Γράφει ο Αλέξης Παπαχελάς
Η κρίση στην Ουκρανία μπορεί να μας διδάξει μερικά πράγματα. Είναι πάρα πολύ σημαντικό να μπορείς να διαβάσεις καλά τους συμμάχους και τους αντιπάλους σου. Μερικές φορές είναι πιο δύσκολο να το κάνεις με τους δικούς σου εταίρους. Η ηγεσία της Ουκρανίας παρακινήθηκε από πολλούς να πιστέψει πως η συμμετοχή στο ΝΑΤΟ και την Ε.Ε. ήταν εφικτός στόχος. Η ενθάρρυνση είναι εύκολη για όποιον ζει κάπου μακριά και δεν ρισκάρει τη ζωή του. Οταν όμως ακούω τον πρόεδρο της Ουκρανίας απελπισμένο να καλεί το ΝΑΤΟ να προστατεύσει τη χώρα του από τη ρωσική εισβολή, βλέπω έναν νέο ηγέτη να πέφτει στον τοίχο της ρεαλπολιτίκ. Η Δύση έχει κάνει πάρα πολλά για να τον στηρίξει. Δεν το έκανε όμως έγκαιρα και σίγουρα δεν υπήρχε καμία δέσμευση ότι θα πολεμήσει με τη Ρωσία για να προστατεύσει την ακεραιότητα της Ουκρανίας.
Δεύτερο συμπέρασμα. Πέρα από την αμυντική θωράκιση μιας χώρας, έχει τεράστια σημασία η επικοινωνιακή της δύναμη, το να μπορέσει να φτιάξει ένα παγκόσμιο κάδρο όπου ταυτίζεται με το δίκαιο και το αδύναμο απέναντι σε έναν άδικο αναθεωρητισμό. Η δύναμη των social media είναι εξίσου σημαντική με τους Stinger. Ας ξυπνήσουμε επιτέλους σε αυτόν τον τομέα. Είμαστε μία εν δυνάμει μεγάλη δύναμη από πλευράς ήπιας ισχύος. Θα είναι ένα σημαντικό όπλο σε μία κρίσιμη ώρα.
Τρίτο συμπέρασμα. Η Ουκρανία μπόρεσε να εξασφαλίσει ζωτική –αλλά όχι καταλυτική– υποστήριξη από τη Δύση γιατί ο δικός της αγώνας έχει ενταχθεί σε ένα παγκόσμιο γεωπολιτικό σκηνικό. Οταν κάποιος βλέπει το «δικό σου» πρόβλημα σαν κάτι περιθωριακό, σαν ένα σχεδόν γραφικό ζήτημα, έναν καυγά για μερικά «βράχια» που δεν αφορά τους υπόλοιπους, βρίσκεσαι σε μειονεκτική θέση. Πρέπει να πείσεις ότι (α) ο αναθεωρητισμός είναι απειλή από όπου κι αν προέρχεται και (β) ότι ανήκεις στον σκληρό πυρήνα μιας συμμαχίας με βάση αμφίδρομες δεσμεύσεις. Δίνεις –με ρίσκο ενίοτε–, αλλά και παίρνεις.
Τέταρτο συμπέρασμα. Ο πατριωτισμός είναι ένα πολύτιμο όπλο. Οχι ο τυφλός πατριωτισμός του καφενείου και των τηλεπαραθύρων, που σε πάει εύκολα στον γκρεμό. Ο πατριωτισμός που δοκιμάζεται στην πράξη όταν νέοι, μεσήλικες, γέροι δίνουν μάχη υπέρ βωμών και εστιών κάτω από αντίξοες συνθήκες.
Τον έχουμε; Πιστεύω πως ναι, ότι δεν θάφτηκε με τα χρόνια. Και το κυριότερο, πως δεν θα τον ροκανίσει τη δύσκολη ώρα αυτό το καταραμένο μικρόβιο της διχόνοιας, που μας σφραγίζει σε κάθε μεγάλη εθνική κρίση. Είναι τόσο το δηλητήριο και η ανείπωτη και άναρθρη βλακεία στον δημόσιο διάλογο, που σε κάνει να φοβάσαι ότι την κρίσιμη ώρα θα ξεσκιζόμαστε και θα τρώμε τις σάρκες μας μεταξύ μας.
Προς το παρόν έχουμε κερδίσει πολύτιμο χρόνο και ηρεμία. Η εισβολή στην Ουκρανία κατέστησε τον αναθεωρητισμό συνόρων και την απειλή χρήσης βίας μεταξύ γειτόνων πραγματικό ανάθεμα. Η τραγωδία της Ουκρανίας δημιούργησε μία ευκαιρία, που δεν επιτρέπει όμως κανενός είδους επανάπαυση.
