Γράφει ο Αλέξης Παπαχελάς
Συζητάμε συνεχώς το τι συµβαίνει στην Ουκρανία. ∆ικαιολογημένα, γιατί σηματοδοτεί τεκτονικές γεωπολιτικές αλλαγές και δεν μπορεί –επίσης– να αφήσει κανέναν μας αδιάφορο.
Αλλος, όμως, είναι ο «ελέφαντας στο δωμάτιο». Το ζήτημα που συζητούν άπαντες, από τα… σαλόνια έως τα καφενεία. Η ακρίβεια και το γεγονός πως οι πολίτες νιώθουν ότι απλά «δεν βγαίνουν». Αυτό είναι το θέμα που κυριαρχεί σε κάθε κουβέντα και απασχολεί πια ανθρώπους που θεωρούσαν ότι δεν θα βρίσκονταν ποτέ ξανά αντιμέτωποι με το φάσμα της επιβίωσης. Επιβίωσαν από την οικονομική κρίση, πέρασαν και την πανδημία, δεν περίμεναν ότι θα τους έσκαγε κάτι ακόμη.
Οποιος υποτιμά τις συνέπειες της ακρίβειας κάνει μοιραίο λάθος. Γιατί εδώ δεν μιλάμε για το κιλό την ντομάτα που ανέβηκε πέντε λεπτά, όπως γκρίνιαζαν κάποτε τα τηλεοπτικά πρωινάδικα. Η απελπισία και το σοκ είναι τα συναισθήματα που μοιράζονται οι άνθρωποι γύρω μας, καθώς πέρα από την ενέργεια εκδηλώνεται το αποτέλεσμα της αύξησης των πρώτων υλών. Κανένας ειδικός δεν μπορεί να προβλέψει αν η ακρίβεια θα συνεχιστεί, αν οι τιμές θα πέσουν και πότε, αν έχουν βασικά άμεση σχέση με τον πόλεμο.
Το πρόβλημα δεν είναι ελληνικό. Προφανώς. Ούτε οφείλεται μόνο στον πόλεμο ή σε έναν παράγοντα. Αυτά αφορούν όμως το Bloomberg και όσους έχουν την υπομονή και την όρεξη να καταλάβουν τι συμβαίνει.
Η ελληνική κυβέρνηση κάνει ό,τι μπορεί για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Τα δημοσιονομικά δεδομένα είναι όμως σφιχτά, καθώς η ακρίβεια έρχεται μετά την πανδημία που επέβαλε επιδοματική πολιτική για μακρύ διάστημα.
Οι πολιτικές παρενέργειες θα εκδηλωθούν νομοτελειακά σε όλο τον πλανήτη. Τόσο υψηλός πληθωρισμός και βέβαια το φάντασμα του στασιμοπληθωρισμού, είναι ιστορικά συνδεδεμένα με ακραία πολιτικά φαινόμενα. Είναι καυσόξυλο στο καμίνι του αντισυστημικού λαϊκισμού.
Εύκολες λύσεις δεν υπάρχουν. Ο Ελληνας πρωθυπουργός προσπαθεί να τις βρει, όπως και οι άλλοι ηγέτες του Νότου.
Επειδή ζούμε σε οριακούς καιρούς, έχω την αίσθηση ότι και οι απαντήσεις θα είναι εκτός ορίων, «έξω από το κουτί». Η πανδημία «σκότωσε» την αχαλίνωτη παγκοσμιοποίηση και ταυτόχρονα την ιδέα ότι οι μεγάλες κρίσεις μπορούν να αντιμετωπιστούν χωρίς το κράτος και με βάση τις δυνατότητες του ιδιωτικού τομέα. Θα δούμε από εδώ και πέρα προτάσεις και λύσεις που θα σοκάρουν, όπως πλαφόν σε κέρδη και κρατικοποιήσεις ζωτικών κλάδων. Κανείς δεν εγγυάται πως θα λύσουν το πρόβλημα, αλλά η πίεση θα είναι αφόρητη και δικαιολογημένη.
Η ακρίβεια και η λαϊκή δυσφορία είναι ίσως τα κρυφά όπλα του Πούτιν, ο οποίος υπολογίζει ότι όσο κι αν κλιμακώσει τις ενέργειές του στην Ουκρανία, οι Ευρωπαίοι δεν θα τον ακολουθήσουν. Γιατί έχουν δύο δρόμους. Ο ένας είναι να κόψουν το ρωσικό φυσικό αέριο άμεσα, βυθίζοντας τις χώρες τους σε βαθιά ύφεση και κοινωνική κρίση για έναν τουλάχιστον χρόνο. Ο άλλος, να απαντήσουν στρατιωτικά ή να μην κάνουν απολύτως τίποτα.
Δεν είναι εύκολο για κανέναν Δυτικό ηγέτη να επιλέξει ανάμεσα στην πείνα και στον πόλεμο. Και μου φαίνεται αδιανόητο ότι συζητάμε κάτι τέτοιο στην Ευρώπη το 2022.
