Γράφει ο Μανώλης Κοττάκης
Οι εξελίξεις το φωνάζουν εδώ και καιρό, τα γεγονότα βοούν: Τριάντα δύο χρόνια μετά την πλήρη επικράτησή του έναντι του κομμουνισμού ο δημοκρατικός καπιταλισμός πρέπει να μεταρρυθμιστεί. Να αλλάξει. Να ανανεωθεί.
Από σύστημα ίσων ευκαιριών η ελεύθερη οικονομία της αγοράς μετεβλήθη στην παντοκρατορία της σε σύστημα παγκόσμιων ανισοτήτων. Ποτέ τόσο λίγοι στην ιστορία του κόσμου δεν συγκέντρωσαν τόσο πλούτο και δεν εξουσίασαν τόσο πολλούς όσο στις μέρες μας. Κάθε σοβαρός φιλελεύθερος και κάθε σοβαρός κεντροδεξιός που σέβεται τον εαυτό του και πιστεύει σε αυτό το οικονομικό σύστημα γνωρίζει ότι ο καπιταλισμός χρειάζεται μεταρρύθμιση. Αν δεν θέλουμε να οδηγηθούμε έκπληκτοι κάποια στιγμή σε παγκόσμια εξέγερση και σε νέο 1917, το οποίο μάλιστα μπορεί να αρχίσει αυτή την φορά (Καπιτώλιο) από τις ΗΠΑ!
Ο καπιταλισμός χρειάζεται μεταρρύθμιση και στις δομές λειτουργίας του αλλά και στο πολίτευμά του. Τα αποτελέσματα της λίαν πρόσφατης παγκόσμιας έρευνας που διεξήχθη σε δείγμα 53.000 ατόμων για τη δημοκρατία είναι αρκούντως εντυπωσιακά. Το 44% αυτών θεωρούν τις ΗΠΑ -ναι, τις ΗΠΑ- απειλή για τη δημοκρατία, το 38% την Κίνα και μόλις το 28% τη Ρωσία. Η δυτική καμπάνια της ρωσοφοβίας, μολονότι επικρατούσα τάση στα ΜΜΕ, δεν φέρνει καρπούς. Και στην Ελλάδα όμως το χάσμα μεγαλώνει. Ενώ το 92% των Ελλήνων δηλώνει ότι αγαπά τη δημοκρατία, μόλις το 40% θεωρεί ότι έχουμε δημοκρατία. Και γι’ αυτό ευθύνεται η διαπλοκή του οικονομικού συστήματος που αλλοιώνει τους θεσμούς. Τι χρείαν άλλων μαρτύρων έχουμε λοιπόν;
Ακόμη και το ΔΝΤ σε προ τετραετίας έκθεσή του που δημοσιεύτηκε στους «Financial Times» υποστηρίζει ότι ο νεοφιλελευθερισμός με την παρούσα μορφή του εξεμέτρησε το ζην. Η συζήτηση που άνοιξε λοιπόν με τόλμη ο πρόεδρος Μπάιντεν με αφορμή τις πατέντες δεν διεξάγεται εν κενώ. Την παρακολουθεί μια υποψιασμένη παγκόσμια κοινή γνώμη καιρό τώρα, στην οποία ο γηραιός Αμερικανός πρόεδρος επιδρά ως καταλύτης. Και τούτο για δύο λόγους: Πρώτον, γιατί αυτή η νέα πολιτική, είτε διαφωνεί κανείς είτε Όχι, είναι συνεκτική, έχει αρχή, μέση και τέλος. Σε αντίθεση με τον πρόεδρο Τραμπ που επιχείρησε μεν ενστικτωδώς παρόμοιες προσεγγίσεις αλλά άτακτα, ασύντακτα και χωρίς έρμα, ο διάδοχός του μοιάζει να έχει σχέδιο.
