Γράφει ο Αλέξης Παπαχελάς
Πώς το λέει το τραγούδι, «ο έρωτας γεννήθηκε για δύο»; Θα μπορούσε να ισχύει για τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις. Μόνο που πάντα, μα πάντα, εμπλέκεται και ένας τρίτος σε αυτήν τη σχέση. Οχι τώρα. Εδώ και περίπου 65 χρόνια. Κανείς Αμερικανός αξιωματούχος, ακόμη και πρόεδρος, δεν το θέλει απαραιτήτως. Το τρίγωνο Ελλάδα – ΗΠΑ – Τουρκία είναι εκεί. Στην αμερικανική θεσμική μνήμη έχει αποκτήσει τη φήμη διπλωματικού «τριγώνου των Βερμούδων», γιατί τόσο το Κυπριακό όσο και οι ελληνοτουρκικές σχέσεις έχουν περάσει σαν θέματα που δεν λύνονται. Κάθε έμπειρος διπλωμάτης θέλει να τα αποφύγει. Ενας βετεράνος αξιωματούχος που τα χειριζόταν για πολλά χρόνια τα φοβόταν τόσο, που όταν ένας Ελληνας ή Τούρκος δημοσιογράφος τού έθετε κάποια σχετική ερώτηση εκείνος απαντούσε: «Δεν πρόκειται να μπω στο Αιγαίο ή στην Ανατολική Μεσόγειο παρά μόνον με το μαγιό μου».
Εμείς οι Ελληνες αντιμετωπίζουμε τις σχέσεις με τις ΗΠΑ μέσα από το πρίσμα των σχέσεων με την Τουρκία. Θεωρούμε, και λογικά, ότι σε κάθε διαπραγμάτευση με τις ΗΠΑ τα ανταλλάγματα που εξασφαλίζει η χώρα μας έχουν να κάνουν με την προστασία της απέναντι στην Τουρκία. Αυτό δεν αλλάζει, είναι βαθιά χαραγμένο στο συλλογικό υποσυνείδητο. Γενιές διπλωματών, από τον Μπίτσιο και τον Θεοδωρόπουλο έως τους σημερινούς χειριστές των φακέλων, επιδιώκουν τη σύνδεση των ελληνοαμερικανικών σχέσεων με τις αμερικανοτουρκικές.
Το «τρίγωνο» κρύβει, όμως, και πολύ πάθος και ένταση. Η απόσταση ανάμεσα στην ευφορία και την καταστροφή ή την αίσθηση της απογοήτευσης, ακόμη και της «προδοσίας», μπορεί να είναι μερικές ημέρες ή εβδομάδες. Ενα σημαντικό μέρος της κοινής γνώμης παραμένει καχύποπτο απέναντι στις ΗΠΑ και στις προθέσεις τους έναντι της Αγκυρας. Μία «στραβή» υπό τη μορφή της αδιαφορίας ή μιας λανθασμένης δήλωσης μπορεί να βάλει φωτιά στο πολιτικό σκηνικό. Οι μεγάλες προσδοκίες εύκολα γίνονται μεγάλες παγίδες. Χωρίς καμία αμφιβολία, η πραγματική στιγμή της αλήθειας για τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις θα έλθει αν και όποτε φτάσει σε κάποιο κρεσέντο η ένταση με την Τουρκία.
Στην Ουάσιγκτον είναι πολλά και ισχυρά τα κέντρα εξουσίας που συνεχίζουν να υποστηρίζουν ότι η αμερικανική κυβέρνηση δεν πρέπει να κάνει ή να λέει κάτι που μπορεί να αποξενώσει την Τουρκία. Φάνηκε, άλλωστε, αυτό όταν σημαίνοντες αξιωματούχοι στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας και στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ έδιναν μάχη για να υποβαθμίσουν την επίσκεψη του πρωθυπουργού. Το βασικό τους επιχείρημα είναι ότι «οι ΗΠΑ δεν πρέπει να χάσουν την Τουρκία». Είναι εντυπωσιακό πως πιστεύουν ακόμη ότι την «έχουν», αλλά και το πως αγνοούν πόσο εύκολα μπορούν να «χάσουν» την Ελλάδα.
