Γράφει ο Μανώλης Κοττάκης
Ο οικονομικός σύμβουλος του πρωθυπουργού Αλέξης Πατέλης θεωρείται καλό μυαλό στο αντικείμενό του.
Πρώην υπουργοί Οικονομικών, οι οποίοι «δεν δίνουν του αγγέλου τους νερό», μου έχουν πει σε ανύποπτη στιγμή ότι το άλλοτε στέλεχος της Goldman Sachs γνωρίζει από οικονομία. Και οι δημόσιες προβλέψεις που έχει κατά καιρούς διατυπώσει ειδικώς για το μέλλον της τουρκικής οικονομίας επιβεβαιώνονται. Σε αυτό που του ανετέθη με την ιδιότητα του τεχνοκράτη μοιάζει να ανταποκρίνεται, λοιπόν. Θέλω να είμαι δίκαιος.
Το πρόβλημα για τον κύριο Πατέλη, ο οποίος βρέθηκε στο επίκεντρο θυελλώδους κριτικής την τελευταία εβδομάδα λόγω της άστοχης δήλωσής του για τα διδακτορικά, είναι πως πολιτικά είναι παντελώς άπειρος. Και εν τίνι μέτρω αλαζών, καθώς, διορισμένος μετακλητός υπάλληλος ων, διακινεί σε παραπολιτικές στήλες καιρό τώρα το σενάριο ότι αυτός είναι ο πραγματικός CEO και υπουργός Οικονομικών, όχι ο Χρήστος Σταϊκούρας. Οι διαρροές που έγιναν την επαύριον της παρουσίασης του σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0» με αφορμή τη μη πρόσκληση του υπουργού Οικονομικών στη συνέντευξη ήταν απολύτως απαράδεκτες. Άκομψες. Άστοχες. Unfair. Πλέον αυτών, ο κύριος Πατέλης διαπράττει ένα κλασικό πολιτικό λάθος που κάνουν όλοι οι σύμβουλοι των πρωθυπουργών.
Δεν λαμβάνει υπόψη τον κανόνα που λέει: «Όσο πιο κοντά στα κέντρα λήψης αποφάσεων είσαι τόσο πιο πολύ μειώνεται το οπτικό σου πεδίο». Με τη «μέθη» του ανθρώπου που θεωρεί ότι διαθέτει την πολιτική εύνοια του πολιτικού του προϊσταμένου, άρα και την άνεση να κινείται με σχετική αυτονομία, ο κύριος Πατέλης πολιτεύεται διαρκώς. Υποστήριξε καταρχάς ότι η παραγωγικότης των εργαζομένων με διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό είναι μεγαλύτερη από εκείνων που ονομάζονται straight στις μέρες μας.
Διακήρυξε έπειτα την γκέι ταυτότητά του φωτογραφιζόμενος με τον σύντροφό του. Αυτοεπαινέθηκε προσφάτως σε συνέντευξή του σε ξένο μέσο ενημέρωσης και βεβαίως ήρθε και το αποκορύφωμα: η επίθεσή του στα διδακτορικά και η απόδοση της ιδιότητας του τεμπέλη σε όλους όσοι τα εκπονούν. Προσέγγιση και πάλι με όρους ιδεολογικούς, η οποία έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τη στρατηγική της αριστείας και των βιογραφικών που ακολουθεί η κυβέρνηση Μητσοτάκη.
Έδωσε μάχες ο πρωθυπουργός -έως και μητρώο στελεχών ίδρυσε- για να πείσει ότι προηγούνται τα μεταπτυχιακά και τα διδακτορικά των κομματικών τίτλων που φέρουν οι πολιτευτές, και αίφνης ήρθε ο ίδιος ο οικονομικός του σύμβουλος και τα γκρέμισε όλα! Αποψή μου ωστόσο είναι ότι ο Πατέλης επιχείρησε να πει κάτι εν μέρει σωστό, αλλά, δυστυχώς γι’ αυτόν, με τον γνωστό ελιτίστικο τρόπο των νεοφιλελευθέρων. Γι’ αυτό δικαίως εισέπραξε την οργή της δημοκρατίας του twitter. Ειδικώς των νέων επιστημόνων που έχουν ρίξει τα ξενύχτια της ζωής τους για να ολοκληρώσουν ένα διδακτορικό αλλά σήμερα εργάζονται ως μισθωτοί σε εργασίες άσχετες με το αντικείμενό τους σε επιχειρηματικές γαλέρες. Στην πραγματικότητα ο σύμβουλος του πρωθυπουργού έδειξε να μη γνωρίζει σε ποιο ακροατήριο και σε ποια αγορά εργασίας απευθύνεται.
