Γράφει ο Άρης Πορτοσάλτε
Μια πενθούσα κοινωνία, ανθρώπινα, δεν θα άντεχε να βλέπει επαναλαμβανόμενα τη «στιγμή» εκείνη, τον χρόνο μηδέν, που όλα τελειώνουν. Τη στιγμή της πρόσκρουσης του πυροσβεστικού αεροπλάνου στο έδαφος. Συμβαίνει όμως το αντίθετο. Αποδεχόμαστε χωρίς διαμαρτυρία την προβολή συνεχόμενα μιας εικόνας που αποτυπώνει τον θάνατο. Είναι, συνεπώς, υποκριτική η συμπεριφορά μέσα από μια συλλογική θλίψη και ένα πένθος ή απλώς είμαστε εθισμένοι στο ερέθισμα του ματιού;
Δεν αμφιβάλλω ότι η διαρκής επαναπροβολή του βίντεο γεννά ανείπωτο πόνο. Και δεν αφορά μόνο τα οικεία πρόσωπα των Ηρώων της Π.Α. που κατέπεσαν με το πυροσβεστικό αεροσκάφος. Φαντάζομαι πολλούς άλλους που θα απέστρεψαν το πρόσωπο τους, σκοπίμως, μη θέλοντας να ενδώσουν στην οπτική κατανάλωση του καιρού μας.
Για τη δημοσιογραφική δεοντολογία ας μη μιλήσουμε. Καταπατημένη και αφημένη στο περιθώριο σαν να πρόκειται για κανόνες μιας λίθινης περιόδου που ξεπεράστηκε από την περίοδο της κυρίαρχης «εικόνας». Μεγάλοι, διεθνούς εμβέλειας και κύρους δημοσιογραφικοί οργανισμοί, πάντως, που παράγουν και εμπορεύονται το προϊόν εικόνα συμφωνούν στη μη προβολή της «τελικής στιγμής». Όλα έχουν ένα όριο, κι αυτό δεν πρέπει να ξεπερνιέται.
Οι ειδικοί επί των αεροπορικών συμβάντων, οι εμπειρογνώμονες συμφωνούν πως η καταγραφή του συμβάντος έχει φυσικά τη χρησιμότητά της, αλλά για την εξαγωγή των αναγκαίων συμπερασμάτων δεν γίνεται να βασιστούν αποκλειστικά στην εικόνα, χωρίς να εξεταστούν εξονυχιστικά τα ευρήματα.
Άρα, η επαναπροβολή του ίδιου πλάνου, δεν συμβάλλει στο παραμικρό. Μόνο συναισθηματική φόρτιση φέρνει. Η εικόνα, προφανώς, έχει την αξία της. Κι αυτή έγκειται στη δυνατότητα που δίνει να γινόμαστε θεατές σε ένα γεγονός, μια κατάσταση που περιγράφεται ευκολότερα όταν τη βλέπουμε. Αλλά στο κάδρο έχουμε ένα συγκεκριμένο εύρος από το γεγονός. Βλέπουμε μόνο αυτό που μας δείχνει η κάμερα. Αντικρίζουμε κάτι αποσπασματικά, χωρίς πολλές φορές να δίνεται η ευκαιρία και η δυνατότητα για μια συνολικότερη αντίληψη του περιβάλλοντος χώρου, όπου συμβαίνει το γεγονός.
Αντιλαμβάνομαι πως το σημείωμα κάνει χρέη άμυνας, οπισθοφυλακής. Με τέτοια διείσδυση της εικόνας στη ζωή και στη συνείδηση (μας) δύσκολα μπορεί να ακουστεί μια νουθεσία. Εύκολα θα «χρεωθεί» σε έναν συντηρητισμό που αδυνατεί να «δει» το παρόν. Το παρόν είναι συνυφασμένο με την εικόνα και την εικονική πραγματικότητα, όπου ο θάνατος είναι τόσο γνώριμος! Τόσο ευεξήγητος και κατανοητός. Ο θάνατος σαν παιχνίδι είναι το σενάριο ενός επιτυχημένου βιντεοπαιχνιδιού που καταναλώνουν ήδη δύο γενιές εθισμένων στην εικόνα.
Ο θάνατος των δύο αεροπόρων να αποτυπώνεται στο βίντεο δεν ξενίζει τους μυημένους στην κυρίαρχη αντίληψη. Δεν είναι βέβαιο εάν λειτουργεί στη συνείδηση η «γραμμή» μεταξύ ρεαλιστικής πραγματικότητας και της εικονικής πραγματικότητας. Εντυπωσιάζει και η απραξία στην ερμηνεία μιας διαπίστωσης και στο ενδεχόμενο να επαναπροσδιοριστεί (εάν πρέπει) μια λάθος πορεία.
Δεν βλέπω κάποια έκφραση ευαισθησίας. Ούτε καν την διαπίστωση κάποιου «προβλήματος». Όλα βαίνουν καλώς. Η εικόνα του πυροσβεστικού αεροσκάφους να πετά σ´ ένα πλάι με τη μούρη προς το έδαφος καταναλώνεται σαν βίντεο γκέϊμ, αν και δεν είναι. Δεν πρέπει να είναι. Αυτό όμως είναι μια λεπτομέρεια, που δεν αφορά τους πολλούς…
