Γράφει ο Μανώλης Κοττάκης
Στα ΔΥΣΚΟΛΑ, όταν ο ορίζοντας σκοτεινιάζει και τα δεδομένα δεν είναι επαρκή, προσφεύγουμε πάντοτε στους ειδικούς. Στους τεχνοκράτες. Στους ειδήμονες. Σε όσους γνωρίζουν.
Και τα δύσκολα με τον πόλεμο αρχίζουν μόλις τώρα. Τώρα που θα συνεδριάσει η έκτακτη Σύνοδος Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ενώσεως παρουσία του προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών Τζο Μπάιντεν προκειμένου να κλιμακώσει τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας και να εξετάσει το ενδεχόμενο της επιβολής εμπάργκο στην εξαγωγή ρωσικού πετρελαίου και στο έδαφος της Ευρωπαϊκής Ενώσεως. Θα πρόκειται για μια οριακή στιγμή του πολέμου, καθώς η Ευρώπη με την παρότρυνση της Αμερικής, η οποία έχει λάβει ήδη αντίστοιχη απόφαση, δείχνει αποφασισμένη να πυροβολήσει τα πόδια της και τους λαούς της. Οριακή στιγμή επίσης, γιατί με βάση την ιστορική εμπειρία η απόφασις αυτή θα εκτινάξει τις διεθνείς τιμές προμήθειας πετρελαίου και θα αποτελέσει ίσως την αιτία για να προκληθεί ανεπανόρθωτη βλάβη στην παγκόσμια οικονομία, η οποία προσπαθεί να σταθεί στα πόδια της μετά το διετές σοκ της πανδημίας.
Με τις σκέψεις αυτές λοιπόν κάλεσα στο τηλέφωνο έναν κορυφαίο οικονομικό παράγοντα της πατρίδας μας, αναλυτή, ο οποίος γνωρίζει καλά τις διεθνείς αγορές και οσμίζεται τις συνέπειες που θα επιφέρουν στην παγκόσμια οικονομία οι ευρωατλαντικές αποφάσεις που θα ληφθούν παραμονές της εθνικής μας επετείου της 25ης Μαρτίου. Ο άνθρωπος ήταν ειλικρινής. Μου έκανε μια αναδρομή στο πώς συμπεριφέρθηκε στο παρελθόν η παγκόσμια οικονομία και πού κινήθηκε η τιμή του πετρελαίου ανά βαρέλι στις προηγούμενες παγκόσμιες κρίσεις της ενέργειας που έζησε ο πλανήτης μας. Οπως μου θύμισε, στην πετρελαϊκή κρίση του 1973 η τιμή του βαρελιού εκτοξεύθηκε από τα 3 στα 12 δολάρια και αυξήθηκε έτσι κατά 300%! Στην κρίση του 1979 η τιμή του βαρελιού αυξήθηκε από τα 15 στα 30 δολάρια, δηλαδή κατά 100%. Στην ενεργειακή κρίση που άρχισε το 2021, όταν πιστέψαμε ότι διαφαίνεται το τέλος της πανδημίας, η τιμή του βαρελιού από 75 δολάρια εκτοξεύθηκε στα 100 έως 110.
Ωστόσο, σύμφωνα με τους υπολογισμούς που γίνονται αυτή τη στιγμή, εάν η Σύνοδος Κορυφής αποφασίσει να επιβάλει και αυτή εμπάργκο στο ρωσικό πετρέλαιο, τότε η τιμή στην οποία εκτιμάται ότι θα εκτοξευθεί ο μαύρος χρυσός σε πρώτο χρόνο θα φθάσει τα 140 δολάρια. Δηλαδή αύξηση κατά 50% επίσης, όπως περίπου συνέβη το 1979.
