Γράφει ο Τάσος Παππάς
Ανάμεσα στα πολλά -μερικά ενδιαφέροντα, κάποια κοινότοπα, ορισμένα σκοπίμως ευρύχωρα- που κατέθεσε στη δημόσια συζήτηση ο Στέφανος Κασσελάκης είναι και η πρόταση για τον πλήρη διαχωρισμό της Εκκλησίας από το Κράτος (συνέντευξη στο Contra). Ωραία ιδέα και μάλιστα αριστερή, αλλά έχει μείνει στα χαρτιά. Ευκαιρία λοιπόν για μια βουτιά στο παρελθόν.
Ολα τα κόμματα που κινούνται στην ευρύτερη περιοχή της Αριστεράς έχουν στο πρόγραμμά τους αυτόν τον στόχο. Προφανώς η διοίκηση της Εκκλησίας διαφωνεί οριζοντίως και καθέτως και μέχρι τώρα έχει καταφέρει να ακυρώσει κάθε προσπάθεια. Προφανώς επίσης τη συγκεκριμένη πρόταση πολεμά με φανατισμό η Δεξιά σε όλες τις εκδοχές της, κυρίως το κόμμα-κορμός της συντηρητικής παράταξης, δηλαδή η Νέα Δημοκρατία, η οποία έχει στο αφήγημά της σε περίοπτη θέση το τρίπτυχο «πατρίς – θρησκεία – οικογένεια».
Δύο φορές απειλήθηκε η ηγεμονία της διοίκησης της Εκκλησίας. Την πρώτη από την κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου τη δεκαετία του ’80, τη δεύτερη από την κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα το 2015. Και τις δύο φορές αυτή βγήκε νικήτρια. Και τις δύο φορές θυσιάστηκαν οι δύο υπουργοί που επιχείρησαν να υλοποιήσουν τις δεσμεύσεις των κυβερνήσεών τους. Τα ονόματά τους; Αντώνης Τρίτσης, Νίκος Φίλης.
Στη διακήρυξη της κυβερνητικής πολιτικής του ΠΑΣΟΚ που κυκλοφόρησε παραμονές των εκλογών του 1981 με υπότιτλο την περίφημη φράση «συμβόλαιο με το λαό», στο εδάφιο 79, αφού επισημαίνονται οι αμαρτωλές σχέσεις της διοίκησης της Εκκλησίας με το σύστημα της «πολιτειοκρατίας», η υποταγή της και η συμπόρευσή της με τη δικτατορία, η συμμετοχή της στον εθνικό διχασμό, ανακοινώνεται: «Ο χωρισμός της Εκκλησίας και του Κράτους στον οποίο θα προχωρήσει η Κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, θα διασφαλίσει το δρόμο για στήριξη της Εκκλησίας στις δικές της δυνάμεις, σε εσωτερική υγεία και δημοκρατική οργάνωση».
Ομως άλλες ήταν οι βουλές των επισκόπων. Μία από τις πιο διάσημες φράσεις του Ανδρέα Παπανδρέου όταν ήταν πρωθυπουργός ειπώθηκε για χάρη του Αντώνη Τρίτση, ο οποίος υποχρεώθηκε να παραιτηθεί από το υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων τον Φεβρουάριο του 1988. Ο τότε πρωθυπουργός τού έστειλε ένα γράμμα με το περίφημο «Αντώνη, έγραψες Ιστορία», αποθεώνοντάς τον για το τολμηρό σχέδιό του και την πυγμή που επέδειξε στο μεγάλο «στοίχημα» της κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ τη διετία 1987-88: τον χωρισμό Κράτους – Εκκλησίας.
Ο χωρισμός δεν ήρθε, αφού ο Ανδρέας υπέκυψε στις πιέσεις της Ιεραρχίας και προτίμησε να καρατομήσει τον υπουργό του παρά να βρεθεί αντιμέτωπος με το κίνημα διαμαρτυρίας που είχε οργανώσει η διοίκηση της Εκκλησίας και στήριζαν με πάθος η Νέα Δημοκρατία και τα φιλικά της μέσα ενημέρωσης.
Για χωρισμό Κράτους – Εκκλησίας «μιλούσε» και το κυβερνητικό πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ. Προέβλεπε μεταξύ άλλων: καθιερώνεται πλήρως η διακριτότητα Κράτους και Εκκλησίας με πλήρη σεβασμό στην Ορθόδοξη Εκκλησία και τον ιστορικό της ρόλο. Δεύτερον, τη ρητή κατοχύρωση της θρησκευτικής ουδετερότητας του κράτους με αναγνώριση της Ορθοδοξίας ως ιστορικά επικρατούσας θρησκείας. Και, τρίτον, την κατοχύρωση της υποχρεωτικότητας του πολιτικού όρκου μόνο στις ορκωμοσίες των αιρετών του πολιτεύματος, των δικαστών και των λοιπών δημόσιων λειτουργών.
Τι απ’ όλα αυτά έγινε; Τίποτα. Ή μάλλον κάτι έγινε. Φαγώθηκε ο υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων, Νίκος Φίλης, κατ’ απαίτηση του αρχιεπισκόπου. Για την ιστορία να πούμε ότι όλα αυτά τα χρόνια η διοίκηση της Εκκλησίας μετράει μόνο μία ήττα. Εχασε τη μάχη των ταυτοτήτων από τον Κώστα Σημίτη, παρά το γεγονός ότι όλη η Νέα Δημοκρατία και το μισό ΠΑΣΟΚ είχαν υποστηρίξει τον τότε επικεφαλής της Ιεραρχίας, Χριστόδουλο. Συνεπώς όποτε ακούτε πολιτικούς να υπόσχονται τον πλήρη διαχωρισμό της Εκκλησίας από το Κράτος να θυμάστε τι έχει προηγηθεί και να κρατάτε μικρό καλάθι. Οι κατά δήλωσή τους εκπρόσωποι του Θεού έχει αποδειχτεί πως είναι ισχυρότεροι από τους εκπροσώπους του λαού.
