Γράφει ο Αλέξης Παπαχελάς
Δεν ξέρω αν τα μάθατε τα νέα. Ο εμφύλιος πόλεμος τελείωσε πριν από 74 χρόνια. Η Αποστασία έγινε πριν από 58. Το Πολυτεχνείο πριν από 50. Ιστορικά γεγονότα, με μεγάλη σημασία. Συναρπαστικά για τον ιστορικό, αλλά και για τον περιστασιακό ή μη αναγνώστη ιστορικών βιβλίων. Οποιος, όμως, επιχειρεί σήμερα, το 2023, πολιτική αντιπαράθεση με βάση το τι έγινε το ’44, το ’65 ή το ’73, ζει αλλού. Και σίγουρα, δεν μιλάει με κανέναν ψηφοφόρο που είναι σήμερα κάτω από –ας είμαι γενναιόδωρος– 50. Τη δεκαετία του 1980 είχε νόημα να καλλιεργείς πόλωση για το «ποιος ήταν αποστάτης» και άλλα ιστορικά ζητήματα. Τα γεγονότα ήταν σχετικά νωπά. Τα πάθη δεν είχαν καταλαγιάσει. Οι –τότε– νέοι ήξεραν για ποιο πράγμα μιλάμε. Αυτό ήταν τότε. Σήμερα, μόνον όποιος έχει σκουριασμένα εργαλεία μπορεί να κάνει πολιτική με τα σκιάχτρα και τα συνθήματα εκείνης της εποχής.
Ποιος παραμένει εγκλωβισμένος στη σκιαμαχία με τα φαντάσματα της Ιστορίας; Κυρίως η Αριστερά. Η οποία ηττήθηκε στον Εμφύλιο αλλά κέρδισε στη Μεταπολίτευση. Τα ξερονήσια και οι εξορίες, η επτάχρονη δικτατορία τής έδωσαν το ηθικό και ιδεολογικό πλεονέκτημα. Κυριάρχησε στη διανόηση, στα πανεπιστήμια, στο μονοπώλιο της ιστορικής ανάλυσης, στο πώς αντιμετωπίζουμε την εξωτερική πολιτική και τις ξένες δυνάμεις. Και ο Ανδρέας Παπανδρέου αυτό το κύμα της ιδεολογικής ηγεμονίας και ριζοσπαστικοποίησης καβάλησε για να ανέβει στην εξουσία και αυτό τον παρέσυρε σαν ένα ορμητικό ρέμα. Αν δεν υπήρχε τότε ο Ανδρέας, το τσουνάμι μπορεί και να είχε οδηγήσει σε έναν άλλο πρώιμο ΣΥΡΙΖΑ , ήδη από το 1981.
Η Αριστερά κατάφερε και ήλθε, τελικά, η ίδια στην εξουσία το 2015. Για να είμαστε απολύτως ειλικρινείς, την έφεραν στο τιμόνι, σε μεγάλο βαθμό, η ανεπάρκεια, η φαυλότητα και η σαπίλα ενός αστικού καθεστώτος που τα έκανε μαντάρα στη διαχείριση, λαΐκισε ασύστολα και εντέλει χρεοκόπησε. Η λαϊκή οργή ήταν ασύλληπτη και, εν μέρει, δικαιολογημένη. Ηταν μια μεγάλη νίκη για την Αριστερά· και μια τεράστια ήττα. Η πραγματικότητα έχει έναν μοναδικό τρόπο να ισοπεδώνει μύθους που κτίζονται επί δεκαετίες. Η ζωή όμως προχωράει, η κοινωνία αλλάζει, οι πολίτες θέλουν απτές λύσεις στα προβλήματά τους. Δεν τους αφορούν οι καβγάδες για το χθες ή το προχθές. Οι νεότεροι δεν καταλαβαίνουν για ποιο πράγμα μιλάμε καν.
Κάπως έτσι φτάσαμε στο 2023. Με την Αριστερά να χάνει το μονοπώλιο στον δημόσιο διάλογο. Με τη γενιά των πρωταγωνιστών των μεταπολιτευτικών αμφιθεάτρων να αποστρατεύεται μαζί με τις αγκυλώσεις και τη νοσταλγία της για ξεπερασμένα τοτέμ. Κλείνει ένας τεράστιος κύκλος. Η κοινωνία νιώθει ότι δεν μπορεί να πάει μπροστά εάν το βλέμμα της είναι συνεχώς στραμμένο στον καθρέφτη που δείχνει πίσω, στο χθες. Μπροστά θέλει να πάει.
