Της Μαριάννας Μπιτσάνη
Φοιτήτρια Νομικής Σχολής
Όταν έμαθα ότι “ο Τρυποκάρυδος” του Τομ Ρόμπινς διαδραματίζεται στον απίθανο χώρο ενός πακέτου τσιγάρων Camel, αμέσως οπτικοποίησα στο μυαλό μια δεκάδα κουρασμένων συγγραφέων να σηκώνουν έκπληκτα το βλέμμα με ένα τσιγάρο να κρέμεται από το στόμα τους. Συχνά η μεγαλύτερη δεινότητα αντίληψης του παραδόξου έγκειται στη διαφορετική θεώρηση ενός στοιχείου απόλυτα συνηθισμένου.
Αναλογιστείτε το. Ένα μικρό κυλινδρικό αντικείμενο από χαρτί και άλλα επεξεργασμένα χημικά στοιχεία μαζί με ένα είδος φυτού. Κι όμως τόσα λίγα εκατοστά κοιτούν με περιφρόνηση άλλες ουσιαστικότερες αποδείξεις της ανθρώπινης ευφυΐας, οι οποίες πάντα θα ζουν με τον φόβο ότι θα χαθούν στον κυκεώνα της Ιστορίας. Είμαι βέβαιη ότι στο χρονικό διάστημα μέχρι την ολοκληρωτική βύθιση του Τιτανικού κάποιος επιβάτης έψαχνε την ταμπακιέρα του.
Τί άραγε προσφέρει τόσο απίθανη ισχύ σε ένα άσημο αντικείμενο; Η απάντηση είναι το ίδιο φαινομενικά ουδέτερη με το στοιχείο στο οποίο αφορά: η δυνατότητά του να μας πληγώνει. Δεν πρόκειται, βέβαια, για ένα οποιοδήποτε είδος πόνου ή βλάβης. Είναι ο πόνος που εκούσια προκαλούμε στον εαυτό μας, πόνος και βλάβη που ελέγχουμε.
Το τσιγάρο, αλήθεια, είναι η απόλυτη εφεύρεση αλαζονικών και ανασφαλών όντων που ποθούν πάνω από όλα τον έλεγχο. Ζώντας σε έναν απρόβλεπτο κόσμο που βρίθει αιφνιδιαστικών επιθέσεων, φυσικών καταστροφών και προκλήσεων, ο άνθρωπος χρειάζεται στον μικρόκοσμό του να καθορίζει τα συναισθήματά του, να βαυκαλίζεται ότι μπορεί να ελέγξει την ίδια του την κατάπτωση.
Η τοποθέτηση του τσιγάρου στο στόμα είναι μια επίφαση επανάστασης και θεϊκής σχεδόν ισχύος. Μια προκλητική χειρονομία σε ένα μηχανιστικό σύμπαν, χρησιμοποιώντας ένα μέσο μικρό σε μέγεθος και επιφανειακά ασήμαντο, σαν τον ίδιο τον άνθρωπο μπροστά στη συμπαντική άβυσσο.
Η αυτοκαταστροφή συνιστά σύνηθες φαινόμενο ανάμεσα σε ανθρώπους που βιώνουν κακοποίηση, ασφυκτιούν στον χώρο τους ή δυσκολεύονται να επικοινωνήσουν. Φυσικά, το τσιγάρο αποτελεί μια πιο αθώα έκφανση άλλων σοβαρότερων εξαρτήσεων στο ίδιο αυτοκαταστροφικό φάσμα- δεν έχω ακούσει για έργο που διαδραματίζεται μέσα σε φιάλη με μορφίνη.
Άνθρωποι καπνίζοντες αλλά και άλλες κατηγορίες ανθρώπων, που με κάποιον τρόπο βιώνουν την εξάρτηση ασκούν στο άτομο και την κουλτούρα του ευρύτερα, μια ιδιαίτερη εντύπωση. Ενσαρκώνουν την ιδέα του πειρασμού του επικριτέου, του επιβλαβούς. Προκαλούν ενίοτε αποστροφή αλλά και μία άσβεστη περιέργεια σχεδόν επιστημονική για την παρατήρηση του άλλου, καθώς και μια σαδιστική διάθεση παρακολούθησης της αυτοκαταστροφής του.
Κλείνω τη συλλογιστική μου πορεία με την ακόλουθη πληροφορία, με την ελπίδα να δημιουργήσει φιλοσοφική διάθεση: Το 2011 ο επιφανής, νέος ηθοποιός Michael Fassbender ενσάρκωσε σε μια ταινία τον ρόλο ενός σεξομανούς ατόμου και βραβεύτηκε με το Volvi Cup για τον καλύτερο ηθοποιό στο φεστιβάλ της Βενετίας. Ο τίτλος της ταινίας ήταν “Shame”.
