Γράφει ο Μανώλης Κοττάκης
Αυτό που «φοβόμασταν» έχει αρχίσει ήδη να συμβαίνει. Η Δύση επανοριοθετεί τις σχέσεις της με τον Ερντογάν και ο Ερντογάν τις σχέσεις του με τη Δύση.
Με ορατό τον κίνδυνο να μείνουμε εμείς στον άσο. Την εβδομάδα που πέρασε ο Τούρκος πρόεδρος υποδέχθηκε τον φιλοδυτικό Ουκρανό ομόλογό του Ζελένσκι. Εκείνον με τον οποίο συνομίλησε προ καιρού τηλεφωνικώς και η ημετέρα Πρόεδρος Κατερίνα Σακελλαροπούλου – κατόπιν φιλικών συστάσεων τρίτων, πιθανολογώ. Την εβδομάδα που μας πέρασε ο Τούρκος πρόεδρος άνοιξε θέμα αναθεώρησης Συνθήκης Μοντρέ και επέτρεψε την άνοδο αμερικανικών πλοίων στη Μαύρη Θάλασσα. Με συνέπεια, την έντονη ενόχληση του προέδρου Πούτιν, ο οποίος του τηλεφώνησε για να τον απειλήσει με ταξιδιωτική οδηγία το θέρος. Την εβδομάδα που μας πέρασε το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών προέβη σε διάβημα προς τον πρέσβη της Κίνας στην Αγκυρα επειδή η χώρα του παραβιάζει τα δικαιώματα της μειονότητας των Ουιγούρων. Συμπτωματικώς την ίδια άποψη για αυτήν τη μειονότητα έχει και ο πρόεδρος Μπάιντεν. Τι συμβαίνει λοιπόν; Ζούμε τα πρώτα επεισόδια μιας «υβριδικής συνεννόησης» Αμερικανών – Τούρκων και Αμερικανών – Δύσης γενικότερα.
Καθόλου τυχαίο που ο ευπρόσβλητος Ερντογάν δεν βρήκε μισή λέξη να απαντήσει στην προσωπική επίθεση που εξαπέλυσε εναντίον του ο πρωθυπουργός της Ιταλίας Μάριο Ντράγκι -με την οποία πάγωσε τις εξοπλιστικές δοσοληψίες που έχει. Εάν τον είχε αποκαλέσει δικτάτορα ο Μακρόν, θα είχε «ανέβει στα κεραμίδια». Νωρίτερα και εντονότερα. Ζούμε την επανοριοθέτηση των σχέσεων Τουρκίας – Αμερικής, Τουρκίας – Ρωσίας και Τουρκίας – Κίνας. Υπάρχουν τρία κεντρικά ερωτήματα στο όλον έργο:
- Θα υποχρεωθεί να επιλέξει στρατόπεδο ο Ερντογάν ή θα του αναγνωριστεί κάποιο καθεστώς περιφερειακής αυτονομίας; Το «μαζί μας ή εναντίον μας» που του λένε οι Αμερικανοί θα του το πουν και οι Ρώσοι;
- Είναι ρεαλιστική η πολιτική των ΗΠΑ στον νέο κόσμο ή μήπως θα παρασύρει όσους την ακολουθήσουν σε λάθη αντίστοιχα του παρελθόντος;
- Η Ελλάς ποια θέση έχει στο νέο γεωπολιτικό παζλ;
Ας αρχίσουμε από το τελευταίο. Μέχρις ώρας σε επίπεδο ατμόσφαιρας τα πράγματα πηγαίνουν άριστα με τις ΗΠΑ. Μπορεί να μην επετεύχθη ο στόχος να ομιλήσει ο πρωθυπουργός σε κοινή συνεδρίαση Γερουσίας και Βουλής των Αντιπροσώπων για την 25η Μαρτίου, αλλά η επικοινωνία του με τον πρόεδρο Μπάιντεν αποτελεί αναμφισβήτητα μια διπλωματική επιτυχία. Αρκεί το τηλεφώνημα να μην έγινε για να ζηλέψουν οι Τούρκοι. Ωστόσο τα δεδομένα στις διαπραγματεύσεις που διεξάγονται για τη νέα αμυντική συμφωνία δεν επιτρέπουν για την ώρα ανάλογη αισιοδοξία. Ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας ζητά, σε συνεννόηση βεβαίως με το Μαξίμου, να εγκαταστήσουν οι ΗΠΑ βάσεις στα -«αποστρατιωτικοποιημένα» για τους Τούρκους- Δωδεκάνησα και αλλαχού, αλλά οι Αμερικανοί κάνουν πως δεν ακούν. Ζητά επίσης πολιτική διακήρυξη εγγύησης της ασφάλειας και της ακεραιότητας της χώρας σε υψηλό πολιτικό επίπεδο, αλλά πάλι οι Αμερικανοί κάνουν πως δεν ακούν. Και δεν θα ακούν μέχρι να ξεκαθαρίσει πλήρως το τοπίο των σχέσεών τους με τους Τούρκους. Εδώ είναι λοιπόν ο κίνδυνος. Να τα βρουν και μετά να αρχίσουν τις πιέσεις να τα βρούμε κι εμείς με τη μέθοδο «Ελσίνκι – Σημίτη»: Παραπομπή θεμάτων που αφορούν την εθνική κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα στη Χάγη. Ο Ερντογάν παίζει ήδη επιδέξια ένα χαρτί που ενδιαφέρει τις ΗΠΑ πιο πολύ και από τους πυραύλους S-400: το κανάλι της Κωνσταντινούπολης. Μέσω αυτού μπορεί να τους προσφέρει πρόσβαση στη Μαύρη Θάλασσα για να κλείσουν τον Πούτιν στην αυλή του, παρακάμπτοντας τις αυστηρές ρυθμίσεις της Συνθήκης του Μοντρέ.
- Στο ερώτημα ποιος από τους δύο, o Μπάιντεν ή o Πούτιν, θα βάλει περισσότερο το μαχαίρι στον λαιμό του Ερντογάν, τα πράγματα είναι σχετικώς απλά: Ο Μπάιντεν. Ο Πούτιν δυσαρεστείται από τον ελιγμό διάσωσης του Τούρκου προέδρου, αλλά ο Ερντογάν δεν του είναι χρήσιμος εκτός ΝΑΤΟ, ως σύμμαχος. Του είναι χρήσιμος εντός ΝΑΤΟ, ως ταραξίας. Ό,τι και να γίνει άλλωστε, σε κάθε περίπτωση δεν πρόκειται να διαρραγούν οι σχέσεις Τουρκίας – Ρωσίας κατά τρόπο ανεπανόρθωτο. Ο Ερντογάν γνωρίζει Ιστορία και βλέπει και τον χάρτη. Έχει σύνορα με τη Ρωσία και κατά τη διάρκεια των αιώνων η χώρα του έχει χάσει καμιά εικοσαριά ρωσοτουρκικούς πολέμους. Ίσως χάσει τώρα μερικά εκατομμύρια Ρώσων τουριστών, αν με το Μοντρέ διανοηθεί να παίξει με την περιφερειακή ασφάλεια της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Αλλά μέχρις εκεί.
- Υπάρχει και ένα τρίτο καταλυτικό ερώτημα: Είναι τόσο σωστή και διορατική η νέα εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ -οι οποίες βάλλουν ταυτοχρόνως εναντίον της Ρωσίας και της Κίνας-, ώστε να αξίζει να δεθεί κανείς πλήρως στο άρμα τους; Ο 97χρονος Χένρι Κίσινγκερ, ο οποίος πρωταγωνίστησε ως υπουργός Εξωτερικών του Νίξον στην προσέγγιση με την Κίνα, λέει «όχι, είναι λάθος να βάλουμε και την Κίνα απέναντί μας». Με το αμερικανικό χρέος που διακρατεί και με δεδομένο το πολίτευμά της, η αυταρχική Κίνα μπορεί να «πνίξει» την Αμερική σε μια βραδιά και να αντέξει το πολιτικό κόστος. Η δημοκρατική Ουάσινγκτον μπορεί; Η Ρωσία, πάλι, δεν είναι σήμερα αυτή που ήταν κάποτε ως ΕΣΣΔ, αλλά ο Πούτιν έχει ξεκαθαρίσει ότι δεν θα αφήσει «ατουφέκιστο» όποιον θελήσει να πατήσει πόδι στην αυλή του για να τον κλείσει σε αυτήν. Γεωργία, Ουκρανία (Κριμαία), Λευκορωσία, Οσετία συν τη Μαύρη Θάλασσα είναι κόκκινες γραμμές γι’ αυτόν.
