Ομιλία του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία, Αλέξη Τσίπρα, κατά την παρουσίαση της πρότασης του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία «Για τη στεγαστική πολιτική»
Φίλες και φίλοι,
Τον Αύγουστο του 2018, όταν κάναμε πράξη τη δέσμευση και το χρέος μας απέναντι στον ελληνικό λαό, πετυχαίνοντας την έξοδο της χώρας από τα μνημόνια, ανοίγονταν μπροστά μας ένας καθαρός και ασφαλής διάδρομος για να οργανώσουμε το μέλλον.
Δυστυχώς σήμερα, τρία χρόνια μετά, η παράταξη που χρεοκόπησε τη χώρα, έχοντας ως κυβέρνηση κάνει τα πάντα για να ξοδέψει αυτή την ιστορική ευκαιρία, κλείνει και πάλι το δρόμο. Η ελληνική κοινωνία βρίσκεται ξανά στο επίκεντρο μιας νέας δίνης.
Βρίσκεται αντιμέτωπη με προβλήματα επιβίωσης, αντιμέτωπη με μια πρωτοφανή πραγματικότητα. Πλέον ο μήνας δεν βγαίνει. Και δεν βγαίνει όχι μόνο γι’ αυτούς που ανήκουν στα χαμηλότερα εισοδήματα, αλλά και για νοικοκυριά στα οποία κάθε μήνα μπαίνουν δυο μισθοί.
Ακόμα και για επιχειρήσεις που κρατάνε τη δραστηριότητά τους σε ικανοποιητικά για τα στάνταρτςτους επίπεδα. Και φυσικά τα πράγματα είναι ακόμη χειρότερα αν είσαι νέα ή νέος και θες να ξεκινήσεις μια νέα ζωή, να ζήσεις μόνος σου ή με τον σύντροφο ή με τη σύντροφό σου, να κάνεις οικογένεια, να έχεις φιλοδοξίες. Αυτά τα τρία χρόνια η Ελλάδα έκανε πολλά βήματα πίσω. Και αν για όλα μας λένε ότι φταίει η διεθνής συγκυρία, τίνος άραγε ευθύνη είναι οι αρνητικές πρωτιές για τη χώρα στον πληθωρισμό, στους λογαριασμούς ρεύματος, στις τιμές των καυσίμων, στα είδη πρώτης ανάγκης;
Τίνος ευθύνη είναι η αρνητική πρωτιά στο μισθό και στα εισοδήματα; Τίνος ευθύνη είναι η αρνητική πρωτιά στην ακρίβεια της στέγης; Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα στην Ευρώπη όπου το 40% του πληθυσμού, δηλαδή 1,7 εκατομμύρια νοικοκυριά σε σύνολο 4,1 εκατομμυρίων βρίσκονται σήμερα 1,7 εκατομμύρια νοικοκυριά σε δεινή στεγαστική κρίση.
Γιατί; Γιατί δίνουν πάνω από το μισό του εισοδήματός τους για τις ανάγκες της στέγασης, για νοίκι, ή για δόση στεγαστικού, για ρεύμα, θέρμανση ή ψύξη και κοινόχρηστα.
Για να έχουμε ένα μέτρο σύγκρισης, το αντίστοιχο ποσοστό στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ο μέσος όρος στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι 9% και η δεύτερη χειρότερη χώρα μετά την Ελλάδα που έχει πάνω από 50% είναι η Βουλγαρία με ποσοστό 17,5% του πληθυσμού της σε στεγαστική κρίση.
Σε αυτή τη χώρα, όπου η στεγαστική κρίση αποτελεί μια αθόρυβη βόμβα στα θεμέλια της κοινωνίας, η κυβέρνηση της ΝΔ με το που ανέλαβε ψήφισε ένα πτωχευτικό νόμο για να απαλλοτριώνουν τα fundsτις περιουσίες των πολιτών. Και να χάνουν οι πολίτες την πρώτη τους κατοικία, ακόμη και για 15.000 ευρώ, όπως είδαμε προχθές με τη χαμηλοσυνταξιούχο στου Ζωγράφου.
Σε αυτή τη χώρα όπου ο μισθός τελειώνει την τρίτη εβδομάδα και η ενεργειακή φτώχεια επανέρχεται δριμύτερη, η κυβέρνηση της Ν.Δ. όχι μόνο παρακολουθεί αδρανής την έκρηξη των ενοικίων, αλλά επιχαίρει και από πάνω για το ροντέο στην αγορά της βραχυχρόνιας μίσθωσης του Airbnb, θεωρώντας το επενδυτικό φαινόμενο που συμβάλει στην αναπτυξιακή προοπτική της ελληνικής οικονομίας.
Με την παράταξη της ΝΔ που χρεοκόπησε τη χώρα, έχουμε πολύ μεγάλες διαφορές. Η μεγαλύτερη όμως ίσως είναι ο τρόπος που ιεραρχούμε τις οικονομικές και τις κοινωνικές προτεραιότητες.
Η προσήλωσή μας στο δημόσιο συμφέρον, η προσήλωσή τους στα ιδιωτικά συμφέροντα. Όταν από μια οικονομική δραστηριότητα κερδίζουν λίγοι, αλλά χάνει η μεγάλη πλειοψηφία εμείς αυτή τη δραστηριότητα δεν τη θεωρούμε αναπτυξιακή. Τη θεωρούμε κερδοσκοπική και αντικοινωνική. Ο δικός μας στόχος είναι πάνω απ’ όλα η προστασία και η ανάκτηση της χαμένης αυτοπεποίθησης μιας πληγωμένης εδώ και μια δεκαετία κοινωνίας.