Προφανώς μια τέτοια απόφασις θα πιέσει δραματικά τα έσοδα της Ρωσικής Ομοσπονδίας, καθώς εκτιμάται ότι μέσα σε μία βραδιά ο Πούτιν θα χάσει το μισό ποσό απ’ όσο εκτιμούσε ότι θα κερδίσει από τη διακίνηση πετρελαίου φέτος στον πλανήτη. Γράφουμε τα μισά, διότι ακόμα δεν έχουμε καθαρή εικόνα πώς θα συμπεριφερθούν η Κίνα και άλλες αναδυόμενες χώρες της Ανατολής, οι οποίες σε καιρούς που χρειάζονται φθηνή ενέργεια για να αναπτυχθούν περισσότερο έναντι της Δύσεως θα έχουν την ευκαιρία, αν το επιθυμούν, να αποκτήσουν μεγάλες ποσότητες πετρελαίου σε φτηνότερες τιμές.
Όπως και να έχει πάντως, η Ρωσική Ομοσπονδία του Πούτιν θα πληγεί ανεπανόρθωτα από μια τέτοια απόφαση της Συνόδου Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ενώσεως, ενώ μεγάλος κερδισμένος, τόσο σε πολιτικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο, θα είναι ο πρόεδρος Μπάιντεν, ο οποίος θα ατενίσει με μεγάλη αισιοδοξία τις ενδιάμεσες εκλογές. Σε οικονομικό επίπεδο εννοείται ότι θα αυξηθούν οι εξαγωγές του αμερικανικού πετρελαίου. Αν τυχόν όμως αυξηθεί η τιμή του βαρελιού στα 140 δολάρια και η κρίσις αυτή διαρκέσει για τουλάχιστον οκτώ μήνες, τότε κυρίως η Ευρώπη αλλά και μεγάλο τμήμα της παγκόσμιας οικονομίας θα εξέλθει βαριά τραυματισμένο από αυτή την απόφαση. Και τούτο διότι η Ευρώπη θα πιέσει το ελατήριο της αναπτύξεως που ετοιμαζόταν να εκτιναχθεί μετά την πανδημία, ενώ είναι βάσιμοι οι φόβοι ότι η ήπειρός μας αλλά και άλλες περιοχές του πλανήτη θα ζήσουν φαινόμενα ανάλογα με όσα έζησε ο κόσμος στην πετρελαϊκή κρίση της δεκαετίας του 1970. Προσοχή, όχι του 1979, του 1970.
Η σημερινή ανάπτυξις είναι πολύ πιθανόν να μετατραπεί σε ύφεση, ενώ ο πληθωρισμός εκείνης της εποχής θα επιστρέψει δριμύτερος. Σύμφωνα με τον κορυφαίο οικονομικό αναλυτή με τον οποίο συζήτησα, πολύ μεγάλες εταιρίες ενδεχομένως θα επηρεασθούν από τις εξελίξεις αυτές στο ενεργειακό μέτωπο.
Κοινώς, για να ξεπεράσει ο πρόεδρος Μπάιντεν τον σκόπελο των ενδιάμεσων αμερικανικών εκλογών -που, βεβαίως, θα μπορούσε να οδηγήσει σε ακυβερνησία την υπερδύναμη- και να σκεπασθούν τα τεράστια οικονομικά προβλήματα που υπάρχουν στην άλλη όχθη του Ατλαντικού, καλείται ο συνήθης ύποπτος, η Ευρώπη, να πληρώσει και πάλι το μάρμαρο. Οπως και το 2008, όταν δεν υπήρχε κανένας δολοφόνος, δικτάτορας, φασίστας πρόεδρος Πούτιν στον ορίζοντα.
Τότε η υπερδύναμις εξήγαγε την κρίση χρέους στην Ευρώπη, με τα γνωστά αποτελέσματα, για τα οποία έχει πικρή εμπειρία ο ελληνικός λαός. Εθεσα στον κορυφαίο οικονομικό αναλυτή ακόμα δύο ερωτήσεις.
Η πρώτη αφορά την ενδεχόμενη κήρυξη της Ρωσίας σε χρεοκοπία. Και η δεύτερη αφορά βεβαίως την πατρίδα μας. Τις επιπτώσεις που θα έχει σε μια ταλαιπωρημένη οικονομία και σε έναν ταλαιπωρημένο λαό όπως ο ελληνικός η υπερβολή του εμπάργκο στο πετρέλαιο. Οσον αφορά το πρώτο, η απάντησίς του με εξέπληξε.
