Γράφει ο Αλέξης Παπαχελάς
Ενα από τα μεγάλα ταμπού της Μεταπολίτευσης ήταν ο στρατός. Το τίμημα που πλήρωσαν οι Ενοπλες Δυνάμεις, αλλά και η χώρα, για το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου και την τουρκική εισβολή στην Κύπρο ήταν τεράστιο. Τα πρώτα χρόνια, νεαροί αξιωματικοί ή σπουδαστές σε στρατιωτικές σχολές φοβούνταν να φορέσουν στολή. Συχνά τους λοιδορούσαν σαν να έφταιγαν εκείνοι για τους επίορκους πραξικοπηματίες και τα εγκλήματά τους. Επειδή είμαστε μια βαθιά μεσογειακή χώρα, η αντίδραση απέναντι στη «στρατοκρατορία» έφτασε στο άλλο άκρο. Μπήκε ο συνδικαλισμός στη μέση, η έννοια της πειθαρχίας γελοιοποιήθηκε και η άνοδος στην ιεραρχία περνούσε αναγκαστικά μέσα από κομματικά γραφεία. Ηταν, προφανώς, ανάγκη να μπει ο στρατός «στη θέση του», να περιοριστεί στον αυστηρά καθορισμένο θεσμικό του ρόλο.
Φτάσαμε όμως στο άλλο άκρο. Πρωθυπουργοί ή υπουργοί ρωτούσαν ενίοτε αν υπάρχει σχέδιο έκτακτης ανάγκης για τη χώρα το οποίο προέβλεπε τον ενεργό ρόλο των Ενόπλων Δυνάμεων, πέρα από όσα επέβαλλε η συμμετοχή μας στο ΝΑΤΟ. Η αφορμή ήταν σενάρια ακραίων καταστροφών ή σοβαρών επεισοδίων από παράνομους μετανάστες σε κάποιο νησί. Η συνήθης απάντηση ήταν ότι «μετά το 1974 δεν τα συζητάμε και δεν υπάρχουν στην ουσία τέτοια σχέδια». Η στρατιωτική ηγεσία φοβόταν ότι θα κατηγορηθεί πως υπερβαίνει τον διακριτό της ρόλο αν συζητούσε ή ετοίμαζε ένα τέτοιο σχέδιο.
Μαζί με την απαξίωση των Ενόπλων Δυνάμεων αποδομήθηκε όμως και η έννοια της ασφάλειας, η κουλτούρα της ασφάλειας που είναι τόσο απαραίτητη σε κάθε σοβαρό κράτος. Ολα χαλάρωσαν, οι αυστηροί κανονισμοί, το ποιος μπαίνει πού, το τι είναι δημόσια γνωστό και τι όχι. Χύμα όλα.
Χρειάστηκε να περάσουν 45 χρόνια για να αρχίσουν να αλλάζουν όλα αυτά. 45 χρόνια για να αγκαλιάσει η κοινή γνώμη τις Ενοπλες Δυνάμεις ως αναπόσπαστο και κρίσιμο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας και να αποδεχθεί τον ρόλο τους. Σε αυτό συνέβαλε, με έναν παράδοξο τρόπο, η περίοδος ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ. Η Αριστερά αναγκάστηκε –λόγω συγκατοίκησης– να αλλάξει στάση απέναντι στις Ενοπλες Δυνάμεις, ενίοτε με υπερβολές. Εσπασε όμως το ταμπού.
Μετά καταλάβαμε επίσης στο πεδίο ότι ως κράτος δεν πας πολύ μακριά χωρίς ισχυρές Ενοπλες Δυνάμεις, που να έχουν αυτοπεποίθηση και να νιώθουν την κοινωνία δίπλα τους. Η εικόνα στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο θα ήταν άλλη σήμερα χωρίς το Πολεμικό Ναυτικό που πάλεψε έχοντας έναν απαρχαιωμένο στόλο. Ο Εβρος δεν θα κρατούσε χωρίς τον στρατό. Η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων το ξέρει, το νιώθει, είναι ευγνώμων για αυτό.
Απομένει τώρα η αλλαγή στάσης της κοινωνίας να μεταφραστεί σε μια στιβαρή κουλτούρα ασφάλειας και μια ριζική αναδιοργάνωση όλου του αμυντικού τομέα. Με σαφή όρια και μακριά από επικοινωνιακά τρικ και προσωπικές φιλοδοξίες.