Γι’ αυτό και σήμερα ασχολούμαστε όχι με το σάπιο κατεστημένο του χθες, αλλά με το καταπιεσμένο δυναμικό του αύριο, με τις γενιές που πρέπει να ζήσουν καλύτερα από τις προηγούμενες.
Η στρατηγική μας για την ανάσχεση της στεγαστικής κρίσης στη χώρα κινείται ανάμεσα στο τρίπτυχο “άμεση ανακούφιση, ανασύνταξη, προοπτική”. Έχουμε τη δυνατότητα να δράσουμε άμεσα, όπως έχουμε περιγράψει άμεσες δράσεις και για τον περιορισμό των συνεπειών της σοβούσας κρίσης της ακρίβειας. Όπως η πρότασή μας για το πλαφόν στη χονδρική και στη λιανική αγορά ρεύματος, για την αποκατάσταση του δημόσιου ρόλου της ΔΕΗ, για το τέλος της αισχροκέρδειας των παραγωγών, για τη μείωση του ειδικού φόρου κατανάλωσης και τη μείωση του φόρου προστιθέμενης αξίας στα βασικά προϊόντα κατανάλωσης, για τη διαγραφή μέρους του πανδημικού χρέους, για την αύξηση του κατώτατου μισθού στα 800 ευρώ.
Αντίστοιχες άμεσες παρεμβάσεις σχεδιάζουμε και παρουσιάζουμε σήμερα και για την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας νοικοκυριών, με συσσωρευμένα χρέη ρεύματος, με συσσωρευμένα χρέη αερίου, ενοικίου, με κομμένες παροχές ηλεκτρικού, που αντιμετωπίζουν και επισιτιστική κρίση.
Το σχέδιό μας, για παράδειγμα, προβλέπει τη δωρεάν επανασύνδεση του ηλεκτρικού ρεύματος, την παροχή δωρεάν ρεύματος έως 300 κιλοβατώρες ανά μήνα και ανά νοικοκυριό με προπληρωμένη κάρτα αλληλεγγύης για αγορά τροφίμων και βασικών ειδών.
Αυτές είναι ενέργειες άμεσης ανακούφισης και δυστυχώς γυρνάμε ξανά στα μέτρα για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης. Με αυτά τα μέτρα ξεκινήσαμε τη διακυβέρνηση, ξανά εκεί γυρνάμε δυστυχώς. Είναι απολύτως αναγκαίες παρεμβάσεις, αλλά υπάρχει και το εγχείρημα της ανασύνταξης της χώρας, όχι μόνο τα μέτρα άμεσης ανακούφισης. Και σε αυτό το εγχείρημα, όπως είπα πιο πριν, το ζήτημα της στέγης είναι κομβικό.
Η διπλή απειλή που γεννιέται από την απουσία προστασίας της πρώτης κατοικίας, αλλά και την ανυπαρξία κρατικής, στεγαστικής πολιτικής για την κοινωνική στέγη και τη δημιουργία προσιτής οικονομικά κατοικίας, συγκροτεί ένα εκρηκτικό μείγμα που χρειάζεται άμεση απάντηση από την πλευρά μιας συντεταγμένης πολιτείας.
Και εδώ έρχεται το σχέδιό μας. Το σχέδιο που παρουσιάζουμε σήμερα. Ο πρώτος άξονας του σχεδίου μας αφορά την αντιμετώπιση του μη εξυπηρετούμενου ιδιωτικού χρέους των νοικοκυριών με εγγύηση την κατοικία. Τα κόκκινα δάνεια αυξήθηκαν ξανά ραγδαία λόγω των πολιτικών της κυβέρνησης κατά την πανδημία με το ανεπαρκές πρόγραμμα γέφυρα και εξαιτίας της μείωσης των εισοδημάτων και της δραματικής αύξησης των εξόδων στέγης από το 2020 και μετά.
Το πρόβλημα είναι υπαρξιακό για την κοινωνική συνοχή, με δεδομένο ότι τα 4/5 του πλούτου των ελληνικών νοικοκυριών είναι η αξία της ακίνητης περιουσίας τους. Από τα 4 εκατομμύρια νοικοκυριά, τα 3 εκατομμύρια έχουν ιδιόκτητη στέγη και από αυτά το 23% έχουν δάνεια και υποθήκες.
Ο νέος πτωχευτικός νόμος της Ν.Δ., οι πλειστηριασμοί, οι τράπεζες, οι εταιρείες διαχείρισης κόκκινων δανείων, δημιουργούν μια μοναδική στην Ευρώπη κατάσταση όπου συσσωρεύεται ένα μεγάλο ανενεργό στεγαστικό απόθεμα και απειλείται με αναδιανομή ο μοναδικός πλούτος των ελληνικών νοικοκυριών.
Υπάρχει λοιπόν άμεση και επιτακτική ανάγκη να προλάβουμε ένα τεράστιο κύμα εκποίησης λαϊκής περιουσίας που όμοιό του δεν έχει ζήσει ποτέ η χώρα ακόμη και τα πιο σκληρά μνημονιακά χρόνια της μεγάλης κρίσης. Να προλάβουμε δηλαδή τον κίνδυνο να αλλάξουν χέρια τα σπίτια που παραδοσιακά περνούσαν από γενιά σε γενιά.
