Συνέντευξη Υπουργού Εξωτερικών, Νίκου Δένδια στην εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ και στον δημ/φο Βασίλη Νέδο
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Το 2020 ήταν μια δύσκολη χρονιά, ωστόσο στο σκέλος της εξωτερικός πολιτικής έγιναν σημαντικές συμφωνίες. Πιστεύετε ότι το 2021 μπορεί να αποτελέσει έτος ορόσημο και για περαιτέρω εξελίξεις, και αν ναι, ποιες;
Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Συμφωνώ με την παρατήρηση σας. Όταν ξεκίνησε η περασμένη χρονιά, ουδείς μπορούσε να φανταστεί ότι θα εξελισσόταν με τον τρόπο αυτό, με τους περιορισμούς που επέβαλε η πανδημία. Παρά τις αντίξοες συνθήκες, καταφέραμε αρκετά. Κλείσαμε εκκρεμότητες που ήταν ανοικτές για δεκαετίες. Υπογράψαμε τρεις ιδιαιτέρως σημαντικές συμφωνίες. Δύο που αφορούν τις θαλάσσιες ζώνες με την Ιταλία και την Αίγυπτο. Μία τρίτη, που αφορά την πρωτοποριακή συνεργασία στην εξωτερική πολιτική και στην άμυνα με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Παράλληλα συμφωνήσαμε με την Αλβανία να επιλυθεί το ζήτημα των θαλασσίων ζωνών στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, σύμφωνα με τους κανόνες του διεθνούς δικαίου και ειδικότερα της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS). Τέλος, προχωρήσαμε στις απαραίτητες ενέργειες για την επέκταση των χωρικών υδάτων μας στα 12 μίλια στο Ιόνιο. Είναι καλό να καταστεί κοινή συνείδηση, κύριε Νέδο, ότι παρά τη μεμψιμοιρία ορισμένων, η κυβέρνηση Μητσοτάκη αντιμετώπισε με επαρκή αυτοπεποίθηση πολύμορφες προκλήσεις και υβριδικές απειλές τη χρονιά που πέρασε. Κατέληξε σε συμφωνίες που κατοχυρώνουν τα εθνικά συμφέροντα και διεύρυνε τις συνεργασίες της με σειρά άλλων κρατών.
Αυτήν την προσέγγιση, η οποία συνιστά διεύρυνση του στρατηγικού ορίζοντα σε σχέση με το παρελθόν, επιδιώκουμε να υπηρετήσουμε και να συνεχίσουμε το 2021. Η χώρα μας δεν παραμένει όμηρος ρητορικών επιδιώξεων μηδενικού αποτελέσματος ή συνεχούς αναβλητικότητας. Κατοχυρώνει με συμφωνίες τα δικαιώματά της και τα εθνικά της συμφέροντα. Το 2021 θα συνεχίσουμε πάνω στις βάσεις αυτές. Αναπτύσσοντας τις διμερείς σχέσεις, τα τριμερή πολυμερή σχήματα και με μια ιδιαίτερα ενεργή παρουσία στους διεθνείς οργανισμούς.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Πώς θα το πετύχετε αυτό; Με ποιες συγκεκριμένες ενέργειες και πρωτοβουλίες;
Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Θα προωθήσουμε τις διμερείς μας σχέσεις επιδιώκοντας κατ’ αρχάς σημαντικές συμφωνίες. Με τις ΗΠΑ, την επικαιροποίηση της συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας. Με τη Σαουδική Αραβία, από κοινού με το υπουργείο Εθνικής Άμυνας και τον υπουργό Νίκο Παναγιωτόπουλο, τη συμφωνία για τη συνεργασία στον αμυντικό τομέα. Με τη Γαλλία, για την εμβάθυνση της συνεργασίας μας. Την επόμενη εβδομάδα θα επισκεφθώ την Ιταλία και την Πορτογαλία. Ακολουθεί επίσκεψη στο Βέλγιο. Και λίγο αργότερα στις χώρες της Βαλτικής. Αυτά μόνο τους πρώτους μήνες. Θα αναπτύξουμε, επίσης, το νέο πλαίσιο συνεργασίας με το Ηνωμένο Βασίλειο. Παράλληλα, ανοίγουμε ευρύτερους ορίζοντες και δημιουργούμε νέους διαύλους με αναδυόμενες δυνάμεις και χώρες στην Ασία και στην Αφρική, όπως με την Ινδία και την Κένυα. Οι δύο αυτές χώρες είναι εδώ και λίγες ημέρες μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του OHE. Αναπτύσσουμε τις πρωτοβουλίες αυτές, χωρίς, όμως, να παραμελούμε την άμεση γειτονιά μας.
