Γράφει ο Δημήτρης Απόκης
Στο τέλος κάθε χρονιάς είναι πραγματικά πολύ δύσκολο να αντισταθεί κανείς στον πειρασμό να κάνει μια αποτίμηση των γεγονότων και να μην αποτολμήσει μια έστω και παρακινδυνευμένη πρόβλεψη για την χρονιά που έρχεται. Ως διεθνολόγος, δεν θα αποτελέσω εξαίρεση σε αυτό τον κανόνα. Καθώς μας αποχαιρετά το 2022, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί το έτος της κατάρρευσης μιας χαλκευμένα ουτοπικής πραγματικότητας από άκρη σε άκρη του πλανήτη και το 2023 που έρχεται η αυγή της μεταπολίτευσης από τη μια άκρη του πλανήτη στην άλλη.
Όπως έχει συμβεί πάρα πολλές φορές στη διάρκεια της ιστορίας του πλανήτη, κυρίαρχη σκηνή αυτών των τεκτονικών γεωπολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών εξελίξεων, είναι η Ευρωπαϊκή Ήπειρος, η οποία συνταράσσεται από μια βαθιά γεωπολιτική, οικονομική και κοινωνική κρίση.
2022…
Η βαθιά συστημική κρίση που βιώνουμε σήμερα, αποτυπώνει όχι μόνο μια ρήξη στην ευρωπαϊκή γεωπολιτική αλλά και την αρχή μιας νέας εποχής στην παγκόσμια ιστορία. Η πτώση του Τείχους του Βερολίνου το 1989 και η επακόλουθη κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης τερμάτισαν τον Ψυχρό Πόλεμο και προκάλεσαν μια ανόητη διάγνωση του τέλους της ιστορίας. Οι επιθέσεις της 11 Σεπτεμβρίου 2001 στις Ηνωμένες Πολιτείες, δημιούργησαν μια αίσθηση και ένα πλαίσιο για μια σύγκρουση πολιτισμών. Η παράνομη εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία, βάζει με τον πιο βίαιο τρόπο ένα τέρμα σε όλα αυτά τα εγχειρίδια ανάλυσης.
Η κατάρρευση του 2022 αποτελεί τη βάση αυτού που ακολουθεί. Το 2023 με βάση αυτό το δεδομένο, θα είναι το πρώτο έτος μετά την κατάρρευση της χαλκευμένης ψευδαίσθησης. Και χωρίς αμφιβολία θα είναι σκληρό διότι κάθε επαναφορά στην πραγματικότητα μετά από μια ουτοπία που αρνείται την ιστορία και το ρεαλισμό είναι επώδυνη.
Κάνοντας μια αποτίμηση του 2022, υπάρχουν δυο βασικά δεδομένα στη σύγκρουση μεταξύ απολυταρχίας – λαϊκισμού και των ελίτ της διαλυμένης, πλέον, παγκοσμιοποίησης – κουλτούρας ακύρωσης. Για το στρατόπεδο του απολυταρχισμού και του λαϊκισμού, κατά βάση, το 2022 ήταν μια κακή χρονιά, αλλά υπήρχαν και σημεία όπου υπήρξαν κέρδη. Πούτιν, Σι, Χαμενεΐ και Ερντογάν, είχαν, χωρίς αμφιβολία, μια άσχημη χρονιά. Την ίδια στιγμή, υπήρξαν περιπτώσεις που κόμματα και πρόσωπα τα οποία τα συστημικά μέσα ενημέρωσης, αναλυτές και οι ελίτ, αρέσκονται να αποκαλούν ως λαϊκισμό, έκανα κάποιες προόδους.
Ο καταστροφικός πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία, ο μη ρεαλιστικός πόλεμος της Κίνας κατά του Covid και ο βάναυσος πόλεμος του Ιράν εναντίον των δικών του γυναικών είναι αποδείξεις των ορίων των απολυταρχικών συστημάτων, αλλά σε καμία περίπτωση δεν είναι επιβεβαίωση εκείνων στη Δύση που πέρασαν τα τελευταία χρόνια καταγγέλλοντας τη φιλελεύθερη δημοκρατία και τα έργα της.
