Γράφει ο Τάσος Παππάς
Η συζήτηση για το μέλλον του ΣΥΡΙΖΑ έχει ξεκινήσει κάτω από αντίξοες συνθήκες. Οι υποψήφιοι για την προεδρία του κόμματος ανοίγουν τα χαρτιά τους και όσοι έχουν την υπομονή να παρακολουθήσουν από κοντά τη διαδικασία διαπιστώνουν ότι οι διαφορές τους για τα βασικά ζητήματα δεν είναι αγεφύρωτες. Υπάρχουν όντως αποκλίνουσες προσεγγίσεις και για την κυβερνητική θητεία του ΣΥΡΙΖΑ και για την πορεία του μετά και για τις επιλογές του κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, ωστόσο η αντιπαράθεση δεν έχει χαρακτηριστικά μετωπικής σύγκρουσης ή ξεκαθαρίσματος λογαριασμών.
Προφανώς γιατί και οι τέσσερις είχαν στον έναν ή στον άλλο βαθμό ευθύνη για τις αποφάσεις αφού ήταν σε νευραλγικά πόστα και δεν είναι εύκολο να υποδυθούν σήμερα τους «αθώους». Συμμετείχαν στον έναν ή στον άλλο βαθμό στη διαμόρφωση της κεντρικής γραμμής και την υποστήριξαν δημοσίως, όχι βεβαίως με το ίδιο πάθος, αλλά απέφυγαν τις ηχηρές εντάσεις και τους απύλωτους διαξιφισμούς.
Οι υποψήφιοι προσπαθούν να δώσουν στο εκλογικό σώμα, που θα κληθεί να ψηφίσει, την άποψή τους για το κόμμα που θέλουν, για το κόμμα που κατά την αντίληψή τους ταιριάζει στη σύγχρονη Αριστερά, για το κόμμα που μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις που βάζει η συγκυρία. Δεν είναι μόνο τα ζητήματα της ιδεολογικής φυσιογνωμίας, της πολιτικής ταυτότητας, της στρατηγικής των συμμαχιών, των ταξικών αναφορών, που απασχολούν τα στελέχη και τα μέλη.
Ενα βασικό θέμα που προβληματίζει τους πάντες είναι το κομματικό μοντέλο. Με τι είδους κόμμα θα πάνε; Κόμμα νέου τύπου (και ποιου τύπου); Κόμμα όπου ο αρχηγός και η φωτισμένη ολιγαρχία που θα τον πλαισιώνει θα έχουν τον τελευταίο λόγο; Κόμμα-ομοσπονδία τάσεων; Κόμμα με χαλαρές οργανωτικές δομές που θα συμπεριφέρεται σαν εκλογικός μηχανισμός; Κόμμα-λέσχη συζητήσεων; Κόμμα με εσωκομματική δημοκρατία, χωρίς εκπτώσεις, με διαδικασίες στις οποίες θα λαμβάνουν μέρος εφ’ όλης της πολιτικής και κομματικής ύλης τα μέλη; Κόμμα όπου η διάκριση ανάμεσα στα μέλη και τους φίλους δεν θα είναι καθαρή; Κόμμα εξουσίας με εμμονή στον κυβερνητισμό ή κόμμα διαμαρτυρίας με κλίση στην περιθωριακή και ανήμπορη ριζοσπαστικότητα; Κόμμα με αυστηρή πειθαρχία όπου η μειοψηφία θα είναι υποχρεωμένη να εφαρμόζει τη γραμμή και δεν θα επιτρέπεται να δημοσιοποιεί τη θέση της; Αν εξαιρέσει κανείς την τελευταία εκδοχή που παραπέμπει στο μοντέλο του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού με το οποίο ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει καμία σχέση -ουδείς άλλωστε το προτείνει- όλες οι άλλες εκδοχές έχουν οπαδούς.
