Γράφει ο Αλέξης Παπαχελάς
Κάθε φορά που βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια μεγάλη κρίση ξυπνάει μέσα μας το δίλημμα: «Πού ανήκουμε, στη Δύση ή στην Ανατολή;». Οι αιώνες περνάνε, αλλά μοιάζουμε να μη θέλουμε να λύσουμε τον γρίφο. Από το «παπική τιάρα ή φέσι» έως τις μέρες μας ο διχασμός αυτός ελλοχεύει σε κρίσιμες στιγμές. Το βλέπουμε γύρω μας καθώς η κρίση στην Ουκρανία έχει δώσει ορμή σε ένα αντιδυτικό ξέσπασμα που αφορά σημαντικό μέρος της κοινωνίας. Δεν έχει να κάνει με τη σκληρή κριτική στα λάθη των ΗΠΑ ή της Ευρώπης, ούτε με την υποκρισία εναντίον της Τουρκίας. Είναι κάτι πιο βαθύ και ενστικτώδες που βγαίνει από μέσα μας. Το είδαμε και το 2015 σε ένα άλλο, πιο δυναμικό κύμα που κόντεψε να μας σπρώξει από την άλλη πλευρά της Ιστορίας όταν η δικαιολογημένη, συσσωρευμένη οργή από την οικονομική κρίση στράφηκε κατά της Δύσης.
Ο τρόπος που την αντιμετωπίζουμε είναι ενίοτε σχιζοφρενικός. Απολαμβάνουμε τα «δικαιώματα» που μας εξασφαλίζει με τη συμμετοχή στα πιο κλειστά δυτικά κλαμπ, απεχθανόμαστε την έννοια των «υποχρεώσεων» που απορρέουν από αυτή. Μπαίνουμε εύκολα στον ρόλο του θύματος και βλέπουμε τον κόσμο μέσα από μια έντονη αίσθηση ανασφάλειας. Αντιλαμβανόμαστε, συνήθως πολύ καθυστερημένα, ότι δεν υπάρχει άλλος δρόμος και πως δεν διατίθεται κάποιο άλλο γεωπολιτικό μπλοκ που θα μας υιοθετήσει λύνοντας με ένα μαγικό και ανέξοδο τρόπο όλα μας τα προβλήματα. Η μεγάλη πλειοψηφία του ελληνικού λαού το έμαθε μέσα από ένα πανάκριβο φροντιστήριο το 2015.
Μια απλοϊκή εξήγηση είναι πως η Δύση απευθύνεται στη λογική, η Ανατολή στο θυμικό μας. Το συναισθηματικό μας κομμάτι είναι χορδή που μπορεί εύκολα να παίξει είτε ο περιστασιακός έμπορος του εθνολαϊκισμού είτε όποιος παίκτης το θεωρεί συμφέρον για εκείνον. Οι ιστορικοί μπορούν να το εξηγήσουν, αλλά δεν είναι κάτι περαστικό.
Ξέρω πολλούς που θεωρούν ότι ξεμπλέξαμε για τα καλά με αυτά τα διλήμματα μετά το 2015. Αμ δε! Κάνουν μεγάλο λάθος και δεν καταλαβαίνουν πως «ο κόσμος δεν είναι ο κόσμος μας». Τα ρήγματα είναι ολοζώντανα και κρύβουν ασύλληπτη ενέργεια και δύναμη. Δεν ξεμπερδεύεις εύκολα με αυτά, έχουν αντέξει στο πέρασμα των αιώνων.
Η Ιστορία θα μας δοκιμάσει πάλι. Πανδημία, μέσα κοινωνικής δικτύωσης, γεωπολιτική βία και αστάθεια, ακρίβεια αποτελούν ένα εκρηκτικό μείγμα που δεν «παλεύεται» εύκολα. Ηγεσία, ψυχραιμία, καλό ζύγι χρειάζονται.
Μια τελευταία παρατήρηση. Το απόλυτο κρας τεστ της σχέσης μας με τη Δύση θα είναι προφανώς η στάση της στην απευκταία περίπτωση μιας σύγκρουσης με την Τουρκία. Αν νιώσουμε ότι η Δύση μας προδίδει, όλα τα στοιχήματα δεν ισχύουν και τα ρήγματα της δυσπιστίας και του αντιδυτικισμού θα εκδηλωθούν με τρόπο εκρηκτικό. Ας το ξέρουν αυτό σύμμαχοι και εταίροι.