Εκείνο που δυστυχώς δεν καταλαβαίνουν οι επικρατούσες σήμερα στο δυτικό κόσμο ελίτ, είναι ότι δεν κέρδισε το σαθρό σύστημα το οποίο εδώ και δεκαετίες έχουν επιβάλλει, αλλά ο κοινός νους και ο ρεαλισμός των απλών πολιτών. Και θα πρέπει να έχουν κατά νου ότι αυτή η αντίσταση στην απολυταρχία, γιατί σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε ακόμα να μιλήσουμε για νίκη, είναι πολύ πιθανό, σχεδόν βέβαιο ότι θα έχει βραχυπρόθεσμο χαρακτήρα, εάν συνεχίσουν τη, καταστροφική πορεία την οποία έχουν χαράξει και πεισματικά αρνούνται να αλλάξουν. Αυτό που βιώσαμε το 2022, θα μπορούσε να αποδειχθεί ότι δεν είναι το λυκόφως των τυράννων αλλά ένα προοίμιο μιας πιο σκοτεινής εποχής. Στην πραγματικότητα, ούτε ο Πούτιν, ούτε ο Σι ούτε ο Χαμενεΐ, και σίγουρα ούτε ο Ερντογάν, έχουν τιμωρηθεί ιδιαίτερα. Μόνο ένας πραγματικός αισιόδοξος βλέπει τη γραφή στους τοίχους τους το 2023.
Στη Δύση, δυστυχώς, η κουτσή επανεκλογή του Εμμανουέλ Μακρόν στη Γαλλία, η εκδίωξη του Μπόρις Τζόνσον στη Βρετανία, η οριακή ήττα του Μπολσονάρο στη Βραζιλία και, πάνω απ’ όλα, τα διάφορα πλήγματα στις ελπίδες του Ντόναλντ Τράμπ για μια επάνοδο στις ΗΠΑ, οι επικρατούσες αυτή τη στιγμή ελίτ, τα αντιμετωπίζουν ως μια ξεπερασμένη προσπάθεια αποτυχημένης επανάστασης και απόδειξη ότι ήταν απλώς ένας σύντομος σπασμός οργής από ομάδες αξιοθρήνητων, που τροφοδοτείται από κακόβουλα δεξιά μέσα ενημέρωσης, παραπληροφόρηση και ξένη παρέμβαση στις εκλογές. Πόσο βαθιά και επικίνδυνα νυχτωμένοι είναι.
Πρόκειται για μια επικίνδυνη αυτοπληρούμενη προφητεία, την οποία προωθούν οι σημερινές ελίτ για να αντιμετωπίσουν την έντονη αμφισβήτηση που δέχεται η τάξη την οποία έχουν επιβάλλει τις τελευταίες δεκαετίες. Πρόκειται για μια αλαζονική υπόθεση ότι οι κοινωνίες τελικά θα έρθουν στα συγκαλά τους και θα επαναλάβουν μια στάση ευγνωμοσύνης για την ιδιοφυΐα των ελίτ που τους κυβερνούν. Αλλά η ιστορία μας λέει ότι τα πρόωρα συγχαρητήρια από τις άρχουσες τάξεις σπάνια τελειώνουν καλά.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η απολυταρχία υπέστη σημαντικά πλήγματα το 2022, αλλά σίγουρα δεν πέθανε. Δεν υπάρχει επίσης αμφιβολία, ότι η αμφισβήτηση έναντι της παγκόσμιας καταστροφικής ελίτ, όχι μόνο δεν έχει πεθάνει, αλλά με σταθερό ρυθμό κλιμακώνεται και μέσα στο 2023 θα αρχίσει να δείχνει πιο έντονα τα δόντια της. Κάποιοι εσκεμμένα αποσιωπούν αυτό που συνέβη μέσα στο 2022, στην Ιταλία, την Ουγγαρία και τη Σουηδία και πιο εμφατικά από οπουδήποτε αλλού στον πλανήτη στη Φλόριντα, στις Ηνωμένες Πολιτείες με τη συντριπτική νίκη του κυβερνήτη Ρόν Ντε Σάντις, στις εκλογές.
2023…
Το μόνο σίγουρο συμπέρασμα το οποίο μπορούμε να εξάγουμε από το 2022, για το που οδηγείται η Δύση, καθώς ανατέλλει το 2023, είναι ότι οι ψηφοφόροι δεν έχουν αποφασίσει να αγκαλιάσουν ξανά τις αποτυχημένες κυβερνητικές ελίτ. Απλώς απέρριψαν το χάος και τον κακοήθη ναρκισσισμό ορισμένων από τους αυτούς που προσπάθησαν να καπηλευτούν αυτό το βαθύ κύμα αμφισβήτησης.
Το μεγάλο ερώτημα καθώς κλείνει το 2022, είναι εάν αυτή η καταστροφική χρονιά, θα αποτελέσει βάση για την έλευση ενός από καιρού αναβαλλόμενου ρεαλισμού και αφύπνιση από έναν ονειρικό λήθαργο, κάτι δηλαδή που επιβάλλει η συντριπτική εισβολή της ιστορίας στον πλανήτη.
