Γράφει ο Μανώλης Κοττάκης
H απώλεια του Γιώργου Τράγκα είναι μια αφορμή για να σκεφτούμε εμείς οι παλαιότεροι και να μάθουν -αν θέλουν να μάθουν- οι νεότεροι τι είδους δημοσιογραφία είχε η Ελλάς στα χρόνια που έφυγαν. Αναφέρομαι στο πάθος για το ρεπορτάζ και την είδηση.
Όχι στους χαρακτήρες. Αναφέρομαι στους εμβληματικούς διευθυντές, στους δυναμικούς αρθρογράφους και τους δαιμόνιους ρεπόρτερ. Σε όλους αυτούς που αποτελούσαν ένα ενιαίο σύνολο, με αρχή, μέση και τέλος, που ονομαζόταν «εφημερίδα». Σε όλους εκείνους που θα έπαιρναν έναν ύπνο στον καναπέ του γραφείου τους και θα διανυκτέρευαν στην εφημερίδα, αν έτσι έπρεπε. Διαμαρτυρόμαστε σήμερα για την ποιότητα της δημοσιογραφίας. Για το γεγονός ότι δεν είναι αποκαλυπτική όσο χρειάζεται. Διεισδυτική.
Αλλά, αν δεν κάνουμε τον κόπο να μάθουμε από ποιους παραλάβαμε τη σκυτάλη και τι διευθυντές ήταν η Ελένη Βλάχου της «Καθημερινής», ο Λέων Καραπαναγιώτης των «Νέων», η Κατερίνα Δασκαλάκη της «Μεσημβρινής», ο Σταύρος Ψυχάρης του «Βήματος», ο Αλέκος Φιλιππόπουλος του «Εθνους», ο Χρήστος Πασαλάρης της «Απογευματινής», ο Χρήστος Φιλιππίδης της «Ακροπόλεως», ο Σεραφείμ Φυντανίδης της «Ελευθεροτυπίας», ο Κώστας Παπαϊωάννου του θρυλικού «Ποντικιού» κ.ά., δεν πρόκειται να καταλάβουμε εμείς οι νεότεροι τι είδους αποποίηση κληρονομιάς κάνουμε. Δεν είναι δύσκολο να τους «βρούμε».
Τα γραπτά τους είναι εκεί. Της Βλάχου για τα «Πενήντα χρόνια και κάτι» και τα «Στιγμιότυπα» («Εστία»). Του Φιλιππόπουλου για το πώς έφερε την επανάσταση των ταμπλόιντ στον ελληνικό Τύπο («Ο δημοσιογράφος», Κάκτος). Του Φιλιππίδη για τις παρεμβάσεις του στη δημόσια τηλεόραση (Ευρωεκδοτική). Του Ψυχάρη για τις «Εβδομήντα κρίσιμες μέρες» που οδήγησαν στη Μεταπολίτευση. Του Πασαλάρη για τις σχέσεις του με τους εκδότες («Οι βαρώνοι των media», Λιβάνης). Του Φυντανίδη για τα ταξίδια του στη Λατινική Αμερική. Του Παπαϊωάννου («Η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει», «Υπόθεση Πολκ»).
Αφοσίωση στον στόχο
Και, βεβαίως, του ημέτερου Άδωνη Κύρου, του οποίου προσφάτως κυκλοφόρησε το τελευταίο βιβλίο για τους αρχαιολογικούς θησαυρούς της πατρίδας μας. Οι εφημερίδες της εποχής που περιγράφω, όχι μόνο από νοσταλγία, παρακαλώ -δεν είμαστε όμιλος αναμνήσεων-, ήταν ένας στρατός αφοσιωμένος στον στόχο. Ενα στράτευμα γεμάτο στρατηγούς, βεντέτες, φαβορί, αουτσάιντερ, εργάτες, μυρμήγκια, στο οποίο είχαν ρόλο και σημασία όλοι. Από τον απλό ρεπόρτερ, τον κλητήρα, τον τηλεφωνητή, τον υπεύθυνο του φωτογραφικού αρχείου έως τον διορθωτή, τον γραφίστα, τον αρθρογράφο, τον διευθυντή και τον εκδότη.