Σε ποιους πτυχιούχους – ας αφήσουμε τους διδακτορικούς. Έτσι προσέφυγε στην εύκολη λύση ενός νεοφιλελεύθερου. Τον αφορισμό: κάτοχος διδακτορικού ίσον τεμπέλης. Αυτό δεν σημαίνει όμως -έρχομαι στην ουσία του ζητήματος τώρα- ότι το θέμα που άνοιξε ο κύριος Πατέλης για τα διδακτορικά στερείται πραγματικής βάσης. Κατά τη γνώμη μου υπάρχει. Γιατί αυτό που κατά βάθος ήθελε να υποστηρίξει ο σύμβουλος του πρωθυπουργού είναι ότι τα διδακτορικά καθυστερούν την είσοδο ταλαντούχων νέων στην αγορά εργασίας. Αυτό που επίσης ήθελε -εκτιμώ- να πει είναι ότι η προηγούμενη εργασιακή εμπειρία, η προϋπηρεσία σε συγκεκριμένο αντικείμενο είναι χρήσιμη για τη διεκδίκηση μιας θέσης εργασίας στον ιδιωτικό τομέα. Η «τριβή», όπως την ονόμασε κάποιος και τον πήραν επίσης με τις πέτρες στο twitter.
Αυτό που επίσης θα έπρεπε στα σοβαρά να συζητήσουμε στην πατρίδα μας κάποτε -και δεν το είπε ο κύριος Πατέλης- είναι τι είναι τα διδακτορικά και πώς απονέμονται τα διδακτορικά σε ορισμένες περιπτώσεις. Τα στοιχεία «φωνάζουν»: Από το 1990 έως το 2018 εκπονήθηκαν στην Ελλάδα 40.554 διδακτορικά. Έχουμε 7,3 διδάκτορες ανά 1.000 άτομα. Ενατοι στην Ευρώπη. Όσοι έλαβαν διδακτορικό μέσα στην κρίση είναι άνεργοι. Οι νεοφιλελεύθεροι όμως δεν έχουν τέτοια αναλυτική υπομονή για να προσεγγίζουν έτσι τα πράγματα. «Κολλούν» την ετικέτα του τεμπέλη σε όποιον δεν εκτιμούν και τέλος. Αρνούνται να κατανοήσουν ποιες είναι οι βασικές πτυχές του θέματος.
Ας μου επιτραπεί μια άλλη προσέγγιση χωρίς να διεκδικώ το αλάθητο. Ζήτημα πρώτο: Μια ολόκληρη γενιά μεγάλωσε στην Ελλάδα με τη θεωρία ότι η εισαγωγή στο πανεπιστήμιο καταξιώνει τον επιτυχόντα και «στεφανώνει» τις θυσίες της οικογένειας. Σωστά. Ζήτημα δεύτερο: Μια ολόκληρη γενιά μεγάλωσε με τη θεωρία ότι το παιδί δεν πάει πουθενά με ένα πτυχίο στις μέρες μας, χρειάζονται κι άλλα χαρτιά, μεταπτυχιακά ή διδακτορικά, για να εξασφαλίσει το μέλλον του.
