Χρήστος Παγώνης: Η εποχή των βεβαιοτήτων έχει λήξει

“Επτά χρόνια πριν, εδώ στην Αθήνα κάποιοι από εμάς παρακολουθήσαμε με αρκετό ενδιαφέρον, αλλά και κάποια ερωτηματικά, την ανακοίνωση της Ιδρυσης του Ινστιτούτου Πολιτιστικής Διπλωματίας.

Και για να μην υπάρχουν ερωτηματικά για τα …ερωτηματικά,  αυτά αφορούσαν τη βιωσιμότητα του εγχειρήματος.

Σήμερα λοιπόν, το ενδιαφέρον παραμένει αμείωτο και τα ερωτηματικά έχουν ήδη απαντηθεί μέσα από τις δράσεις και την καταξίωση του Ιδρύματος στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό.

Ψυχή όλου αυτού ήταν και παραμένει ο Πέτρος Καψάσκης ο οποίος εισήγαγε ουσιαστικά το ζήτημα στο δημόσιο διάλογο.

Η Πολιτιστική Διπλωματία δεν είναι απλά ένας όρος, ή ένας διπλωματικός κλάδος ή ακόμη ένα επιστημονικό αφήγημα.

Είναι μια ζωντανή, δρώσα, ιστορική και πνευματική διαδικασία, την οποία κωδικοποιεί και ταυτόχρονα αποκωδικοποιεί ο Πέτρος Καψάσκης μέσα από το βιβλίο που παρουσιάζεται σήμερα.

Η Πολιτιστική Διπλωματία δεν είναι μόνο ένα εργαλείο εξωτερικής πολιτικής, αλλά και μια γέφυρα κατανόησης, συνεργασίας και ειρηνικής συνύπαρξης μεταξύ των λαών. Μέσα από την ανταλλαγή πολιτιστικών αγαθών, ιδεών και αξιών, αναδεικνύεται ο πλούτος της ανθρώπινης δημιουργικότητας και η δύναμη της πολιτιστικής πολυμορφίας να ενώνει παρά να διχάζει.

Και πραγματικά δεν υπάρχει καλύτερη διεθνής συγκυρία από τη σημερινή, για να κάνουμε αυτή τη συζήτηση.

Δύο πόλεμοι, ο  ένας με καυτές πολιτισμικές ορίζουσες και ο άλλος  ανάμεσα σε χώρες με πολύ κοινά πολιτισμικά πλαίσια, αλλά στην αιχμή αντίθετων γεωστρατηγικών στοχεύσεων,  δημιουργούν το πλαίσιο της αστάθειας και της αποτύπωσης της ιστορικής ρευστότητας της εποχής μας.

Εχουμε Μια Ευρώπη που τσαλαβουτάει στην ανεπάρκεια της να συνεννοηθεί πρωτίστως με τον εαυτό της και τελικά με το μέλλον της.

Και μια ηγετική υπερδύναμη που υπερβαίνει αυτό που ξέραμε,  αυτό που η ίδια ήξερε και περνά σε άλλο μοντέλο πολιτικής διαχείρισης με κυρίαρχες συνιστώσες έξω από τις συμβάσεις που γνωρίζουμε.

Την ίδια ώρα, η 4^η βιομηχανική επανάσταση, επαναπροσδιορίζει με ταχύτητες όχι πλέον απλά ψηφιακές, αλλά κβαντικές, την παραγωγή, την επικοινωνία, τις ανθρώπινες σχέσεις, την διαχείριση των μηνυμάτων και τελικά τον χώρο που κινούμαστε.

Ολα αυτά συνθέτουν ένα συναρπαστικό ιστορικό φόντο για να τοποθετήσουμε την αξία και την ισχύ της Πολιτιστικής Διπλωματίας σήμερα.

Οσοι είμαστε εδώ απόψε, κατανοούμε απόλυτα ότι Όλα είναι Πολιτισμός.

Όλα είναι πεδία άσκησης ισχύος, επιρροής, ιστορικής δοκιμασίας.

Από την αρχαιότητα έως σήμερα, ο πολιτισμός υπήρξε ένας πανίσχυρος δίαυλος επικοινωνίας και κατανόησης μεταξύ των λαών.

Από τις πολιτιστικές ανταλλαγές της ελληνιστικής περιόδου, που έφεραν κοντά την Ανατολή και τη Δύση, μέχρι την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, όπου η τέχνη και ο πολιτισμός χρησιμοποιήθηκαν για την οικοδόμηση γεφυρών παρά την πολιτική ένταση, η Πολιτιστική Διπλωματία έχει αποτελέσει ένα από τα πλέον αποτελεσματικά μέσα για τη διατήρηση της ειρήνης και τη συνεργασία.

Η Πολιτιστική Διπλωματία υπήρξε παρούσα σε όλες τις σημαντικές περιόδους, από την εξάπλωση του ελληνικού πνεύματος κατά την ελληνιστική εποχή, μέχρι τον τρόπο που οι σύγχρονοι πολιτισμοί αξιοποιούν την τέχνη, τη μουσική και τις ιδέες για να δημιουργήσουν δεσμούς πέρα από σύνορα.

Στη σημερινή εποχή, που χαρακτηρίζεται από παγκοσμιοποίηση αλλά και έντονες πολιτισμικές προκλήσεις, η σημασία της Πολιτιστικής Διπλωματίας είναι πιο κρίσιμη από ποτέ.