Για τους λόγους αυτούς, το σχέδιό μας προβλέπει την κατάργηση του ακραία αντικοινωνικού πτωχευτικού νόμου που ψήφισε η κυβέρνηση της Ν.Δ., την επαναφορά της προστασίας της κύριας κατοικίας των λαϊκών στρωμάτων και της μεσαίας τάξης, με την υπαγωγή τους τόσο στην εξωδικαστική όσο και στη δικαστική διαδικασία και τη δεσμευτικότητα των ρυθμίσεων για τους πιστωτές και κυρίως για τις Τράπεζες.
Για ευάλωτες κατηγορίες συμπολιτών μας, η χορήγηση ρύθμισης θα συνοδεύεται από πρόγραμμα επιδότησης της αποπληρωμής των δόσεων. Επιπρόσθετα, για τα ρυθμιζόμενα δάνεια νοικοκυριών, σχεδιάζουμε μια μεγάλη καινοτομία: Τη δημιουργία Ειδικού Ταμείου Αναδιαρθρώσεων εντός της Αναπτυξιακής Τράπεζας, που θα επιχορηγεί υπό προϋποθέσεις, τμήμα της ρυθμισμένης οφειλής, που δε μπορεί να εξυπηρετήσει ο πολίτης.
Ο δεύτερος άξονας του σχεδίου μας, αφορά τον έλεγχο της δραστηριότητας του Airbnb και την αντιμετώπιση αυτού που ονομάζουμε «φούσκα των ακινήτων». Η ανεξέλεγκτη δραστηριότητα τουAirbnb, αποτελεί μια από τις βασικές αιτίες της συνεχούς αύξησης τιμών αγοράς και ενοικίων κατοικίας, της δημιουργίας δηλαδή αυτής της νέας φούσκας των ακινήτων.
Νέοι, οικογένειες με παιδιά, ΑμΕΑ, ηλικιωμένοι, ευάλωτοι, μονογονεϊκά νοικοκυριά που απαρτίζουν τα αδύναμα μεσαία στρώματα, αδυνατούν να βρουν αξιοπρεπή στέγη. Αντίθετα, τα τρία τελευταία χρόνια, η ραγδαία αύξηση των τιμών αγοράς ακινήτων και ενοικίων, φτάνει μεσοσταθμικά στο 32%.
Η πρόσφατη αύξηση των αντικειμενικών αξιών κατά 20%, από την 1/1/22 στο 55% των περιοχών της χώρας όπως και η αύξηση του κόστους κατασκευής νέων κατοικιών, ενισχύει τη φούσκα των ακινήτων, δηλαδή τα υπερτιμημένα ενοίκια και το μεγάλο κόστος αγοράς.
Θέλω εδώ να είμαι σαφής. Το πρόβλημα δεν το προκαλούν οι ιδιοκτήτες που νοικιάζουν τα 2 ή 3 ακίνητα που διαθέτουν μέσω Airbnb. Το πρόβλημα είναι αυτό το καθεστώς «άγριας Δύσης» που αφήνει ανεξέλεγκτη τη δυνατότητα κάποιων ισχυρών ν’ αγοράζουν ολόκληρα οικοδομικά τετράγωνα και να μετατρέπουν παραδοσιακές οικιστικές ζώνες σε γειτονιές Airbnb, ξεσπιτώνοντας νέους και νέες, ξεσπιτώνοντας οικογένειες και νοικοκυριά και αλλάζοντας βίαια το χαρακτήρα των πόλεων.
Επομένως, εμείς δεν επιδιώκουμε μια μάχη ανάμεσα στο βαθύ χέρι του κράτους απέναντι στο αόρατο χέρι της αγοράς, αλλά αυτό που επιδιώκουμε, είναι η θέσπιση κανόνων και αρχών προς όφελος του κοινωνικού συνόλου, αλλά και προς όφελος της υγιούς επιχειρηματικής δραστηριότητας.
Γι’ αυτό λοιπόν, το σχέδιό μας προβλέπει:
-
Την απαγόρευση δραστηριοτήτων Airbnb στα Νομικά Πρόσωπα, για λόγους δημοσίου συμφέροντος.
-
Την απελευθέρωσή της δραστηριότητας του Airbnb μόνο για τα Φυσικά Πρόσωπα και ως 3 ακίνητα ανά ιδιοκτήτη και διαχειριστή.
-
Τη θέσπιση φορολογικών ελαφρύνσεων για τη μικτή μίσθωση, δηλαδή 8 ως 9 μήνες ως κατοικία ή φοιτητική κατοικία, και 3 ως 4 μήνες ως Airbnb.
Ο τρίτος άξονας του σχεδίου μας είναι η προστασία του δικαιώματος των νέων ανθρώπων στην αυτόνομη και ανεξάρτητη ζωή. Στόχος μας είναι η επανάκτηση του δικαιώματος στη στέγη των νέων συνολικά και ειδικότερα των νέων ζευγαριών, από 25 έως 44 ετών.
Το σχέδιό μας προβλέπει το διπλασιασμό τόσο του επιδόματος όσο και των δικαιούχων επιδόματος στέγης για νέους από 25 ως 44. Έτσι λοιπόν αυξάνουμε την επιδότηση από 70 σε 140 ευρώ το μήνα για νοικοκυριό με ένα μέλος κι από 175 σε 350 ευρώ το μήνα για νοικοκυριό με 2 παιδιά.
Αντιστοίχως, αυξάνουμε και τα εισοδηματικά κριτήρια, από 7.000 σε 14.000 για την επιδότηση νοικοκυριού με ένα μέλος κι από 17.500 σε 35.000 για την επιδότηση ζευγαριού με 2 παιδιά.