Στα Δυτικά Βαλκάνια έχουμε πολύ σημαντικό ρόλο να επιτελέσουμε στην κατεύθυνση της εμπέδωσης της σταθερότητας και της ειρήνης. Τόσο μέσω της συνεχούς στήριξης της ευρωπαϊκής πορείας τους όσο και μέσω της ενεργού συμμετοχής και συνεισφοράς σε περιφερειακές πρωτοβουλίες. Σκοπός μας είναι η ενσωμάτωση των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Και παράλληλα η προστασία τους από τη διείσδυση εξτρεμιστικών δικτύων και νεοοθωμανικών αντιλήψεων. Στην προσπάθεια αυτή συμβάλλουν και οι φίλα προσκείμενες προς τις θέσεις μας μουσουλμανικές χώρες της ευρύτερης περιοχής, με τις οποίες οικοδομούμε μια σταθερή και ειλικρινή σχέση, φιλοδοξώντας να γίνουμε η γέφυρα συνεργασίας με τις χώρες με χριστιανικό πληθυσμό. Για να πετύχουμε τους στόχους αυτούς, έχουμε αναπτύξει μια ιδιαιτέρως ενεργή παρουσία.
Ο πρωθυπουργός της Αλβανίας κ. Ράμα ήταν στην Αθήνα για ιδιωτική επίσκεψη πριν από δύο ημέρες. Ο υπουργός της Βόρειας Μακεδονίας κ. Οσμάνι θα επισκεφθεί την Αθήνα την επόμενη εβδομάδα. Στο πλαίσιο της επίσκεψης αυτής, θα υπογραφούν τρία μνημόνια συνεργασίας, που υποδηλώνουν την προσήλωσή μας στην ενδυνάμωση των διμερών σχέσεων. Παράλληλα, έχουν ξεκινήσει οι διεργασίες για την περαιτέρω ενίσχυση της παρουσίας μας στο Κόσοβο. Στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη αναλαμβάνουμε, επίσης, πρωτοβουλίες εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη δημιουργία πλαισίου σταθερότητας και κυβερνησιμότητας. Θα ενισχύσουμε τις πολυμερείς πρωτοβουλίες, μαζί με την Κύπρο, και με τις χώρες της περιοχής που ενστερνίζονται τις ίδιες αρχές με εμάς. Την Αίγυπτο, το Ισραήλ, την Ιορδανία. Και βεβαίως, προσβλέπουμε στην ενίσχυση των σχημάτων αυτών με άλλες χώρες, όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Σαουδική Αραβία, αλλά και σημαντικούς παγκόσμιους δρώντες, όπως η Γαλλία, η Ινδία και, βεβαίως, οι ΗΠΑ.
