυμμετρία με την Τουρκία είναι ανησυχητική, παρά τα εσωτερικά της προβλήματα. Είναι καιρός να σκεφθούμε πώς θα γίνουμε πάλι μια ισχυρή χώρα, με πρωταγωνιστικό ρόλο στη γειτονιά της, η οποία θα αξιοποιεί τα ταλέντα και τις δυνατότητες της Ελλάδας στο έπακρον. Σήμερα κοιτάξαμε πίσω διαπιστώνοντας ότι δεν τα έχουμε πάει και τόσο άσχημα στη «μεγάλη εικόνα». Για να μη συρθούμε όμως άλλο προς τα πίσω, θα χρειασθούν μεγάλοι εθνικοί στόχοι για τη μικρή αλλά και τη μεγάλη Ελλάδα, η οποία συμπεριλαμβάνει τη Διασπορά, που διαδραμάτισε πάντοτε σπουδαίο ρόλο.