Το σύνολο λοιπόν των δικαιούχων μ’ αυτές τις παρεμβάσεις, αναμένεται να φτάσει στα 150.000 νοικοκυριά νέων και νέων ζευγαριών, από 25 έως 44 ετών, μ’ ένα συνολικό επιπλέον κόστος για το δημόσιο Ταμείο γύρω στα 250, για την ακρίβεια 255 εκατομμύρια το χρόνο.
Ο τέταρτος άξονας και ίσως πιο ενδιαφέρων και πιο συνολικός άξονας, είναι αυτός που αφορά τη νέα στεγαστική πολιτική για την εξασφάλιση αξιοπρεπούς στέγης και προσιτής οικονομικά στέγης, για την κοινωνική πλειοψηφία.
Το σχέδιό μας για τον σκοπό αυτό προβλέπει τη δημιουργία Τράπεζας Στέγης. Η Τράπεζα Στέγης δημιουργείται, πρώτον, από κενά ανεκμετάλλευτα κτίρια του Δημοσίου, των Δήμων, της Εκκλησίας και μη κερδοσκοπικών φορέων κοινωφελούς σκοπού, Σωματεία, Ιδρύματα, κληροδοτήματα, για την αγορά ή την ενοικίασή τους.
Και, πιστέψτε με, έχουμε έναν τεράστιο αριθμό αναξιοποίητων μη στεγασμένων κτιρίων που ανήκουν σε τέτοιους φορείς, του ευρύτερου δημόσιου χώρου. Από κενά εγκαταλελειμμένα κτίρια επίσης ιδιωτών, σε διάφορους Δήμους, κατοικίες ή άλλων χρήσεων, εφόσον μετατρέπονται αυτά εύκολα σε κατοικίες, επίσης για αγορά ή ενοικίαση. Επίσης η Ελλάδα, να ξέρετε, έχει το μεγαλύτερο ποσοστό κενών, άδειων κτιρίων μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Και τρίτον, το σχέδιό μας αυτό, κυρίως έχει στόχο η Τράπεζα Στέγης να ενισχυθεί από κατοικίες και διαμερίσματα ιδιωτών, που θα διαθέτουν τα διαμερίσματά τους, τις οικίες τους, την Τράπεζα Στέγης, προς ενοικίαση για 3, 5 ή 8 χρόνια, χάρις σ’ ένα ελκυστικό πακέτο κινήτρων που θα δοθεί σ’ αυτούς τους ιδιοκτήτες, από το κράτος.
Το οποίο πακέτο θα περιλαμβάνει φοροελαφρύνσεις, όπως η κατάργηση φόρου ενοικίου και ΕΝΦΙΑ για όσο χρόνο γίνεται η ενοικίαση στο κράτος, στην Τράπεζα Στέγης, εξασφάλιση βεβαίως της καταβολής ενοικίου 12 μήνες το χρόνο και για όση διάρκεια γίνει αυτή η παραχώρηση, ενεργειακή αναβάθμιση του ακινήτου και ενεργειακό πιστοποιητικό, ασφάλεια πυρός, νομική κάλυψη, εγγύηση καλής κατάστασης και ανακαίνιση του ακινήτου μετά τη λήξη της παραχώρησης.
Αυτός που θα παραχωρεί το ακίνητό του, λοιπόν, θα ξέρει ότι, όταν θα το πάρει πίσω, θα έχει μεγαλύτερη αξία από αυτήν που είχε όταν το παρέδωσε.
Η υλοποίηση των έργων αποκατάστασης για τις δυο πρώτες περιπτώσεις, δηλαδή τα άδεια ακίνητα του Δημοσίου ή των ιδιωτών, οι εργασίες λοιπόν αποκατάστασης των δυο πρώτων περιπτώσεων, των ανεκμετάλλευτων δημόσιων και ιδιωτικών κτιρίων, θα γίνεται σε επίπεδο Δήμου ή Περιφέρειας με συγκεκριμένο νομοθετικό πλαίσιο και με χρηματοδότηση από εθνικούς, ευρωπαϊκούς και διεθνείς πόρους.
Αλλά, όπως θα καταλάβετε, ο πυρήνας του σχεδίου μας είναι η τρίτη περίπτωση, η Τράπεζα Στέγης. Και είναι ο πυρήνας ακριβώς γιατί με αυτό τον τρόπο δεν απαιτείται μεγάλος χρόνος και πολύ μεγάλα έξοδα αποκατάστασης και μπορεί πράγματι, αν πετύχει, να αποτελέσει τον άμεσο ρυθμιστικό παράγοντα συγκράτησης των ενοικίων και ελέγχου της φούσκας των ακινήτων.
Τέλος, ολοκληρωμένος σχεδιασμός για την καταπολέμηση της στεγαστικής κρίσης, πέρα από τη δημιουργία στέγης, απαιτεί και την ορθή διαχείριση και διάθεση της προσιτής οικονομικά στέγης. Γι’ αυτό και το σχέδιό μας προβλέπει:
1) Την ψηφιακή διαχείριση και τη διάθεση της προσιτής οικονομικά στέγης, θεσπίζοντας νόμο-πλαίσιο για τη στέγη και κεντρική δομή του κράτους σε επίπεδο Υφυπουργείου στο Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων.
2) Δημιουργώντας ένα Ψηφιακό Παρατηρητήριο αποθέματος Στέγης, το οποίο θα λειτουργεί σε κάθε Δήμο της χώρας και στην κεντρική δομή του κράτους και θα περιλαμβάνει Μητρώα Κατοικιών, Μητρώα Δικαιούχων και αντιστοίχιση μεταξύ δικαιούχων και κατοικιών.
