Γράφει ο Αλέξης Παπαχελάς
Οσο περίεργο και αν ακούγεται, οι τελευταίες κινήσεις και δηλώσεις του Ερντογάν απευθύνονται σχεδόν αποκλειστικά στο αμερικανικό «βαθύ κράτος». Στους Αμερικανούς αξιωματούχους, δηλαδή, που στελεχώνουν το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, το Πεντάγωνο και το Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας. Τι τους λέει ο Τούρκος πρόεδρος; Οτι «με αυτά που κάνατε αυξάνετε την ένταση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και θα οδηγήσετε σε μια κρίση που θα σκάσει στο δικό σας κεφάλι».
Η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν πολλά ευήκοα ώτα στην Ουάσιγκτον. Κάθε κίνηση αναβάθμισης ή διεύρυνσης της αμερικανικής παρουσίας στην Ελλάδα έχει συναντήσει την παθιασμένη αντίδραση σημαντικού μέρους της αμερικανικής γραφειοκρατίας στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής. Η πρώτη κρίσιμη μάχη δόθηκε για το αν θα συμπεριληφθούν η Αλεξανδρούπολη και η Σκύρος στη συμφωνία για τις αμερικανικές βάσεις. «Είστε τρελοί; Θα θυμώσουν οι Τούρκοι και θα ευθυνόμαστε εμείς αν βάλουμε βάσεις εκεί», επέμεναν οι απολογητές των τουρκικών θέσεων. Τελικά κέρδισαν το μπρα ντε φερ για τη Σκύρο, αλλά το έχασαν για την Αλεξανδρούπολη, η οποία αποδείχθηκε αργότερα πολύτιμη για τους αμερικανικούς σχεδιασμούς λόγω του πολέμου στην Ουκρανία.
Μία ακόμη μάχη δόθηκε γύρω από την επίσκεψη του πρωθυπουργού στον Λευκό Οίκο και την ομιλία του στο Κογκρέσο. Υπήρξε έντονη αντίδραση όταν σχεδιαζόταν και πάλι, με το επιχείρημα ότι θα προκαλέσει την οργή της Αγκυρας. Οπως και συνέβη, καθώς η κλιμάκωση της τουρκικής επιθετικότητας άρχισε αμέσως μετά. Αν δεν μεσολαβούσε πάντως η έντονη παρασκηνιακή παρέμβαση κορυφαίων παραγόντων της ομογένειας στο άμεσο περιβάλλον του προέδρου Μπάιντεν, η επίσκεψη και η ομιλία ίσως να μην είχαν γίνει ποτέ.
Ο Ερντογάν αντιλαμβάνεται, όμως, ότι χάνει το εσωτερικό παιχνίδι στα ισχυρά κέντρα εξουσίας στην αμερικανική πρωτεύουσα. Οι δηλώσεις του Στέιτ Ντιπάρτμεντ γίνονται όλο και πιο αυστηρές απέναντι στην Τουρκία. Η άρση του εμπάργκο στην πώληση στρατιωτικού υλικού στην Κύπρο ήταν μια κίνηση υψηλού συμβολισμού που «πόνεσε» την Τουρκία.
Ο Τούρκος πρόεδρος αυξάνει την πίεση, αλλά ταυτόχρονα κάνει ό,τι μπορεί για να χάσει πολύτιμους συμμάχους. Οι συνευρέσεις με το dream team των αντιδυτικών ηγετών προφανώς και δεν τον βοηθούν. Ακόμη και οι πιο παραδοσιακοί υποστηρικτές της Τουρκίας στο Πεντάγωνο αρχίζουν να αμφισβητούν την αξιοπιστία της ως συμμάχου. Παζαρεύει όμως σκληρά ο Ερντογάν και ο «χορός» όσων υποστηρικτών του έχουν απομείνει συνεχίζει μονότονα να φωνάζει ότι «δεν πρέπει να χαθεί η Τουρκία. Οχι άλλες κινήσεις που θα την ωθήσουν στα άκρα».
Τι σημαίνουν όλα αυτά; Οτι αν όντως τα πράγματα φτάσουν στα άκρα κάποιο βράδυ στο Αιγαίο, τότε θα εκτυλιχθεί το πιο σημαντικό μπρα ντε φερ στην Ουάσιγκτον. Δεν θα κρατήσει πολύ, ενδεχομένως μόνο λίγες ώρες. Εκείνη τη στιγμή όμως θα έχει τεράστια σημασία τι θα εισηγηθούν όσοι θα καθίσουν γύρω από τον Μπάιντεν στο μακρύ τραπέζι του Situation Room στα υπόγεια του Λευκού Οίκου. Οπως ακριβώς συνέβη το 1964, το 1967, το 1974, το 1987, το 1996…