Η παράνομη εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία μας επαναφέρει σε εποχές που οι αυτοκρατορίες διεξήγαγαν πολέμους αποικισμού και κατάκτησης για να αυξήσουν τις σφαίρες επιρροής τους. Τον 19ο αιώνα, τέτοια γεγονότα οδήγησαν σε έναν κυρίαρχο ρεαλισμό στην παγκόσμια πολιτική, ο οποίος θεωρούσε την «ισορροπία δυνάμεων» ως τον μόνο εφικτό στόχο.
Σήμερα μετά από αυτά που συνέβησαν το 2022, είναι βέβαιο ότι θα επικρατήσει ένας νέος ρεαλισμός που θα περιστρέφεται γύρω από προσπάθειες τριγωνισμού μεταξύ των ΗΠΑ, της Κίνας και της Ρωσίας και μια πιο περίπλοκη γεωμετρία που θα περιλαμβάνει την Ευρώπη και μεσαίες δυνάμεις όπως η Τουρκία, η Ινδία, η Αυστραλία και η Ινδονησία.
Ο θάνατος του ουτοπικού ιδεαλισμού…
Εκείνο που έχει οριστικά πεθάνει, και ας ζουν κάποιοι στον κόσμο τους, είναι ο ιδεαλισμός που προσποιείται ότι τα Ηνωμένα Έθνη, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, το Διεθνές Δικαστήριο και άλλοι παγκόσμιοι θεσμοί μπορούν να αντικαταστήσουν τους κανόνες και τη λογική της ωμής εξουσίας. Επιπλέον, η ανόητα απλουστευτική λογική διαχωρισμού ανάμεσα σε δημοκρατίες και απολυταρχίες, είναι όχι μόνο ανούσια αλλά και επικίνδυνη σε σχέση με την επιτακτική ανάγκη της συνεχούς επανεξισορρόπησης.
Στρατιωτική ισχύς…
Αρέσει δεν αρέσει σε κάποιους, σε αυτή τη νέα πλανητική μεταπολίτευση που ανατέλλει με την έλευση του 2023, η στρατιωτική ισχύς θα επιβεβαιώσει για άλλη μια φορά την πρωτοκαθεδρία της στις διεθνείς υποθέσεις, με την οικονομική, πολιτική και την ήπια ισχύ να παίζουν το ρόλο του παραστάτη.
Αυτό θα ενισχύσει στρατιωτικές δυνάμεις όπως οι ΗΠΑ (μόνο εάν η Αμερική ξεπεράσει τη διολίσθηση στο woke culture και επανέλθει στις παραδοσιακές της αξίες) και θα αποδυναμώσει στην ουσία εξαφανίσει τις αστειότητες της σημερινής Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δεν είναι τυχαίο που μέλη της ΕΕ όπως η Σουηδία και η Φινλανδία θα ενταχθούν στο ΝΑΤΟ το 2023. Σε έναν κόσμο εξισορρόπησης ισχύος και επανεξισορρόπησης, οι συμμαχίες έχουν καθοριστική σημασία.
Πυρηνικά όπλα…
Δεν είναι λίγοι εκείνοι που βάζουν στο τραπέζι την απειλή των πυρηνικών όπλων, με δεδομένες τις απειλές του Πούτιν, ως παράγοντα που θα μπορούσε ανά πάσα στιγμή να ανατρέψει ολόκληρη την παρτίδα του γεωπολιτικού παιχνιδιού. Παρόλα αυτά είναι ξεκάθαρο, ότι όχι μόνο οι ΗΠΑ, αλλά και η Κίνα, η Ινδία και άλλες δυνάμεις έχουν, στην πραγματικότητα, ήδη προειδοποιήσει και στην ουσία αποτρέψει τον Πούτιν από το προβεί στο ατόπημα αυτό. Αυτό καθιστά ακόμη πιο σίγουρη την έλευση μιας νέας – παλιάς τάξης, βασισμένης στην ισορροπία δυνάμεων που θα μπορούσε να αποδειχθεί καθησυχαστικά σταθερή.
Η αστεία ΕΕ…
Ο πόλεμος στην Ουκρανία, βάζει τέλος στην ανοησία που το αποσαθρωμένο σύστημα των Βρυξελλών, έχει καλλιεργήσει εδώ και δεκαετίες για έναν παράδεισο μετά την εξουσία στον οποίο τα εθνικά σύνορα διαλύονται και όλοι ενωνόμαστε σε ένα παγκόσμιο χωριό, μέσα από το πράσινο παραμύθι με τις ανεμογεννήτριες, και τους ήχους του ανόητα ρομαντικού Imagine του Τζον Λένον. Δυστυχώς για αυτούς και κυρίως δυστυχώς για τους ευρωπαίου πολίτες, η άρνησή τους να μελετήσουν την ιστορία, τους αναγκάζει να την εμπεδώσουν μέσα από τη μελέτη και τις επιπτώσεις του πολέμου.
