Γράφει ο Αλέξης Παπαχελάς
Η ασυμμετρία ανάµεσα σε ό,τι διαβάζουμε και στο τι συμβαίνει είναι ενίοτε εντυπωσιακή. Πριν από λίγες ημέρες ψηφίστηκε μια τροπολογία στην αμερικανική Βουλή. Η είδηση μεταφράστηκε από Μέσα και κόμματα ως προοίμιο για την άμεση εγκατάσταση αμερικανικών βάσεων σε κάποια ελληνικά νησιά. Πράγμα αναληθές γιατί συναντά, ακόμη, την αντίδραση του αμερικανικού βαθέος κράτους, που δεν το θέλει για να μην ενοχλήσει την Τουρκία.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Ελλάδα και ΗΠΑ διαπραγματεύονταν το 2021 και για μεγάλο διάστημα την ανανέωση της συμφωνίας αμυντικής συνεργασίας. Η Αθήνα είχε δύο στόχους: να συμπεριλάβει στη συμφωνία αμερικανικές βάσεις σε περιοχές που θεωρούνται «ευαίσθητες» για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και να λάβει κάποιες εγγυήσεις για την αμερικανική βούληση να διασφαλιστεί η σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο. Στο τραπέζι έπεσαν δύο ιδέες ως προς τις νέες βάσεις, η Αλεξανδρούπολη και η Σκύρος. Το διπλωματικό ρεπορτάζ της εποχής έλεγε πως από την αμερικανική πρεσβεία στην Αθήνα έφυγε μια πρόταση που συμπεριλάμβανε και τις δύο βάσεις. Η πρόταση όμως απορρίφθηκε ως προς τη Σκύρο από το Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας του Λευκού Οίκου, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και το Πεντάγωνο. Το επιχείρημα ήταν ότι κάτι τέτοιο θα προκαλούσε την αντίδραση της Αγκυρας. Ακόμη και για την Αλεξανδρούπολη διατυπώθηκαν αντιρρήσεις. Αξίζει να θυμηθούμε βέβαια ότι αυτό ήταν πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Η πρόταση για να μπει η Αλεξανδρούπολη στη λίστα των βάσεων εγκρίθηκε με τη σαφή επισήμανση ότι η αμερικανική παρουσία εκεί δεν θα έπρεπε να είναι εμφανής. Γι’ αυτό, αν παρατηρήσει κανείς, πολλοί Αμερικανοί πολιτικοί ή αξιωματούχοι χαρακτηρίζουν τις επισκέψεις τους εκεί «ιδιωτικές». Ελληνες διπλωμάτες έφεραν αντιρρήσεις για την υπογραφή της συμφωνίας, με το επιχείρημα ότι δεν επιτεύχθηκαν αρκετά ανταλλάγματα. Μητσοτάκης και Δένδιας επέμεναν, όμως, θεωρώντας ότι η αμερικανική παρουσία στην Αλεξανδρούπολη είχε στρατηγική σημασία και σημειολογία. Δικαιώθηκαν από τις αντιδράσεις της Αγκυρας και τις μετέπειτα εξελίξεις.
Στο ζήτημα των εγγυήσεων δόθηκε η επιστολή Μπλίνκεν, που όμως απέχει πολύ από το «ιερό δισκοπότηρο» των ελληνοαμερικανικών σχέσεων, την περίφημη επιστολή Μπίτσιου – Κίσινγκερ.
Τι σημαίνει τώρα η τροπολογία; Στελέχη του ελληνοαμερικανικού λόμπι, τα οποία διεξάγουν έναν συνεχή «ανταρτοπόλεμο» με το αμερικανικό βαθύ κράτος, που έχει μείνει προσκολλημένο στο δόγμα «δεν κάνουμε τίποτα που να ενοχλεί την Τουρκία», βοήθησαν να συνταχθεί. Σκοπός, (α) να συνταχθεί μια υπεύθυνη έκθεση προς τα μέλη του Κογκρέσου που να εξηγεί τη σημασία της Σούδας και της Αλεξανδρούπολης, ώστε να πειστεί το Κογκρέσο να δώσει το ok για σημαντικά μεταχειρισμένα εξοπλιστικά συστήματα προς την Ελλάδα, και (β) να πείσουν τις αρμόδιες υπηρεσίες να τοποθετηθούν στο ζήτημα της δημιουργίας νέων βάσεων σε ελληνικά νησιά. Αυτή είναι η ιστορία της τροπολογίας. Κανείς στην Ουάσιγκτον δεν σχεδιάζει την άμεση απόκτηση βάσης σε κάποιο νησί. Τα υπόλοιπα ανήκουν στην κατηγορία «Αύγουστος είναι, φασαρία να γίνεται».