Τέλος, θα αναπτύξουμε πρωτοβουλίες στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του OHE, του ΟΑΣΕ, αλλά και γιατί όχι, ακόμα και στο πλαίσιο του NATO. Κύριε Νέδο, η πανδημία συνεχίζει να δυσχεραίνει το έργο μας. Αλλά δεν μπορούμε να σταματήσουμε. Έχουμε υποχρέωση να υπερασπιστούμε τα εθνικά μας συμφέροντα. Και θα το επιτύχουμε αυτό μόνο αν κοιτάμε και πέραν του στενού μας ορίζοντα και αναλαμβάνουμε πρωτοβουλίες. Ανοίγουμε πόρτες που ήταν για χρόνια κλειστές. Αυτή την προσπάθεια καταβάλλει η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας και εγώ, κατά το συνταγματικό μου καθήκον, από τη θέση του υπουργού Εξωτερικών.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Έρχεται ως πρώτος νόμος στη Βουλή η επέκταση των χωρικών υδάτων στο Ιόνιο στα 12 ν.μ. Είναι πιθανόν να προχωρήσει κάτι τέτοιο και στο Αιγαίο;
Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Το σχετικό νομοσχέδιο θα εισαχθεί πολύ σύντομα στη Βουλή. Και θα ψηφιστεί άμεσα. Είναι ορθό να μην υποτιμάμε τη σημασία του. Αποτελεί την πρώτη επέκταση ορίων του ελληνικού κράτους από το 1947, πάντα με ειρηνικά μέσα και επί τη βάσει του διεθνούς δικαίου. Η επέκταση αυτή αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμα της χώρας μας. Αλλά ας επανέλθω στη βασική σας ερώτηση. Εμείς προετοιμαζόμαστε και για επέκταση σε άλλες περιοχές της χώρας. Κάνουμε τα απαραίτητα τεχνικά βήματα, για να είμαστε έτοιμοι όταν κριθεί σκόπιμο να προχωρήσουμε. Το πότε θα γίνει αυτό αποτελεί πολιτική επιλογή.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Συζητήσατε ξανά πρόσφατα με τον πρωθυπουργό της Αλβανίας. Εκτιμάτε ότι μπορεί να υπάρχουν εξελίξεις στις συζητήσεις για οριοθέτηση; Επίκειται, δηλαδή, προσφυγή στη Χάγη;
Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Με τον Αλβανό πρωθυπουργό έχουμε πλέον μια σχέση ειλικρινούς συνεργασίας. Είχα την ευκαιρία να μιλήσω εκτενώς μαζί του για όλα τα διμερή και περιφερειακά ζητήματα, τόσο κατά την επίσκεψή μου στα Τίρανα όσο και κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα προχθές. Αναφορικά με το ζήτημα της προσφυγής στη Χάγη, οι αρμόδιες τεχνικές ομάδες συνεχίζουν το έργο τους. Στόχος είναι το συνυποσχετικό να υπογραφεί και να υποβληθεί το συντομότερο εφικτό, εικάζω μετά τις βουλευτικές εκλογές στην Αλβανία τον Απρίλιο.
Σημειώνω ότι το σύνολο των αλβανικών πολιτικών δυνάμεων υποστηρίζει ότι το ζήτημα της οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών μεταξύ των δύο χωρών θα πρέπει να επιλυθεί στη βάση του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Αυτό ακριβώς λέμε και στους Τούρκους συνομιλητές μας. Και είναι ιδιαιτέρως χρήσιμο να υπενθυμίσω ότι ο κ. Ράμα αναγνώρισε ότι n Ελλάδα έχει το αναφαίρετο μονομερές δικαίωμα να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 μίλια. Πρόσθεσε, μάλιστα, ότι η Αλβανία είχε κάνει το ίδιο πριν από 30 χρόνια. Και άρα καμία τρίτη χώρα δεν μπορεί να αντιταχθεί στο δικαίωμα αυτό ή προσθέτω ακόμα περισσότερο να απειλεί με πόλεμο.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Υπάρχει αισιοδοξία ότι μπορεί να βγει κάτι ουσιαστικό από τις διερευνητικές επαφές Θεωρείτε ότι είναι ειλικρινείς οι προθέσεις της Άγκυρας για διάλογο; Τι ακριβώς συζητάει η Αθήνα; Η Άγκυρα απ’ ό,τι φαίνεται διαφωνεί με την ατζέντα που τίθεται.
Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Θα μου επιτρέψετε να αρχίσω από την τελευταία σας ερώτηση. Όπως έχουμε τονίσει σε πλείστες περιπτώσεις, η ατζέντα των διερευνητικών επαφών είναι συγκεκριμένη και δεν μπορεί να αλλάξει. Ο επόμενος γύρος θα είναι ο 61ος. Οι επαφές αυτές ξεκίνησαν πριν από δύο δεκαετίες. Δεν μπορεί ο εις των συνομιλητών να αποφασίσει μονομερώς τη διεύρυνση της ημερήσιας διάταξης. Αυτό ισοδυναμεί με προσπάθεια υπονόμευσης των επαφών αυτών. Αν οι προθέσεις της Άγκυρας είναι ειλικρινείς, μένει να φανεί. Εμείς πάντως, οψέποτε επανεκκινήσουν οι επαφές αυτές, θα προσέλθουμε με ειλικρινή βούληση και εποικοδομητική διάθεση.