Τι δεν μπορεί να είναι ο ΣΥΡΙΖΑ; Σίγουρα ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορεί να γυρίσει στην εποχή που ήταν άθροισμα φραξιών. Το συγκεκριμένο σχήμα τον βοήθησε να εκφράσει τη διάχυτη κοινωνική δυσαρέσκεια, τον βοήθησε να παρουσιαστεί ως εναλλακτική λύση με προσβάσεις στην ευρύτερη Αριστερά (ενταγμένη και ανέστια), τον βοήθησε να κερδίσει τις εκλογές και να γίνει κυβέρνηση, αλλά όταν ήρθε η ώρα των μεγάλων αποφάσεων, η ώρα δηλαδή που έπρεπε να αναμετρηθεί με κρίσιμης σημασίας διλήμματα για τη χώρα και τον ίδιο, διασπάστηκε.
Σίγουρα ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορεί να συνεχίσει να λειτουργεί όπως λειτουργούσε με τον Τσίπρα επικεφαλής. Η σχέση που είχε διαμορφώσει ο πρώην πρόεδρός του με τα μέλη, τους φίλους και τους ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ είχε και συναισθηματικό χαρακτήρα. Πολλοί επέλεγαν τον ΣΥΡΙΖΑ λόγω του Τσίπρα. Και οι τέσσερις υποψήφιοι θα ήθελαν να οικοδομήσουν μια τέτοιου τύπου επαφή με το ακροατήριο του ΣΥΡΙΖΑ, όμως προς το παρόν αυτό δεν φαίνεται εύκολο. Θα επιδιώξουν να εγκαινιάσουν μια άλλη αντίληψη και πρακτική, περισσότερο πολιτική, που θα εδράζεται στη συμφωνία ύστερα από διάλογο για το τι πρέπει να γίνει και όχι στις δεξιότητες του χαρισματικού αρχηγού, ο οποίος θα παρεμβαίνει σαν από μηχανής Θεός για να εκτονώνει τις κρίσεις. Είναι εφικτό; Θα φανεί στην πράξη.
Το μεγάλο ζητούμενο, όπως παραδέχονται όλοι στον ΣΥΡΙΖΑ, είναι η δημιουργία των προϋποθέσεων ώστε το κόμμα να διεισδύσει στους κοινωνικούς χώρους από τους οποίους απουσιάζει. Κόμμα εξουσίας, κατά δήλωσή του, με αναιμική παρουσία στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, στα συνδικάτα, στους επαγγελματικούς συλλόγους, στο φοιτητικό κίνημα, είναι αντίφαση εν τοις όροις. Πώς θα αλλάξει την κατάσταση; Μια ενδιαφέρουσα πρόταση κατέθεσε ο Κώστας Δουζίνας στο άρθρο του στην «Εφημερίδα των Συντακτών» (24-7-2023). Προτείνει ανάμεσα στ’ άλλα: «Ολα τα μέλη και οι φίλοι πρέπει να συμμετέχουν στη λήψη όλων των μεγάλων αποφάσεων… Αμέσως πρέπει να δρομολογηθούν μέτρα άμεσης δημοκρατίας… Ας γυρίσουμε σ’ αυτά που αγαπάμε. Ανοικτά γραφεία. Συζητήσεις για τοπικά και εθνικά θέματα, πολιτιστικές εκδηλώσεις, να κάνουμε τα γραφεία κοινωνικά κέντρα συνάντησης, συζήτησης, πνευματικής τροφής και διασκέδασης».
Ειδυλλιακή περιγραφή. Ιδεατό το σχήμα. Θυμίζει την εποχή όπου το κόμμα ως θεσμός ήταν ο κεντρικός πυλώνας της πολιτικής ζωής. Το ερώτημα είναι αν μπορεί να εφαρμοστεί στις παρούσες συνθήκες. Δεν αρκεί να το θέλει η νέα ηγεσία, πρέπει να υπάρξει και διαθεσιμότητα από την πλευρά των μελών και των φίλων.
Ανάγωγα
Δημοκρατικό κόμμα η Νέα Δημοκρατία. Για όλα τα θέματα, σοβαρά και επουσιώδη, αποφασίζει ο αρχηγός. Τα όργανα, είτε είναι εκλεγμένα είτε είναι διορισμένα, παίζουν ρόλο κομπάρσου.