Σωστά και πάλι. Κανείς όμως δεν είπε σε αυτή τη γενιά και σε αυτές τις οικογένειες ότι εκτός από τον τίτλο σπουδών καλό είναι να έχουν τα παιδιά τους και γεύση από την αγορά εργασίας. Η σύνδεση των πανεπιστημίων με την παραγωγή πολεμήθηκε στην Ελλάδα από την Αριστερά σε αντίθεση με το Ισραήλ όπου όλοι οι πτυχιούχοι κάνουν πρακτική σε ιδιωτικές επιχειρήσεις. Ακόμη και τα περίφημα κοινοτικά προγράμματα Stage τα χρησιμοποιήσαμε για πελατειακές πρακτικές. Οταν λοιπόν αποκαλείς έναν διδακτορικό φοιτητή συλλήβδην «τεμπέλη», ενώ ως Πολιτεία δεν του έχεις «περάσει» τόσα χρόνια τη φιλοσοφία της σύνδεσης της έρευνας με την αγορά εργασίας, τι άραγε περιμένεις ότι θα σου συμβεί;
Ότι θα σε υποδεχθούν με λουλούδια; Πλέον αυτής της αστοχίας Πατέλη -ζήτημα τρίτον- υπάρχει ένα βαθύτερο θέμα: Τι θεωρείται σήμερα διδακτορικό στην Ελλάδα και πώς απονέμεται; Η απάντηση είναι απλή. Έχουμε πανεπιστήμια που είναι πάρα πολύ αυστηρά στην απονομή των τίτλων αυτών διότι για να αναγορευτείς διδάκτωρ πρέπει να πεις κάτι πολύ καινούργιο και πολύ καινοτόμο για την επιστήμη. Δεν είναι εργασία για μάθημα επιλογής το διδακτορικό.
Έχουμε όμως και πανεπιστήμια που δεν είναι αυστηρά. Και ο διδακτορικός τίτλος δεν έχει αντίκρισμα. Έχουμε επίσης και ολίγους διδάκτορες -είναι κοινά μυστικά αυτά, γράφονται σε σάιτ-, οι οποίοι τη συγγραφή των διατριβών τους την αναθέτουν σε τρίτους. Καμιά φορά και ακαδημαϊκούς. Ίσως να υπάρχουν και ενεργοί πολιτικοί, νυν ή τέως, που έγιναν διδάκτορες με αυτή τη μέθοδο.
Η επισήμανση εδώ είναι απλή: Το τυχόν αναξιοκρατικό διδακτορικό δεν σε οδηγεί στην αγορά εργασίας. Σε απομακρύνει από αυτήν. Και να κερδίσεις τη θέση, θα τη χάσεις! Οι επιχειρήσεις αγαπούν τα στελέχη με βαθιά τεχνοκρατική γνώση και με καλή γνώση της αγοράς. Χωρίς τη γνώση της αγοράς, μόνο με τη θεωρία, δεν πας πουθενά. Χωρίς τη γνώση των θεμάτων δεν ξεχωρίζεις, οι άλλοι είναι πάντα ένα βήμα μπροστά. Εάν λοιπόν ο κύριος Πατέλης ήθελε να λειτουργήσει παιδευτικά και να νουθετήσει τη γενιά αντί να παραστήσει τον ξερόλα manager των funds, υπήρχε δρόμος για να ακολουθήσει. Ο δρόμος του «εξηγώ» και του «αναλύω». Αντί αυτού όμως επέλεξε τον γνωστό πολιτικό ρατσισμό του νεοφιλελεύθερου αυτοματισμού: «Διδάκτωρ ίσον τεμπέλης». Όπως πιο πριν «γκέι ίσον πιο παραγωγικός στην εργασία». Αυτή είναι όμως και η βαθιά διαφορά του κοινωνικού φιλελευθερισμού με τον νεοφιλελευθερισμό.
Ο πρώτος προσεγγίζει και αναζητά συναινέσεις. Ο δεύτερος αφορίζει και αναζητά επιβολές. Δεν έχει τύχη στην Ελλάδα το μοντέλο αυτό. Θα φανεί και στον δημόσιο διάλογο για το Εργασιακό. Αν πήρε ένα μάθημα από το στραπάτσο του ο κύριος σύμβουλος, ας είναι λοιπόν αυτό. Εύχομαι.