Οι εφημερίδες ήταν ένα χωνευτήρι, στο οποίο χωρούσαν αστοί και λαίκοί. Πριμαντόνες και δεύτερες φωνές. Λαός και Κολωνάκι. Η μόρφωση και το πτυχίο πανεπιστημίου προφανώς και είχαν σημασία. Σημαντικότερο όλων ήταν το πάθος για την είδηση. Αν δεν το είχες αυτό, το καλύτερο βιογραφικό του κόσμου να διέθετες, από το καλύτερο σχολείο να είχες αποφοιτήσει, δημοσιογράφος πρώτης γραμμής δεν γινόσουν.
Σε αυτές τις αταξικές κοινωνίες, που ήταν και είναι ακόμη σε έναν βαθμό οι εφημερίδες, λοιπόν, υπό την σκέπη και την καθοδήγηση των διευθυντών, μεσουράνησε μια γενιά ρεπόρτερ που έτρωγε σίδερα για την είδηση. Έχω συνεργαστεί ή έχω γνωρίσει πολλούς. Τον Πάνο Σόμπολο, την Αγγελική Νικολούλη και τον Στέλιο Παπαπέτρου στο αστυνομικό. Τον Ανδρέα Ζούλα και τον Τίτο Αθανασιάδη στο πολιτικό.
Τον Χρήστο Καρανίκα και τον αείμνηστο Γιάννη Διακογιάννη στο κοινοβουλευτικό. Τον Γιώργο Αυτιά, που περίμενε όρθιος δύο ημέρες μια δήλωση του Παντσαβόλτα έξω από την ΑΓΕΤ, στο οικονομικό. Τον Γιάννη Δημαρά, τον Γιώργο Λιάνη και τη Σεμίνα Διγενή στο ελεύθερο – κοινωνικό. Τον Κώστα Χαρδαβέλλα, ο οποίος ακόμη και σήμερα δεν ησυχάζει, αλλά κάθε βράδυ δίνει μαθήματα συνέντευξης στο Blue Sky. Τον Γιώργο Παπαδάκη, ο οποίος την τελευταία φορά που πήγα στον ΑΝΤ1 είχε «αρρωστήσει» επειδή δεν έγινε σωστά μια σύνδεση για μια πορεία στο κέντρο των Αθηνών.
Τον δικό μας Δημήτρη Καπράνο, ο οποίος είναι έτοιμος να σε καλέσει ανά πάσα στιγμή για να σου δώσει ένα ωραίο παραπολιτικό και δεν έχει ποτέ πρόβλημα, ίχνος βεντετισμού (αν και μιλά με όλους τους εφοπλιστές), να αλλάξει το χρονογράφημά του, ακόμη και αν πλησιάζει η έκδοση της εφημερίδας – εφόσον η επικαιρότητα το επιβάλλει. Τιτάνας! Τον Νίκο Σίμο, νυν διευθυντή του Καναλιού της Βουλής.
Την Όλγα Μπακομάρου και τον Αλέκο Λιδωρίκη, τους μετρ των συνεντεύξεων. Τη Μαρία Ρεζάν του ραδιοφώνου – μιλούσα στο τηλέφωνο μαζί της στας Δυσμάς. Τον αειθαλή χρονογράφο Λευτέρη Παπαδόπουλο. Τη Ζέζα Ζήκου μας, το διαμάντι του οικονομικού, η οποία, όταν συνάδελφοί της έκαναν βόλτα για ψώνια στους δρόμους της Νέας Υόρκης, εκείνη είχε κλειστεί στη σύνοδο του ΔΝΤ, άκουγε τον φίλο της Αλαν Γκρίνσπαν και έβλεπε από πολύ νωρίς (2008) τα σύννεφα της κρίσης. Τον Κώστα Καββαθά της τεχνολογικής πρωτοπορίας και τη Μαρία Παπαπαναγιώτου της Υγείας, που είναι ακόμη ενεργοί και μαζί μας. Τον Τάσο Κοντογιαννίδη, ο οποίος τινάζεται από την καρέκλα του μόλις ακούσει τη λέξη «γενοκτονία» και στέλνει άρθρο.