Τώρα, αν με ρωτάτε τι θα προκύψει από τις επαφές αυτές και εάν διατηρούμε αισιοδοξία, θα σας απαντήσω με ποδοσφαιρικούς όρους: κάποτε ένας προπονητής ρωτήθηκε για την πρόβλεψη ενός αγώνα. Και απάντησε λέγοντας: «Τα προγνωστικά στο τέλος του αγώνα μόνο». Βεβαίως, εμείς ετοιμαζόμαστε για όλα τα σενάρια, καθώς είναι υποχρέωσή μας. Θα σας πω, όμως, ένα πράγμα που με προβληματίζει. Η Τουρκία του 2021 δεν είναι η Τουρκία του 2016, όταν και έγινε ο τελευταίος, μέχρι στιγμής, γύρος των διερευνητικών επαφών. Και αντίστοιχα η σημερινή Τουρκία αποκλίνει από την Τουρκία των αρχών της δεκαετίας του 2000, όταν προσέβλεπε στην ευρωπαϊκή ένταξη. Αλλά, βέβαια, ουδείς μπορεί να αποφασίσει νέα αλλαγή πορείας για λογαριασμό της. Εγώ το εύχομαι από καρδιάς.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Τι μπορεί να περιμένει η Αθήνα από τη νέα αμερικανική διοίκηση; Γίνεται εσχάτως λόγος για προσαρμογές στη συμφωνία αμοιβαίας αμυντικής συνεργασίας (MDCA) με τις ΗΠΑ. Μπορείτε να μας εξηγήσετε αν αυτό σημαίνει αύξηση του στρατιωτικού αποτυπώματος και με ποιους τρόπους;
Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Θα μου επιτρέψετε να ξεκινήσω λέγοντας ότι η συνεργασία που είχα με την απερχόμενη αμερικανική διοίκηση, και ειδικότερα με τον ομόλογό μου τον κ. Πομπέο, ήταν υποδειγματική. Η συμβολή του στην ανάπτυξη των διμερών σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών, σε επίπεδο που δεν είχαν φτάσει ποτέ στο παρελθόν, ήταν καθοριστική. Φιλοδοξία μας είναι να συνεχίσουμε και να ενισχύσουμε ακόμη περισσότερο τις σχέσεις μας με τις ΗΠΑ. Προσβλέπω στην πρώτη μου συνάντηση με τον νέο Αμερικανό ΥΠΕΞ, τον κ. Μπλίνκεν. Σκοπός μας είναι να ολοκληρωθούν οι διαπραγματεύσεις για την προσαρμογή της συμφωνίας αμοιβαίας αμυντικής συνεργασίας ούτως ώστε, αφενός, να υπάρξει μια ιδιαίτερα μακροπρόθεσμη προοπτική να μη χρειάζεται ανανέωση κάθε χρόνο και, αφετέρου, να αυξηθεί το αποτύπωμα της αμερικανικής παρουσίας στην Ελλάδα, σε περιοχές που καταδεικνύουν τη στρατηγική σημασία της χώρας μας. Η αμερικανική παρουσία δεν συνίσταται σε δημιουργία βάσεων ψυχροπολεμικής εποχής και λογικής. Θα είναι ευέλικτη και προσαρμοσμένη στα σημερινά δεδομένα. Και θα ενισχύει τη γεωπολιτική σημασία της χώρας μας στην ευρύτερη περιοχή. Ένα πράγμα που θεωρώ χρήσιμο είναι μια έντονη και διαρκής παρουσία στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Τόσο διπλωματική όσο και στρατιωτική.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Έχετε ήδη υπογράψει μια συμφωνία με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και επίκειται μία ακόμη (κυρίως αμυντικού χαρακτήρα) με τη Σαουδική Αραβία. Οι σχέσεις με το Ισραήλ έχουν ενισχυθεί, ενώ αυτές με αραβικές χώρες όπως n Αίγυπτος περνούν περίοδο άνθησης. Αυτό το περιφερειακό περιβάλλον μπορεί να λειτουργήσει ανασχετικά στην τουρκική προκλητικότητα;
Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Η απάντησή μου στην ερώτησή σας είναι: Ναι, αλλά υπό προϋποθέσεις. Θα σας εξηγήσω γιατί το λέω αυτό. Οι χώρες που αναφέρατε έχουν, σε διαφορετικό βαθμό η κάθε μία, δύσκολες σχέσεις με την Τουρκία. Αυτό όμως οφείλεται αποκλειστικά στην προκλητικό και επεκτατική πολιτική της Τουρκίας. Η Τουρκία, από «μεγάλος ασθενής», κατά τη δυτική αντίληψη, πριν από 100 χρόνια, επιδιώκει πιθανόν να επιβληθεί στην περιοχή της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σαν ο «μεγάλος αναθεωρητής». Αυτή η προσέγγιση έρχεται σε πλήρη αντίθεση με θεμελιώδεις αρχές του διεθνούς δικαίου, υπονομεύει την περιφερειακή ειρήνη και σταθερότητα και, βεβαίως, προκαλεί αμυντικά αντανακλαστικά. Δυστυχώς, το ζήτημα της αναθεωρητικής Τουρκίας είναι στην ημερήσια διάταξη των συναντήσεων που έχω με τους ομολόγους μου όλων των χωρών.