Όπως μου είπε, το 1998 η Ρωσική Ομοσπονδία αναγκάσθηκε να κηρύξει χρεοκοπία καθώς δεν μπορούσε να αποπληρώσει τα 70 δισεκατομμύρια δολάρια χρέος που είχαν συνάψει όλες μαζί οι τέως σοσιαλιστικές δημοκρατίες της Σοβιετικής Ενώσεως. Το υπαινίχθηκε άλλωστε και ο Ρώσος πρόεδρος στο διάγγελμα με το οποίο κήρυξε τον πόλεμο. Εμείς πληρώσαμε τα χρέη της Ουκρανίας και εκείνη κράτησε τις υποδομές που χτίσαμε όταν ήμασταν όλοι μαζί, είπε σε ελεύθερη μετάφραση.
Σήμερα τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά σε σύγκριση με το 1998. Οπως ειπώθηκε, αυτή τη φορά η Ρωσία κινδυνεύει, στη χειρότερη περίπτωση για αυτήν, με αυτό που εμείς οι Ελληνες μάθαμε καλά στα Μνημόνια γιατί κινδυνεύσαμε από αυτό, και ονομάζεται πιστωτικό γεγονός. Δεν το ζήσαμε ακριβώς. Ζήσαμε όμως αυτό που ονομάσθηκε εξαιτίας του «κουρέματος» των ομολόγων επιλεκτική χρεοκοπία. Selective default. Ακούσαμε αυτήν την ορολογία τότε από τα χείλη του Ευάγγελου Βενιζέλου. Ο αναλυτής μού αιτιολόγησε την πρόβλεψή του αυτή -διότι περί προβλέψεως πρόκειται, που θα αναμένει την επιβεβαίωσή της- ως εξής: Το ρωσικό χρέος σε ξένο νόμισμα ανέρχεται αυτή τη στιγμή σε 50 δισεκατομμύρια δολάρια. Η Ρωσία διακρατεί στα αποθεματικά της 300 δισεκατομμύρια δολάρια και 200 δισεκατομμύρια σε χρυσό.
Αν οι εμπορικές τράπεζές της αρνηθούν την πληρωμή στους πιστωτές της, δικαιούται να προσφύγει σε διεθνή δικαστήρια για τη δικαίωσή της, καθώς η αδυναμία πληρωμής των πιστωτών της δεν θα οφείλεται στην ίδια, αλλά σε κυρώσεις. Εκεί βασίζει την πρόβλεψή του ο αναλυτής για την κήρυξη της Ρωσικής Ομοσπονδίας σε επιλεκτική χρεοκοπία και όχι σε πλήρη χρεοκοπία.
Όσον αφορά πάντως τα ελληνικά πράγματα, είναι ξεκάθαρο και αποτελεί πλέον εκτίμηση όλων ότι οι εκλογές πάνε πίσω, από Σεπτέμβριο και βλέπουμε! Αυτό που δεν πάει πίσω όμως είναι οι δραματικές συνέπειες που θα υπάρξουν στην ελληνική οικονομία τόσο από ένα εμπάργκο στο πετρέλαιο όσο και από μια επισιτιστική κρίση, αν ο πόλεμος διαρκέσει περισσότερο.
Είναι τόσο μεγάλη η ρευστότητα που επικρατεί σήμερα παγκοσμίως και τοπικώς, ώστε να θεωρείται λίαν παρακινδυνευμένη οιαδήποτε πολιτική και οικονομική πρόβλεψις για τη χώρα μας στο μέλλον. Ακόμη και οι κανόνες του πολιτικού παιχνιδιού, ακόμη και του εκδοτικού που επιχειρούνται να αλλάξουν σήμερα με νέους νόμους και τροπολογίες, μπορεί να θεωρούνται τότε ξεπερασμένοι. Διότι, ως γνωστόν, στο Δίκαιο που νομοθετείται από το Κοινοβούλιο αυτό που καθρεφτίζεται είναι οι κυρίαρχοι πολιτικοί και κοινωνικοί συσχετισμοί. Οταν ανατρέπονται δραματικά οι ισορροπίες, αχρηστεύονται και οι κανόνες.