Προσπάθησα όσο πιο επιγραμματικά μπορούσα να σας παρουσιάσω τις προτάσεις μας, το σχέδιό μας. επιτρέψτε μου όμως να σας πω ότι το ζήτημα της στέγης, απαιτεί για να αντιμετωπισθεί πολιτική βούληση για τομές, αλλά απαιτεί και πολυεπίπεδη γνώση του φαινομένου.
Στη δική μας λογική, η στεγαστική κρίση αποτελεί ένα ζήτημα που απαιτεί τη συστράτευση και τη συμπόρευση δυνάμεων που μελετούν, που βιώνουν και γνωρίζουν το φαινόμενο: Από την Αυτοδιοίκηση μέχρι το επιστημονικό δυναμικό των ελληνικών Πανεπιστημίων, τους κατοίκους, τους επιχειρηματίες των περιοχών που πλήττονται. Από την παροχή τεχνολογίας και των πρακτικών από πόλεις και χώρες που αντιμετώπισαν πριν από εμάς την έκρηξη του στεγαστικού προβλήματος. Να πάρουμε τις βέλτιστες πρακτικές από άλλες χώρες και από άλλες μεγάλες πόλεις.
Κυρίως όμως από τη βαθιά γνώση των ελληνικών ιδιαιτεροτήτων. Αυτός άλλωστε είναι ο οδηγός μας για την επόμενη μέρα. Η συμπόρευση κοινωνικών δυνάμεων, η εμπιστοσύνη στην επιστήμη και στους ειδικούς, η αξιοποίηση της διαθέσιμης γνώσης και της διεθνούς πρακτικής.
Αυτά, αν θέλετε, είναι η βάση έτσι ώστε κάθε πράξη μιας σύγχρονης προοδευτικής κυβέρνησης να εγγυάται τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, να εγγυάται την κοινωνική συνοχή, αλλά και την προστασία του περιβάλλοντος.
Και αυτή, αν θέλετε, είναι μια δέσμευση για την επόμενη μέρα που σηματοδοτεί πολλά περισσότερα από τη νίκη ενός κόμματος και την ήττα ενός άλλου.
Γιατί στην πράξη θα πρόκειται για την επιστροφή της διακυβέρνησης στο δημόσιο συμφέρον μετά από μια σκληρή περίοδο που ζήσαμε, όπου είχαμε μια διακυβέρνηση που ασχολούνταν κυρίως με τα συμφέροντα των ισχυρών για να τα υπερασπίζει.
Με αυτές τις σκέψεις, θέλω να σας ευχαριστήσω. Και βεβαίως θα είμαστε στη διάθεσή σας για τη συζήτηση που θα ακολουθήσει με ανθρώπους που έχουν δουλέψει το σχέδιο αυτό, αλλά και με ανθρώπους που έχουν ειδικές γνώσεις. Γιατί, όπως είπα, για μας είναι πάρα πολύ σημαντικό να συμπορευτούμε με τους ανθρώπους που γνωρίζουν πάρα πολύ καλά, που είναι η επιστήμη τους αυτό το οποίο εμείς θέλουμε να αντιμετωπίσουμε με τρόπο επιστημονικό, αλλά ταυτόχρονα και με τρόπο που θα αναδεικνύει την κοινωνική δικαιοσύνη.
Σας ευχαριστώ.
Δευτερολογία του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία, Αλέξη Τσίπρα, κατά την παρουσίαση της πρότασης του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία «Για τη στεγαστική πολιτική»
Δεν ξέρω εάν θα τα μαζέψω, εγώ θέλω να πω ότι όσοι από το κοινό μιλήσανε σήμερα, μας κάνανε να πιστέψουμε ότι τα νούμερα που αναφέραμε λίγο πριν όχι απλά είναι αληθινά, αλλά ενδεχομένως να είναι και λίγο χειρότερα τα πράγματα.
Εγώ εντυπωσιάστηκα όταν πρωτοδιάβασα ότι η Ελλάδα είναι σε τόσο μεγάλη απόσταση από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο και από τη δεύτερη χειρότερη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε συνθήκες στεγαστικής κρίσης. Επαναλαμβάνω: οι συνθήκες στεγαστικής κρίσης είναι όταν κάποιο νοικοκυριό δίνει πάνω από το μισό του διαθέσιμο εισοδήματός του μηνιαίως για τις στεγαστικές ανάγκες. Είτε το ενοίκιο, είτε το στεγαστικό δάνειο.
Βεβαίως, τώρα στις στεγαστικές ανάγκες έρχονται και να προστεθούν και οι τιμές οι υπερβολικές στο ρεύμα, στην ενέργεια, στην κατανάλωση ενέργειας. Πιστεύω ότι αυτό το 40% του πληθυσμού που βρίσκεται σε συνθήκες ενεργειακής κρίσης μπορεί να μεγαλώσει ακόμη περισσότερο. Και ήδη μπορεί να έχει μεγαλώσει τη στιγμή αυτή που μιλάμε.
Άρα, εδώ βρισκόμαστε μπροστά σε ένα πρόβλημα που παίρνει εκρηκτικές διαστάσεις και που είναι ακόμα πιο εντυπωσιακό, εάν δει κανείς ότι η Ελλάδα είναι μια χώρα με ακόμα πολύ υψηλό ποσοστό ιδιοκατοίκησης.