Ο Μπάιντεν επιχειρηματολογεί ως άλλος Σουηδός σοσιαλδημοκράτης για την ανάγκη της αύξησης των φόρων στα ανώτατα οικονομικά στρώματα, έβαλε τη Γέλεν να ζητήσει ενιαίο συντελεστή εταιρικού φόρου σε ολόκληρο τον κόσμο για να αποφεύγεται η διαρροή κεφαλαίων, αντιπαρατίθεται με συγκεκριμένες χώρες με όρους δημοκρατίας μαχόμενης τον αυταρχισμό, ταράσσει τώρα το σύστημα με την πρόταση για την κατάργηση των πατεντών, εν ολίγοις υπάρχει ευκρινές «διά ταύτα» στη μέχρι τούδε ρητορεία του. «Διά ταύτα» μεταρρύθμισης του δημοκρατικού καπιταλισμού. Σε έκτακτες συνθήκες, όπως οι σημερινές, προηγούνται οι κοινωνίες από τις εταιρίες. Δεν προηγούνται οι εταιρίες των κοινωνιών. Δεύτερον, ο Μπάιντεν λειτουργεί ως καταλύτης διεργασιών παγκοσμίως, διότι εκθέτει τους κατά τόπους υποστηρικτές του. Τους προκαλεί αμηχανία. Και όταν αναφέρομαι σε υποστηρικτές αναφέρομαι σε κόμματα και σε οικονομικά κατεστημένα. Στην περίπτωσή μας είναι παραπάνω από προφανές ότι η «σοσιαλιστική» εκ πρώτης όψεως προσέγγιση Μπάιντεν προκάλεσε αναταραχή στη Ν.Δ.
Γράφω καταρχάς σοσιαλιστική, διότι κατά βάθος με όρους ανάπτυξης παγκόσμιας οικονομίας και αποφυγής νέας μεγάλης πλανητικής ύφεσης μετά την τραπεζική του 2008 η πρόταση κοινοκτημοσύνης των πατεντών είναι κατά βάση φιλελεύθερη. Στην πατρίδα μας όμως το κυβερνών κόμμα ένιωσε εξαιρετικά άβολα με την ιδέα του αναθεωρητή μεταρρυθμιστή Μπάιντεν, επειδή η μοίρα το έφερε στην επικράτειά μας να την προπαγανδίζει ο ΣΥΡΙΖΑ και να την απορρίπτει -πέραν μιας αναιμικής δήλωσης- η Ν.Δ. Ορθώς λοιπόν διέγνωσαν κάποιοι τον πολιτικό κίνδυνο και επιδίωξαν να κάνουν πολιτική διαχείριση αυτού με τις συνήθεις επικοινωνιακές μεθόδους. Το δίδαγμα της ιστορίας αυτής όμως, που φέρνει ξανά τις ιδέες στο επίκεντρο, είναι το εξής: Δεν μπορείς σε έναν υπό απονομιμοποίηση δημοκρατικό καπιταλισμό να δίνεις παλαιές απαντήσεις σε νέα ερωτήματα. Εκτίθεσαι. Εκτίθεσαι ταυτιζόμενος με συγκεκριμένες εταιρίες και με συγκεκριμένες χώρες.
Δείτε ποιες χώρες, ποιοι ηγέτες και ποιες εταιρίες είπαν «Όχι» στην πρόταση Μπάιντεν στην Ευρώπη, δείτε ποιες χώρες είπαν «ναι», και έχετε εξαγάγει ορισμένα πρώτα συμπεράσματα με ποιους συμπορεύτηκε σιωπηρώς η Ν.Δ. σε αυτή τη φάση, κάτι το οποίο βεβαίως κατέγραψαν οι ΗΠΑ. Γιατί στην ουσία μετρούν και τους πραγματικούς φίλους τους. Εκτός από τη Ν.Δ. όμως η εκ πρώτης όψεως σοσιαλιστική αλλά κατά βάση φιλελεύθεση πρόταση Μπάιντεν προκάλεσε τεράστια αμηχανία στα ευρύτερα πολιτικά και οικονομικά κατεστημένα που στήριξαν εν Ελλάδι την εκλογή του. Πρώτος έσυρε τον χορό με άρθρο του στο φιλόξενο «Βήμα» ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης, ο οποίος επιχειρηματολόγησε για «την πανδημία, τα εμβόλια και τις πατέντες» (5/5/2021), άγνωστον αν όταν το έγραφε είχαν γίνει οι δηλώσεις Μπάιντεν. Εσπευσε! Περιττό να σας πω ποια πλευρά υποστήριξε με πολιτικά και νομικά επιχειρήματα. Την πλευρά των εταιριών και βεβαίως εμμέσως τη Γερμανία. Επειτα ακολούθησαν οι γνωστοί καθεστωτικοί τηλεοπτικοί δίαυλοι, που στις μέρες μας είναι τόσο προβλέψιμοι, ώστε στην πρώτη εκπομπή που θα δεις ή θα ακούσεις αντιλαμβάνεσαι αμέσως ποια είναι η… γραμμή. Καρμπόν!