Πράσινα άλογα…
Η ωμή και παράνομη εισβολή του Πούτιν έβαλε τέλος και στις ανόητες και επικίνδυνες ονειροπολήσεις ενός μέλλοντος πράσινης ενέργειας. Μετά από μερικές δεκαετίες κατά τις οποίες οι ηγέτες του κόσμου διακήρυξαν όλο και πιο απίθανους στόχους για ενεργειακό μετασχηματισμό με βάση όλο και πιο φανταστικούς συναγερμούς, το 2022 τελειώνει με τη Γερμανία να σχεδιάζει να επανεκκινήσει το πυρηνικό της πρόγραμμα, τη Βρετανία να καίει άνθρακα και την κυβέρνηση Μπάιντεν να απαιτεί από τα πλούσια σε ορυκτά καύσιμα έθνη (αν και όχι, δυστυχώς, εγχώριους παραγωγούς) να ενισχύσουν τον άνθρακα.
Οικονομία…
Οι υπεύθυνοι χάραξης οικονομικής πολιτικής είναι επίσης απογοητευμένοι από το καταστροφικό 2022. Το 2021 ήταν η χρονιά του είναι παροδικό στη συζήτηση για τον πληθωρισμό, το 2022 ήταν ένα ράλι για την ομάδα εδραίωσης του πληθωρισμού. Ας ελπίσουμε ότι οι ηττημένοι, δηλαδή οι Κεντρικές Τράπεζες και οι παραπαίουσες κυβερνήσεις, δεν θα οδηγήσουν τις οικονομίες σε βαθιά ύφεση το 2023.
Πολιτιστικός πόλεμος…
Και στο κρίσιμο μέτωπο της πολέμου της θεωρίας της ακύρωσης, εναντίον του δυτικού πολιτισμού και της φιλελεύθερης δημοκρατίας υπήρξαν κάποια ελπιδοφόρα σημάδια μέσα στο καταστροφικό 2022, όπως για παράδειγμα ορισμένες από τις αποφάσεις του Ανώτατου Δικαστηρίου των Ηνωμένων Πολιτειών, τα οποία αποκατέστησαν το ρεαλισμό στη συλλογική συνείδηση και επέφεραν μια συνταγματική ισορροπία, που δίνει παράδειγμα σε όλο το δυτικό κόσμο.
Δημόσιος λόγος και ελευθερία έκφρασης…
Η επεισοδιακή απόκτηση του Twitter, από τον Έλον Μάσκ, παρά τις ιδιαιτερότητες του χαρακτήρα του, απάλλαξε από τον έλεγχο των θιασωτών της θεωρίας της ακύρωσης και της αχαλίνωτης παγκοσμιοποίησης ένα μέσω κοινωνικής δικτύωσης με παγκόσμια επιρροή, συνέβαλε ελάχιστα αλλά σημαντικά στον δημόσιο λόγο μας. Κάτι βέβαια που τα συστημικά μέσα ενημέρωσης, εσκεμμένα αποσιωπούν από την καθημερινή επικαιρότητα.
Realpolitik…
Η κύρια διαφορά μεταξύ αυτής της εποχής της Realpolitik και των προηγούμενων, από τον Μέτερνιχ και τον Μπίσμαρκ, είναι η ύπαρξη ότι ζούμε σε εντελώς διαφορετικές συνθήκες, με την δραματική πρόοδο στην τεχνολογία να έχει επηρεάσει τα πάντα. Σε έναν ιδανικό κόσμο, δηλαδή σε έναν κόσμο που κυβερνάται από τον πολιτικό ιδεαλισμό, η ανθρωπότητα, αντιμετωπίζοντας μια κοινή απειλή, θα έβαζε στην άκρη τους εσωτερικές της αντιπαραθέσεις και θα ενωνόταν ενάντια στον εχθρό. Υπό τη σημαία του ΟΗΕ ή κάποιας άλλης διεθνούς δομής, ο κόσμος θα συνεργαζόταν για να αντιμετωπίσει τις απειλές.
Δυστυχώς, όπως σωστά μας διδάσκει η ιστορία, αυτός ο ιδεαλιστικός – ουτοπικός κόσμος δεν υπάρχει. Μετά το 202, έτος επιστροφής στο ρεαλισμό και την πραγματικότητα, ο πλανήτης είναι αναγκασμένος να ασχοληθεί με την εξισορρόπηση της ισχύος και τα περιθώρια συνεργασίας θα είναι περιορισμένα. Αυτός είναι ο λόγος, που κατά την ταπεινή μου άποψη, το 2023 θα αποτελέσει χρονιά αυγής, της μεταπολίτευσης του πλανήτη και του διεθνούς συστήματος στα πλαίσια του ρεαλισμού και της κοινής λογικής.
Καλά Χριστούγεννα, υγεία και δύναμη για ένα πραγματικά καθοριστικό 2023.