Συνεπώς, διαμορφώνονται συνθήκες περιθωριοποίησης και κρίσης στεγαστικής, αλλά και ενεργειακής φτώχειας, όταν δεν έχεις να πληρώσεις τον λογαριασμό του ρεύματος, στις οποίες δεν μπορεί κανείς να μην απαντά. Δεν μπορεί δηλαδή να θεωρούμε ότι το μέγιστο, το μεγαλύτερο, το πιο σημαντικό πρόβλημα που έχουμε να αντιμετωπίσουμε τούτη την ώρα είναι ενδεχομένως να δούμε πώς θα αυξήσουμε τις δαπάνες μας για τις εξοπλιστικές ανάγκες της χώρας. Δεν τα βάζω αντιπαραθετικά, αλλά έχουμε στα τελευταία τρία χρόνια δαπανήσει ή εξαγγείλει προγράμματα 14 δισεκατομμυρίων ευρώ. Σωστά, καλά κάναμε, αλλά δεν μπορεί κάθε φορά που έρχεσαι να αντιμετωπίσεις ένα υπαρκτό αλλά κρυμμένο πρόβλημα της ελληνικής κοινωνίας που αφορά εκατομμύρια ανθρώπους να σου λένε ναι, αλλά πού θα βρεις τα λεφτά;
Έρχομαι να πω ότι το κρίσιμο για μένα είναι να αναδείξουμε το πρόβλημα αυτό ως ένα σημαντικό κοινωνικό πρόβλημα και να απαιτήσουμε από τα πολιτικά κόμματα προτάσεις. Εμείς τις καταθέσαμε και τις καταθέσαμε έγκαιρα.
Θέλω επίσης να πω ότι βεβαίως είναι πολύ κρίσιμο το ζήτημα της αντιμετώπισης των κόκκινων δανείων και του χρηματοπιστωτικού ζητήματος, που έχει να κάνει με την ανάγκη να μπορέσει κανείς να βάλει κάποιους όρους και κάποια όρια στη λογική, την επεκτατική λογική. Τώρα δεν είναι οι τράπεζες, είναι τα funds και αυτό περιπλέκει ακόμη τα πράγματα, τα οποία funds παίρνουν κόκκινα στεγαστικά δάνεια κουρεμένα κατά ένα πολύ μεγάλο ποσοστό. 60%, 70% ίσως. Δεν προτάθηκε ποτέ στους ιδιοκτήτες αυτό το ποσοστό του κουρέματος. Προτάθηκε απευθείας στα funds.
Όταν βλέπουν οι ιδιοκτήτες αυτό το ποσοστό, ενδεχομένως τους φαίνεται ότι έχει αποφορτιστεί το ακίνητο το οποίο μένουν από το υπέρογκο δανεισμό, αλλά για να μπορέσουν να το αποπληρώσουν, για να μπορέσουν δηλαδή να διεκδικήσουν να πάρουν το βάρος από το ακίνητό τους, χρειάζονται χρηματοδότηση. Και εδώ είναι το έλλειμμα του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Διότι οι τράπεζες, είναι γνωστό αυτό, δεν επιτελούν τον ρόλο τους και ακόμα και τα ακίνητα τα οποία έχουν ξεφορτωθεί πλέον, δεν μπορούν τους ιδιοκτήτες να τους χρηματοδοτήσουν, ακόμα και εάν μπορούν να αποδείξουν ότι έχουν τη δυνατότητα σιγά σιγά σε αυτό το ποσοστό του κουρέματος να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν. Διότι οι τράπεζες σήμερα δεν δανειοδοτούν παρά μονάχα όσους μπορούν να αποδείξουν ότι δεν χρειάζονται να πάρουν δάνειο. Άρα λοιπόν, σχεδόν ελάχιστους. Ή αυτούς που πραγματικά δεν το χρειάζονται.
Επιτρέψτε μου να πω δυο λόγια σε σχέση με τη λογική μας. Τη λογική της προσέγγισής μας. Εμείς καταλαβαίνουμε δυο πράγματα: Το πρώτο που καταλαβαίνουμε είναι ότι χρειάζονται άμεσα μέτρα. Δηλαδή οτιδήποτε εξαγγείλουμε και για να μπορέσει να υλοποιηθεί, θέλουν ένα ορίζοντα δυο τριών χρόνων. Η καλύτερη ιδέα να είναι αυτή, δεν θα είναι άμεσα αποτελεσματική.
Έχουμε αργήσει δηλαδή να παρέμβουμε σε αυτό το πρόβλημα ως πολιτεία, εννοώ. Άρα, γι’ αυτό τον λόγο λύσεις οι οποίες είναι ενδιαφέρουσες, αλλά αντιμετωπίζουν το πρόβλημα σε έναν μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, δηλαδή στο να χτίσεις κατοικία και να τη μετατρέψεις σε κοινωνική κατοικία, είναι λύσεις που μπορεί να είναι, επαναλαμβάνω, πολύ ενδιαφέρουσες και η εμπειρία του Βερολίνου είναι εξαιρετικά σημαντική, και άλλων χωρών που μας είπε πιο πριν η Όλγα. Αλλά πρέπει να βρούμε κάτι που να είναι πιο γρήγορο, χωρίς να απορρίπτουμε προτάσεις σαν αυτές που ακούστηκαν πιο πριν και ιδιαίτερα την πρόταση για τη συνεταιριστική δομή που είπε ο Άρης.
Έχω την αίσθηση – να με διορθώσει εάν κάνω λάθος – ότι αυτά τα προγράμματα, αυτά τα projectsστη Γερμανία λειτούργησαν είτε σε κατοικία που δημιουργήθηκε στη βάση συνεταιριστικών σχημάτων, άρα πήρε ένα βάθος χρόνου, είτε στη μετατροπή μπλοκ κοινωνικής κατοικίας σε συνεταιριστική κατοικία. Διότι ιδιαίτερα το Βερολίνο έχει και ένα ζήτημα σε σχέση με το ότι ο Σόιμπλε, ο γνωστός μας, ο πολύ αγαπημένος φίλος, είχε βάλει ζήτημα και στο Βερολίνο και σε άλλα κρατίδια, ιδιωτικοποίησης της δημόσιας γης και της δημόσιας κατοικίας που ήταν μια παράδοση πολλών δεκαετιών στη Γερμανία.
