Γράφει ο Αλέξης Παπαχελάς
Αν σας έλεγα πριν από 25 χρόνια ότι:
1. H Φινλανδία , η χώρα που ήταν απολύτως ταυτόσημη με την έννοια της αυστηρής γεωπολιτικής ουδετερότητας, μπήκε στο ΝΑΤΟ.
2. Στην Ελβετία, τη χώρα που εθεωρείτο για δεκαετίες ο πλέον ασφαλής τραπεζικός προορισμός στον πλανήτη, «έπεσε» μία από τις δύο μεγαλύτερες τράπεζές της.
3. Στην Αμερική, ένας πρώην Αμερικανός πρόεδρος βρέθηκε σε ποινικό δικαστήριο με την κατηγορία ότι δωροδόκησε ένα θυρωρό κτιρίου και μια πορνοστάρ για να μην αποκαλύψουν τη σχέση του μαζί της.
Αν σας τα έλεγα όλα αυτά πριν από 25 χρόνια, θα κουνούσατε συγκαταβατικά το κεφάλι σας υπονοώντας ότι «ο καημένος το έχει χάσει». Μερικές από τις σταθερές που θεωρούσαμε απολύτως στέρεες είτε καταρρέουν, με πάταγο μερικές φορές, είτε κλονίζονται. Είναι πάρα πολύ δύσκολο, στη φάση που βρισκόμαστε, να κάνεις αυτό που συχνά κάνουμε όταν στεκόμαστε σε κάποιο μουσείο μπροστά σε έναν πίνακα που δεν καταλαβαίνουμε. Να καθίσεις, δηλαδή, σε μια απόσταση για να τον «ερμηνεύσεις». Νιώθουμε τις δομικές αλλαγές γύρω μας, βλέπουμε σημεία-καμπές, αλλά είναι σχεδόν απίθανο να μαντέψουμε σε ποια ακριβώς κατεύθυνση κινούνται όλα αυτά, να ενώσουμε τις τελείες για να δούμε τη συνολική εικόνα.
Είναι, βλέπετε, πολλές ακόμη οι κατακλυσμιαίες αλλαγές. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν αναδειχθεί σε τεράστια πρόκληση για τις δυτικές δημοκρατίες. Τις απειλούν την ώρα που τα απολυταρχικά καθεστώτα είναι εντελώς θωρακισμένα απέναντι στην επιρροή τους. Η τεχνητή νοημοσύνη μπαίνει για τα καλά στη ζωή μας. Κανείς, ούτε ο πιο σοφός ή τεχνολογικά εξειδικευμένος, δεν μπορεί να προβλέψει τι θα σημάνει αυτό.
Κομβικό ρόλο στις αλλαγές που βιώνουμε παίζει, βέβαια, το μέλλον της Αμερικής. Εχουμε φτάσει σε ένα σημείο που το παράλογο γίνεται λογικό σε αυτήν τη μεγάλη χώρα. Σε τρομάζει να ακούς συζητήσεις σε σημαντικά πανεπιστήμια για το ότι υπάρχει περίπτωση η Αμερική να περάσει έναν νέο εμφύλιο. Σαστίζεις με την επέλαση του τσουνάμι της πολιτικής ορθότητας, που κινδυνεύει να κάνει κεντροαριστερούς υπερσυντηρητικούς… Και νιώθεις ότι, για κάποιον λόγο που δεν μπορείς να προσδιορίσεις, το επίπεδο πέφτει σε πολλούς ζωτικούς τομείς στις ΗΠΑ.
Ενας καλός φίλος που διδάσκει εκεί με καλεί πάντοτε να περιορίσω τις ανησυχίες μου και να «έχω πίστη» στη δύναμη της Δύσης να αναγεννηθεί και να προοδεύσει μέσα από τις αντιφάσεις και τα βαρίδια της. Δεν είμαι ποτέ σίγουρος αν η αισιοδοξία του αυτή είναι μεταφυσική, βασισμένη σε γεγονότα ή προβολή των συμπερασμάτων του από τη μελέτη της Ιστορίας. Το βέβαιο είναι ότι νιώθει κανείς πως στο φιλελεύθερο, δυτικό οικοδόμημα είναι πολλά τα δομικά δοκάρια που τρίζουν, με θόρυβο. Και επειδή μεγαλώσαμε με τις βεβαιοτητές του, την κουλτούρα του, την αίσθηση υπεροχής του απέναντι στον υπόλοιπο κόσμο, λογικό είναι να αναρωτιόμαστε σε τι κατάσταση θα είναι σε δέκα, είκοσι χρόνια…