Όλη αυτή η γενιά δημοσιογράφων διακρίνεται από ένα κοινό γνώρισμα: Δεν εγκαταλείπει το σκάφος ποτέ όσο κι αν μεγαλώσει (ο Τίτος Αθανασιάδης μού έστελνε χειρόγραφα μέσα από το νοσοκομείο, όταν νοσηλεύτηκε προ έτους!) και κλείνει πάντοτε τελευταία τα φώτα της πόλης στο κέντρο των Αθηνών. Γράφουμε για τα δικαιώματα και τα ωράρια όλων των άλλων εργαζομένων, αλλά αδιαφορούμε για τα δικά μας, γιατί απλώς η δημοσιογραφία δεν έχει ωράριο. Όλη αυτή η γενιά επίσης διακρίνεται σε δύο κατηγορίες: Σε εκείνους που δεν είχαν εγκύκλιες γνώσεις, αλλά τεράστιο πάθος για την είδηση, η πρώτη. Υποκαθιστούσαν την έλλειψή τους σε παιδεία με το ένστικτο του πεζοδρομίου και με τεράστια εργατικότητα. Σε αυτή την κατηγορία έχουν τον σεβασμό μου, ανεξαρτήτως χαρακτήρων, και τα αδέρφια Καρατζαφέρη (Σπύρος και Γιώργος), και ο Κακαουνάκης και ο Τράγκας, και, από τους «νεότερους», ο Παπαχρήστος. Από το πρωί στο ρεπορτάζ. Στην αναζήτηση της πληροφορίας.
Διαμόρφωνε την ατζέντα
Ο Κακαουνάκης είχε όλα τα γνωστά προβλήματα στον χαρακτήρα του, αλλά έκανε μια εκπομπή στο ραδιόφωνο η οποία διαμόρφωνε κάθε μέρα την ατζέντα της επικαιρότητας. Μια κατηγορία μόνος του, επίσης, είναι ο εκδότης της εφημερίδας «Παρόν» Μάκης Κουρής, ο οποίος ακόμη και σήμερα πηγαίνει στο περιστύλιο της Βουλής για ρεπορτάζ. Από τη δεύτερη κατηγορία, εκείνων με τις εγκύκλιες γνώσεις, ας μου επιτραπεί να ξεχωρίσω συμβολικώς τέσσερις, προδικτατορικούς: τον Γεώργιο Βλάχο της «Καθημερινής», τα άρθρα του οποίου είχαν ένα μοναδικό, αγέρωχο και υπερήφανο ύφος.
Τον Αλέκο Λιδωρίκη, ο οποίος πήρε συνεντεύξεις από τους προέδρους Ρούσβελτ και Αϊζενχάουερ, τον Μπενίτο Μουσολίνι, τη Μέριλιν Μονρόε και τον Ελβις Πρίσλεϊ. Τον Νίκο Μέρτζο, τον οποίο σέβονται έως και οι Σκοπιανοί, κι ας τους τα έσερνε παλαιότερα (προχθές έλαβα το τελευταίο του βιβλίο). Την Αλεξάνδρα Στεφανοπούλου με τις μοναδικές επιφυλλίδες. Και, από τη γενιά μου, τον Νίκο Χατζηνικολάου, μακράν. Δεν είναι εύκολο να είσαι 30 χρόνια κάθε μέρα μέσα στα σπίτια των Ελλήνων και να σε εμπιστεύονται.
Πρέπει να αγαπάς αυτό που κάνεις. Κοιτάζω γύρω μου και σκέφτομαι: Μπορούμε εμείς οι νεότεροι, ως σύνολο, να φτάσουμε όλους αυτούς τους τιτάνες στο μικρό τους νυχάκι; Η εύκολη απάντηση είναι «όχι». Αλλά η εποχή προστάζει «ναι». Πρέπει να προσπαθήσουμε. Και, όπως συνειδητοποίησα σήμερα το πρωί, ύστερα από ένα μήνυμα που μου έστειλε ο φίλος, επικοινωνιολόγος Ιάκωβος Αρμάος, το διακύβευμα δεν είναι πλέον οι ειδήσεις. Αυτές κυκλοφορούν παντού, σκόρπιες, χωρίς ιεράρχηση. Σχεδόν τίποτα δεν μένει μυστικό. Το διακύβευμα για τον Τύπο της εποχής είναι η εύρεση των προτεραιοτήτων. Να ξεχωρίζει κάθε μέρα τι είναι σημαντικό για τη χώρα, να το αναδεικνύει και να το επιβάλλει στην ατζέντα. Από αυτό θα κριθούμε εν τέλει! Η γενιά που προηγήθηκε άφησε το ίχνος της ισχυρό. Εμείς να δούμε…
