Γράφει ο Λευτέρης Κουσούλης
Τις τελευταίες ημέρες, μετά την τραγωδία στα Τέμπη, εισέβαλε στον δημόσιο λόγο μια έννοια: βαθύ κράτος. Από κυβερνητικά χείλη κυρίως, με τρόπο κουραστικά επαναλαμβανόμενο, το βαθύ κράτος «αναγορεύεται» σε αιτία όλων των κακών, ως ο λόγος της συνολικής μας καθυστέρησης, ως κύριος και άρρητα αποκλειστικός ένοχος της τραγωδίας .
Οι έννοιες είναι εργαλεία κατανόησης. Ανοίγουν δρόμους στη σκέψη και εκεί που κάτι φαίνεται δυσνόητο και σκοτεινό φωτίζεται με την περιγραφή του, γίνεται ευκολότερα αντιληπτή η φύση των κοινωνικών πραγμάτων και συνεπώς πιο ελεύθερη η σχέση των ανθρώπων μαζί τους.
Υπάρχουν έννοιες που φωτίζουν, έννοιες που συσκοτίζουν. Η εξουσία αγαπάει πολύ τις τελευταίες, τις χρησιμοποιεί ως εργαλείο παραπλανητικής γλώσσας, τις εντάσσει στο οπλοστάσιο της πολιτικής μάχης για την αυτοπροστασία της, καταφύγιο που μέσα του όλα μπορεί να κρυφτούν.
Η έννοια «βαθύ κράτος» είναι μια ψευδής έννοια. Δεν ανταποκρίνεται σε κάποια πραγματικότητα, δεν αντιστοιχεί σε μια πραγματική συνθήκη, δεν αποδίδει μια κατάσταση υπαρκτή που μας διαφεύγει. Είναι μια κατασκευή. Τι μπορεί να σημαίνει «βαθύ κράτος»; Εντυπωσιακή η διατύπωση, κινεί τη φαντασία. Είναι μια οντότητα που κατοικεί στα έγκατα της γης ; Δυσπρόσιτη, εκτός δυνατότητας κρίσης και ελέγχου; Είναι ένα θηρίο της Αποκαλύψεως που ορίζει τη ζωή μας και μας κατέχει πέρα από κάθε δυνατότητα θεσμικού ελέγχου του;
Απροσδιόριστη η παντοδύναμη φύση αυτού του όντος, δίκαια μπορεί κανείς να ζητήσει, ως χειριστής της εξουσίας, την επιείκεια των πολιτών για την διαχρονική αδυναμία ελέγχου του. Και κατά λογική ακολουθία να αποδεχθούν οι πολίτες την περιορισμένη ευθύνη του, μπροστά στο δυσανάλογο ισχυρό και δεσπόζον σε όλους και σε όλα βαθύ κράτος. Η ψευδής έννοια γίνεται παγίδα.
Κάθε ψευδής έννοια είναι συγκαλυπτική. Δεν υπάρχει στην Ελλάδα βαθύ κράτος, ούτε αυτό που η σκέψη φαντάζεται ακούγοντας την πομπώδη αυτή επωνυμία. Το κράτος στην Ελλάδα είναι πιο κοινά και κυνικά κυριαρχικό. Τόσο που δεν του χρειάστηκε ποτέ κανένα βάθος για να κρύψει τον εαυτό του. Βιωμένη αυτή η πραγματικότητα έλαβε από τους ανθρώπους τους αληθείς χαρακτηρισμούς. Εχθρικό, πελατειακό, αναχρονιστικό, αδιάφορο, προσβλητικό και άξενο.
Μέσα στην ατμόσφαιρα ατιμωρησίας, που προοδευτικά τις τελευταίες δεκαετίες έγινε το οξυγόνο μας, το κράτος, πλήρως αυτονομημένο, πέρα από κάθε έλεγχο και κύρωση, διεκδίκησε στο φως της ημέρας – και πέτυχε – μια επικυρίαρχη θέση. Ο θανάσιμος συμβιβασμός της πολιτικής τάξης μαζί του – χρήσιμο εργαλείο επιρροής – σφράγισε μια εποχή. Την εποχή μας. Μπροστά μας, δεν υπάρχει τίποτα βαθύ και κρυμμένο. Όλα, τραγικά στο φως.