Άρα, δεν απορρίπτουμε την ιδέα της συνεταιριστικής κατοικίας. Εγώ, a priori, δεν θέλω να πω, δεν είναι η πρώτη μας προτίμηση, η λειτουργία της αγοράς, τα ΣΔΙΤ, αλλά εν πάση περιπτώσει και αυτές τις προτάσεις δεν τις θεωρώ αμελητέες. Ακούστηκαν από άλλα κόμματα. Όμως, θεωρούμε ότι ο προσανατολισμός μας πρέπει να είναι να αξιοποιήσουμε την υπάρχουσα κατοικία. Και για έναν επιπλέον λόγο: διότι η χώρα έχει τεράστιο στεγαστικό απόθεμα. Είναι η χώρα με το μεγαλύτερο ποσοστό κατοικιών που είναι αναξιοποίητες. Είναι αρκετά χτισμένη αυτή η πόλη, η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη και τα μεγάλα αστικά κέντρα.
Άρα, κατά την άποψή μου, προτεραιότητά μας πρέπει να είναι το υπάρχον δυναμικό να μπορέσεις να το αξιοποιήσεις και κυρίως να παρέμβεις -και αυτό είναι το καθοριστικό σημείο της πρότασής μας- να παρέμβεις στην αγορά με νόμους και κανόνες. Να παρέμβεις στην αγορά. Και όταν μιλάμε για παρέμβαση στην αγορά, προφανώς και η άποψη που ακούστηκε για την παρέμβαση, θεσμική παρέμβαση, για τη μεσιτεία είναι πολύ σημαντική, αλλά νομίζω ότι το μεγάλο θέμα σήμερα είναι να δούμε τι γίνεται με το Airbnb.
Ιδίως σε μεγάλα αστικά κέντρα, όπως η Αθήνα, ιδίως σε αστικά κέντρα που είναι φοιτητουπόλεις και είναι περιοχές τουριστικού ενδιαφέροντος. Τεράστιο, εκρηκτικό πια το πρόβλημα.
Η παρέμβαση που εμείς προτείνουμε είναι μια παρέμβαση ρύθμισης, όχι απόλυτης επιβολής. Δηλαδή δεν θέλουμε να άρουμε το δικαίωμα του ιδιοκτήτη που έχει ένα ακίνητο, δυο ακίνητα, άντε τρία ακίνητα, να έχει αυτή τη δυνατότητα, αν το επιλέγει. Θα του δώσουμε κίνητρα βεβαίως να επιλέξει την Τράπεζα Στέγης, αλλά είναι μια καταλυτική παρέμβαση, εκεί όπου μοναδικός στόχος, είναι το υπερκέρδος.
Διότι εδώ έχουμε το φαινόμενο, ιδίως στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις όμως, να έχουμε μαζική επέλαση μεγάλων εταιρειών και από το εξωτερικό, κινέζικες, από το Ισραήλ, που έρχονται και παίρνουν μαζικά σπίτια, για να τα διαθέσουν με τη βραχυχρόνια μίσθωση. Αυτό λοιπόν πρέπει να είναι μια παρέμβαση που κατά την άποψή μου πρέπει να είναι, ας το πούμε έτσι, επιθετική, για να μπορέσει να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα.
Και, βεβαίως, η επιδότηση. Κοιτάξτε, υπό κανονικές συνθήκες, σ’ ένα πραγματικά κοινωνικό κράτος με δομές, με υποδομές, δεν θα έπρεπε να είναι επιλογή μας οι επιδοτήσεις. Ένα κράτος κοινωνικό, που έχει δομές, δεν χρειάζεται επιδοτήσεις.
Επαναλαμβάνω, όμως: πρέπει με κάποιον τρόπο να αντιμετωπίσουμε άμεσα το πρόβλημα. Και μέχρι να λειτουργήσει η Τράπεζα Στέγης. Να αποσυμφορήσουμε, να επουλώσουμε το βάρος που έχουν σήμερα χιλιάδες νοικοκυριά. Προσεγγίζουμε με μια -ειπώθηκε η λέξη- «ρατσιστική» διάθεση. Δεν είναι ακριβώς ρατσιστική, αλλά έχουμε μια έγνοια μεγαλύτερη για τους νέους ανθρώπους, με την έννοια ότι το πρόβλημα είναι εκρηκτικό πια στην Ελλάδα.
Όχι πως ισχυρίζομαι ότι οι άνω των 50 δεν αντιμετωπίζουν πρόβλημα, αλλά είναι πραγματικά εκρηκτικό, δηλαδή το πόσοι άνθρωποι μένουν μέχρι τα 35 και τα 40 τους πια στο παιδικό δωμάτιο και δεν μπορούν να κάνουν οικογένεια. Και αν, υποκριτικά, πολλές φορές κάποιοι λένε ότι το μεγάλο πρόβλημα της χώρας είναι το δημογραφικό, τότε πρέπει όλες οι πολιτικές δυνάμεις να δώσουν λύσεις στο νούμερο ένα ζήτημα που δημιουργεί τη δυσκολία τα νέα ζευγάρια να κάνουν οικογένειες, που είναι η στέγη.