Υπό το πρίσμα αυτό, οι διάφορες πρωτοβουλίες που έχουν αναπτυχθεί αποσκοπούν σήμερα και στην ανάσχεση της τουρκικής προκλητικής συμπεριφοράς. Αλλά επιτρέψτε μου να υπογραμμίσω το σημείο αυτό μιλάω για την ανάσχεση μιας συγκεκριμένης συμπεριφοράς, όχι μιας χώρας εν γένει. Όμως, και το έχω τονίσει αρκετές φορές αυτό, η ανάπτυξη των σχέσεών μας με τις χώρες αυτές, είτε σε διμερή είτε σε πολυμερή σχήματα, δεν στρέφεται εναντίον κανενός. Αντιθέτως, έχουμε υπογραμμίσει ότι και η Τουρκία θα μπορούσε να συμμετάσχει στα σχήματα αυτά. Με μια πολύ απλή και ιδιαίτερα σημαντική προϋπόθεση: να αποδεχθεί ότι οι διαφορές πρέπει να επιλύονται ειρηνικά, στη βάση του διεθνούς δικαίου.
Ευελπιστώ βαθύτατα και ειλικρινά ότι η Τουρκία θα αναγνωρίσει ότι η αναθεωρητική και επιθετική συμπεριφορά της οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στα αντίθετα από τα επιδιωκόμενα από αυτήν αποτελέσματα. Στην παρούσα συγκυρία, κατά την οποία αντιμετωπίζει σοβαρές οικονομικές προκλήσεις, νομίζω είναι σκόπιμο να αλλάξει ριζικά κατεύθυνση και να εγκαταλείψει τις στείρες επεκτατικές βλέψεις της. Νομίζω, επίσης, με κάθε σεβασμό, ότι αυτό είναι το πραγματικό συμφέρον του τουρκικού λαού. Άλλωστε, ένα πολύ μεγάλο τμήμα της τουρκικής κοινωνίας επαγγέλλεται αυτό ακριβώς, το ευρωπαϊκό πλαίσιο ως τη μοναδική προοπτική για την Τουρκία.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Θεωρείτε ότι υπάρχουν περιθώρια συζητήσεων για το Κυπριακό το 2021;
Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Η Αθήνα, πάντα σε απόλυτο συντονισμό με τη Λευκωσία, έχει τονίσει ότι θα συμμετάσχει σε άτυπη πενταμερή διάσκεψη εφόσον τη συγκαλέσει ο γενικός γραμματέας του OHE. Από εκεί και πέρα, η θέση μας για την επίλυση του Κυπριακού είναι γνωστή και σταθερή, δηλαδή διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία στη βάση των σχετικών αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας του OHE και του κοινοτικού κεκτημένου. Τη θέση αυτή συμμερίζεται και η διεθνής κοινότητα. Δυστυχώς, όμως, δεν μπορώ να εκφράσω αισιοδοξία. Η ρητορική προερχόμενη από Τούρκους αξιωματούχους, αλλά και από τον Τουρκοκύπριο ηγέτη κ. Τατάρ, δεν είναι ενθαρρυντική. Στην αρνητική ρητορική να προσθέσω το παράνομο άνοιγμα των Βαρωσίων, αλλά και τις συνεχείς γεωτρήσεις.