Εν προκειμένω οι συγκεριμένοι δίαυλοι έσκιζαν τα ιμάτιά τους υπέρ των εταιριών για τις οποίες απαιτούσαν αποζημίωση σε περίπτωση κατάργησης της πατέντας, επαναλάμβαναν το επιχείρημα Σημίτη ότι θα εκλείψουν τα κίνητρα για έρευνα αν καταργηθούν οι πατέντες, και επειδή βεβαίως είχαν μια δυσκολία να επιτεθούν ανοιχτά στον Μπάιντεν εξαπέλυαν επίθεση στον… ΣΥΡΙΖΑ! Ιδού γιατί λοιπόν ο Μπάιντεν λειτουργεί ως παγκόσμιος καταλύτης: Γιατί φέρνει το παραπαίον σύστημα -με την παρούσα του μορφή- αντιμέτωπο με τον εαυτό του. Διότι του βάζει δύσκολα με ποιους θα πάει και ποιους θα αφήσει. Διότι κατά βάθος το επεισόδιο με τις πατέντες δεν είναι μεμονωμένο, αλλά θα ακολουθήσουν και άλλα. Και γιατί βεβαίως προστίθεται σε προηγούμενα, που οι πολίτες ανακαλούν στη μνήμη (Novartis) επαναξιολογώντας τα από την αρχή.
Έως τώρα το σύστημα με την παρούσα μορφή του ξεπερνούσε εύκολα ή δύσκολα τις περιστασιακές κρίσεις του δημοκρατικού καπιταλισμού βασιζόμενο στην ισχύ του χρήματος και στην κυριαρχία στα media. Με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο, με το καλό ή με το άγριο, επιτύγχανε να «ευθυγραμμίζει» στο τέλος και τον λαό. Αυτό τώρα και με ευθύνη Μπάιντεν, που άνοιξε τον ασκό του Αιόλου, αλλάζει άρδην.
Τίθεται επί τάπητος στη Γερμανία, στη Γαλλία, στην Ιταλία, στην Ισπανία και την Ελλάδα το μέγα πολιτικό θέμα της μεταρρύθμισης του δημοκρατικού καπιταλισμού και των φιλελεύθερων κεντροδεξιών κομμάτων. Δεν μιλάμε για μια μάχη Αριστεράς – Δεξιάς, γιατί η κατακρήμνιση του Ιγκλέσιας στην Ισπανία, η μικρά επιρροή του Die Linke στη Γερμανία, η παρατεταμένη κρίση του ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα δείχνουν ότι ενώ όλα αυτά είναι θεωρητικώς υπέρ της, στην ουσία είναι ανίκανη να τα εκμεταλλευτεί. Εδώ αναφερόμαστε σε έναν ιδεολογικό εμφύλιο εντός των κεντροδεξιών παρατάξεων. Μεταξύ της ευρωπαϊκής συστημικής Δεξιάς και της ευρωπαϊκής αντισυστημικής Δεξιάς. Κάποιοι τα προηγούμενα χρόνια έσπευσαν να σφυρίξουν τη λήξη αυτού του αγώνα ανακουφισμένοι που η αντισυστημικότητα «υποχώρησε». Τώρα παρακολουθούν αμήχανοι τον ίδιο τον πρόεδρο των ΗΠΑ να σαλπίζει την ανανέωση και τη μεταρρύθμιση του δημοκρατικού καπιταλισμού, Όχι κάποιο «αντί». Νομίζω, είμαστε στην αρχή ενός συναρπαστικού πολιτικού θρίλερ, που έχει τερματικό σταθμό την ανανέωση. Δεν θα πλήξουμε.