Μέσα από την ανταλλαγή πολιτιστικών αξιών, την προώθηση της κατανόησης και την ενίσχυση της δημιουργικής συνεργασίας, μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις του μέλλοντος και να ενδυναμώσουμε τους δεσμούς μεταξύ διαφορετικών κοινωνιών.

Προστρέχοντας στο βιβλίο του Πέτρου που σήμερα παρουσιάζουμε, κρατάω δύο τουλάχιστον σημεία:

Η ορθή χρήση του πολιτισμού στην εξωτερική πολιτική, προϋποθέτει την κατανόηση ενός ξένου πολιτισμού.

Kαι επίσης:

Η δημιουργία ενός αφηγήματος μέσα από τον Πολιτισμό προϋποθέτει αληθινή πληροφόρηση.

Πόσο δραματικά  επίκαιρες είναι αυτές οι επισημάνσεις…!

Οι ανοικτοί ορίζοντες στη σκέψη, η αλληλεγγύη, η άρση των προκαταλήψεων, η κατανόηση, η ουσιαστική γνώση, μαζί με την πλήρη, αδέσμευτη,  πλουραλιστική και ουσιαστική πληροφόρηση, είναι αναγκαίοι όροι για την  παραγωγή διατηρήσιμου πολιτιστικού περιεχομένου, που θα λειτουργεί σαν εργαλείο πειθούς, συνεννόησης και προόδου.
Πάντα, αλλά και σήμερα ακόμη περισσότερο.

Κυρίες και κύριοι

Στη σημερινή Ελλάδα, η Πολιτιστική Διπλωματία αποκτά ιδιαίτερη σημασία. Ως χώρα με έναν από τους πλουσιότερους πολιτισμούς στον κόσμο, η Ελλάδα διαθέτει μοναδικά εργαλεία για την ενίσχυση της διεθνούς της παρουσίας. Μέσα από την προβολή της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, τη σύγχρονη δημιουργία και τη συμμετοχή σε διεθνείς πολιτιστικές πρωτοβουλίες, μπορούμε όχι μόνο να ενισχύσουμε τη θέση μας στον παγκόσμιο χάρτη αλλά και να προάγουμε αξίες όπως η ελευθερία, η δημοκρατία και ο διάλογος.

Ο Πολιτισμός και οι δημιουργοί μας, έφεραν πολλές φορές της Ελλάδα στον κόσμο και τον κόσμο κοντά στην Ελλάδα σε δύσκολες κάποιες φορές εποχές.

Ας κάνουμε, ας θυμηθούμε εικόνες:

Την Παξινού να παραλαμβάνει Οσκαρ
Το  Μάνο Χατζηδάκη να ακούγεται στα πέρατα της γης
Τον Μίκη να ξεσηκώνει τον κόσμο σε όλη την Ευρώπη
Φιλανδούς και Ισραηλινούς να τραγουδούν με τον Νταλάρα στα μεγάλα στάδια
Τον Σεφέρη και τον  Ελύτη στη Νορβηγική ακαδημία
Tη Μαρία Κάλας στις μεγάλες όπερες του κόσμου

Αλλά και τους απλούς νησιώτες να κερνούν ουζάκι τους ξένους τουρίστες τις δεκαετίες του 60 και του 70.

Παντού αξίες, που κινούνται ανάμεσα σε ψυχές,  ανοίγοντας δρόμους φιλίας, αγάπης και συνεννόησης.
Διαφορετικοί πολιτισμοί, που συστήνονται μεταξύ τους!
Περί αυτού πρόκειται…

Ωστόσο, η εποχή των βεβαιοτήτων έχει λήξει.

Η τεχνολογία, όπως ανέφερα και νωρίτερα, δημιουργεί μια εντελώς νέα συνθήκη στην κίνηση των ιδεών, των εικόνων, των μηνυμάτων, που δεν έχει γίνει ακόμη αντιληπτή.

Η ταχύτητα, το  εύρος των αποδεκτών, η ένταση και η μικρή διάρκεια της εντύπωσης, αλλάζουν ποιοτικά ένα σημαντικό μερίδιο του  παραγόμενου προϊόντος το οποίο κινείται  αστραπιαία ανάμεσα σε δισεκατομμύρια αποδέκτες.
Θα μπορούσαμε να πούμε πάρα πολλά πράγματα εδώ.
Να σταθούμε όμως στην σημασία της πρόκλησης.
Ας γίνει αυτό το βιβλίο. που καταγράφει με αριστουργηματική μελετητική επάρκεια την ιστορική διαδρομή, ισχύ και σημασία της Πολιτιστικής Διπλωματίας,
ας γίνει λοιπόν, η αφορμή για να βαθύνουμε τη συζήτηση, για το πώς θα είναι στο εξής οι κοινωνίες, πώς θα επικοινωνούν, πώς θα αλληλοεπιδρούν, πώς και αν θα παρεμβαίνουν.
Ένα νέο κοινωνικό και πολιτικό μοντέλο αναδύεται ιστορικά και πρέπει να το γνωρίσουμε, να το ερμηνεύσουμε και να επιδράσουμε, πριν καταπιεί τα ιστορικά μας αυτονόητα.

Σας ευχαριστούμε που βρίσκεστε εδώ για να μοιραστείτε μαζί μας αυτό το ταξίδι γνώσης και προβληματισμού.”