Και φυσικά το οικονομικό συνολικότερα, το ζήτημα του μισθού, οι δημόσιες Υπηρεσίες, το να έχεις να αφήσεις κάπου το παιδί σ’ έναν Παιδικό Σταθμό και όλα αυτά τα οποία είναι πάρα πολύ κρίσιμα.
Λέω λοιπόν, δεν αποτελεί πρώτιστή μας επιλογή η επιδότηση, διότι σε βάθος χρόνου δεν είναι και η ίδια αποτελεσματική καθώς αυξάνει τη ζήτηση κρατώντας την προσφορά, άρα μεγαλώνουν οι τιμές ενδεχομένως. Αυτό θα μας πουν και οι επιστήμονες. Ωστόσο, είναι ένα συμπληρωματικό μέτρο, αναγκαίο για τα πρώτα βήματα. Γι’ αυτό και διπλασιάζουμε τον αριθμό των δικαιούχων σε πρώτη φάση.
Τώρα το αν θα λειτουργήσει αυτό το μεγαλεπήβολο σχέδιο για την Τράπεζα Στέγης, θα εξαρτηθεί από το πόσο ελκυστικά θα είναι τα προγράμματα που θα παρουσιαστούν σε ιδιοκτήτες, σε αυτούς που έχουν Airbnb, Νομικά Πρόσωπα και δεν θα μπορούν να τα λειτουργήσουν ως Airbnb, άρα κάτι πρέπει να τα κάνουν εφόσον νομοθετήσουμε, πόσο ελκυστικά θα είναι τα προβλήματα για να διαθέσουν την κατοικία τους στην Τράπεζα Στέγης. Βεβαίως μαζί με όλο το υπόλοιπο απόθεμα δημοσίων κτιρίων ή ιδιωτικών κτιρίων που είναι αναξιοποίητα.
Εκεί λοιπόν, κατά τη γνώμη μου, το κρίσιμο είναι να δούμε, γιατί αυτό απαιτεί και χρηματοδότηση, αυτό έχει ένα κόστος, εκεί πρέπει να δούμε και τον ανασχεδιασμό των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης. Διότι αυτό που είπε η Όλγα είναι πραγματικά εκπληκτικό: από ένα πακέτο που προσεγγίζει τα 30 δισ., να δίνουν 1,3 εκατομμύρια για την αντιμετώπιση του ελλείμματος της στέγης, όταν η Πορτογαλία δίνει 1,7 δισεκατομμύρια, η Ισπανία κοντά στο 1 δισεκατομμύριο.
Είναι κρίσιμο θέμα αυτό, είναι οι πόροι που μπορεί να δώσουν μια ασφάλεια και προοπτική στη χώρα, οι ευρωπαϊκοί πόροι. Δυστυχώς, η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας έχει σχεδιάσει να τους κατανείμει σε 10 επιχειρηματικούς ομίλους, κάποιες λίγες οικογένειες, γνωστές, ήδη έχουν κάνει ουρά για να πάρουν το μερτικό τους, όχι όμως στις ανάγκες της κοινωνίας. Όχι στη μικρομεσαία επιχειρηματικότητα, όχι στην αντιμετώπιση του τρομερού προβλήματος της στεγαστικής κρίσης. Και αυτό κατά την άποψή μου είναι ένα μείζον ζήτημα, ο ανασχεδιασμός του Ταμείου Ανάκαμψης, ώστε να είναι, μην ξεχνάμε, και Ταμείο Ανθεκτικότητας, όχι μόνο Ανάκαμψης. Είναι Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Με αυτές τις σκέψεις λοιπόν θεωρώ ότι σήμερα καταθέτουμε μια πρόταση στον δημόσιο διάλογο που, κατά την άποψή μου, είναι από τις πιο σημαντικές που αφορούν το αύριο και τη συνοχή της κοινωνίας.
Επαναλαμβάνω: αφορούν πάνω από 1 εκατομμύριο νοικοκυριά. Αυτό το πρόβλημα που περιγράψατε κάποιοι από εσάς με δραματικούς τόνους, δεν είστε μια εξαίρεση, αφορά πάνω από 1 εκατομμύριο νοικοκυριά, είναι το πρόβλημα που θα βρούμε μπροστά μας ως κοινωνία. Και η μεγάλη διαφορά ανάμεσα στη δική μας προσέγγιση και στην προσέγγιση των νεοφιλελεύθερων πολιτικών, είναι ότι εμείς παλεύουμε γι’ αυτό που ονομάζουμε κοινό καλό, γι’ αυτό που ονομάζουμε δημόσιο συμφέρον. Δεν θεωρούμε αναπτυξιακές λογικές αυτές που αφορούν την ενίσχυση την οικονομική λίγων. Θεωρούμε και βιώσιμα αναπτυξιακές και λογικές με κοινωνική συνοχή αυτές που διασφαλίζουν συνθήκες αξιοπρεπούς διαβίωσης για τη μεγάλη πλειοψηφία της κοινωνίας.
Αυτό καταθέτουμε σήμερα στον δημόσιο διάλογο. Αποτελεί μία από τις αιχμές μας, ενόψει της εκλογικής διαδικασίας που ελπίζουμε να ανοίξει σύντομα, των εκλογών που θα έχουμε μπροστά μας. Και πιστεύω ότι καταθέτοντας αυτή την πρόταση, θα προκαλέσουμε όλες τις πολιτικές δυνάμεις να ανοίξουν τα χαρτιά τους σ’ αυτό το κρίσιμο κοινωνικό ζήτημα της στέγης. Σας ευχαριστώ.