Ερωτάται λοιπόν: Είναι σωστή μια αμερικανική πολιτική που συσπειρώνει ήδη έστω περιστασιακά σε έναν άξονα τη Ρωσία και την Κίνα, οι οποίες σήμερα αντιμετωπίζουν ουκ ολίγα προβλήματα στις μεταξύ τους σχέσεις (Μογγολία, Μαντζουρία κ.λπ.); Και αξίζει τον κόπο για μια χώρα σαν την Ελλάδα να ενσωματωθεί πλήρως σε αυτή την πολιτική χωρίς χειροπιαστά ανταλλάγματα; Αξίζει σε μια χώρα με τη γεωπολιτική σημασία της Ελλάδος να αντιμετωπίζεται σαν ζητιάνος και να απειλείται διαρκώς για το χρέος της, τη μία με αγγελιοφόρο τον Τόμσεν και την άλλη με την τράπεζα Βarclays; To πρώτο ερώτημα ίσως θα έπρεπε να το ξανασκεφτεί το Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας των ΗΠΑ αφού λάβει υπόψη:
α) την κτηθείσα πείρα από τις επεμβάσεις των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν και στη Μέση Ανατολή. Είκοσι χρόνια μετά την επέμβασή τους στο Αφγανιστάν οι ΗΠΑ ανεβάζουν σήμερα στην εξουσία τους… Ταλιμπάν! Δέκα χρόνια μετά την Αραβική Άνοιξη το Ιράν κατέστη… ηγετική περιφερειακή δύναμη! Πέτυχαν τα αντίθετα από τα επιδιωκόμενα. Τόσο διορατικοί!
β) την οξυδερκή εξωτερική πολιτική της δεύτερης θητείας Ομπάμα, κατά τη διάρκεια της οποίας οι ΗΠΑ αναγνώρισαν την Κούβα, απεσύρθησαν από τη Συρία και συνήψαν συμφωνία με το Ιράν. Μείωσαν τους εχθρούς τους δηλαδή. Ενώ τώρα τους αυξάνουν. Εις ό,τι αφορά εμάς, την Ελλάδα, που επί Πάιατ έχουμε «αναβαθμιστεί» ως δεύτερη γραμμή της αντιρωσικής άμυνας με την Αλεξανδρούπολη -η πρώτη στη Ρουμανία-, το ερώτημα είναι πιο σύνθετο: Με ποια ανταλλάγματα θα παρασυρθούμε να μετάσχουμε σε αυτή τη νέα αναμέτρηση της Αμερικής με τις δύο άλλες δυνάμεις του κόσμου; Η Αμερική του Μπάιντεν πολιτεύεται αυτή τη στιγμή με ένα μείγμα ανασφάλειας και αλαζονείας. Χωρίς όμως να σκέπτεται το αυτονόητο: Πλην των Βρετανών, των Πολωνών και άλλων ησσόνων δυνάμεων της νέας Ευρώπης ποιοι θα την ακολουθήσουν στη νέα αυτή πολεμική περιπέτεια; Ποιοι θα πολεμήσουν μαζί τους; Οι Γερμανοί που κατασκευάζουν τον αγωγό Νord2Stream παρέα με τους Ρώσους και εξάγουν στους Κινέζους; Οι Γάλλοι των οποίων ο πρόεδρος τέως στέλεχος της Goldman Sachs χαρακτηρίζει το ΝΑΤΟ εγκεφαλικά νεκρό; Στον νέο κόσμο, δυστυχώς ή ευτυχώς, κριτήριο για το εθνικό συμφέρον δεν είναι το πού σπουδάσαμε, ποια γλώσσα μιλάμε ανέτως ή με ποια κουλτούρα νιώθουμε οικεία. Στον νέο κόσμο οι υπολογισμοί πρέπει να γίνονται πιο ψυχρά. Είμαι βέβαιος ότι η ημετέρα κυβέρνηση τα συνυπολογίζει αυτά.
ΥΓ. 1: Γιατί αναχώρησε λίγο μετά την επικοινωνία Μπάιντεν – Μητσοτάκη η Κινέζα πρέσβειρα από την Αθήνα; Την είχα γνωρίσει στον Ναυτικό Ομιλο Πειραιώς. Πανέξυπνη.
ΥΓ. 2: Επρεπε να μείνει όρθια η Ούρσουλα για να καταλάβει η Ε.Ε. τι εστί προσβολή Ερντογάν. Οταν πυροβολούνται οι άνδρες της Frontex στον Εβρο ή φθάνει έξω από το Καστελόριζο το «Oruc», ασυγκίνητοι! Καμία προσβολή!
