Γράφει ο Μανώλης Κοττάκης
Το πρώτο πράγμα που θυμάμαι ότι ευχήθηκα το 2001, όταν, σοκαρισμένος, είδα σε ζωντανή μετάδοση το αεροπλάνο των τζιχαντιστών να καρφώνεται πάνω στον δεύτερο από τους δίδυμους πύργους, ήταν «προς Θεού, μη γίνουμε ποτέ σαν αυτούς!».
Η επίθεση στην ελευθερία έπρεπε να απαντηθεί με περισσότερη ελευθερία. Δυστυχώς, τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν έτσι. Παρά τις ευχές. Η επίθεση απαντήθηκε με ασφάλεια. Και προοπτικά, σε βάθος εικοσαετίας, με συρρίκνωση ελευθεριών.
Η υπερδύναμη αναδιοργάνωσε όλες τις πρεσβείες της στον κόσμο και, σύμφωνα με τις αποκαλύψεις των Σνόουντεν και Ασανζ, άρχισε να παρακολουθεί τις τηλεφωνικές επικοινωνίες και την ηλεκτρονική αλληλογραφία πολιτών. Πρώτα αυτών που θεωρούσε τρομοκράτες και απειλή για την ασφάλειά της, έπειτα όμως εκατομμυρίων πολιτών, με άλλοθι το αν κατά τις συνδιαλέξεις τους ή τις γραπτές επαφές τους χρησιμοποιούσαν κάποιες λέξεις «κλειδιά». Μετά τη νίκη Τραμπ, η οποία βασίστηκε στα λεγόμενα «social media» και στην, κατά τους Δημοκρατικούς, διείσδυση των Ρώσων σε αυτά με τρόπο ώστε να διαμορφώνεται η εκλογική συμπεριφορά εκατομμυρίων πολιτών μέσω αλγορίθμων, οι ΗΠΑ άρχισαν να συρρικνώνουν την ελευθερία και στους χώρους αυτούς. Όχι μόνο σε βάρος του Τραμπ και των οπαδών του, οι οποίοι αποκλείστηκαν με δικτατορικό τρόπο από τα κοινωνικά δίκτυα μετά τα πρόσφατα γεγονότα στο Καπιτώλιο. Αλλά και εις βάρος επώνυμων Δημοκρατικών. Μέλος της οικογένειας Κένεντι αποκλείστηκε προσφάτως από τις πλατφόρμες με αφορμή τα σχόλιά του εναντίον των εμβολίων.
Θεωρήθηκε αρνητής και το… Σύνταγμα του facebook και του twitter, το οποίο υποτίθεται ότι αντλεί νομιμοποίηση από την κοινότητα των χρηστών του, δεν μπορούσε να ανεχθεί σχόλια εναντίον των πολυεθνικών. Τον καθαίρεσε. Στην πραγματικότητα, από το 2001 και εντεύθεν στη Δύση ζούμε σε μια νέα ιστορική εποχή: την αναίρεση της Δύσεως ως συστήματος αξιών. Το 1989 δεν ήταν το τέλος της Ιστορίας, αλλά μια νέα αρχή της. Στην πρώτη φάση της νέας εποχής, το σύστημα, αισθανόμενο μια απειλή απροσδιόριστη, αποφάσισε: «Δυτικέ άνθρωπε, θα σε ακούω και θα σε παρακολουθώ». Τώρα, στη νέα φάση, έρχεται να σου πει «Δυτικέ άνθρωπε, όχι μόνο θα σε ακούω και θα σε παρακολουθώ, αλλά να ξέρεις και κάτι ακόμη: Θα σου αφαιρώ και τον λόγο. Θα σου περιορίζω και το δικαίωμα έκφρασης. Ει δυνατόν και του συνέρχεσθαι».
Στην πατρίδα μας αυτό άρχισε επισήμως να συνειδητοποιείται από προχθές, όταν το facebook αποφάσισε να απαγορεύσει τις αναρτήσεις αριστερών πολιτών οι οποίοι καλούσαν την Πολιτεία να σεβαστεί τα δικαιώματα του Κουφοντίνα και να κάνει δεκτό το αίτημά του για μεταγωγή στις Φυλακές Κορυδαλλού. Με αιτιολογία απαγόρευσης ότι αποδοκιμάζει τη βία και την τρομοκρατία. Αίφνης ξεσηκώθηκε σάλος μέγας. Επρεπε να φτάσει το πρόβλημα στην αυλή της Αριστεράς για να καταστεί συνείδηση, τόπος κοινός, η ραγδαία συρρίκνωση των ατομικών ελευθεριών στο διαδίκτυο και στη δημόσια σφαίρα.
Πριν φτάσουμε έως εδώ, όμως, είχαν προηγηθεί άλλα επεισόδια που έπλητταν το δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης κεντρώων πολιτών. Δεξιών πολιτών. Ακροδεξιών πολιτών. Από πού να αρχίσει κανείς και πού να τελειώσει; Από την αφαίρεση ανάρτησης της Αφροδίτης Μάνου κατά του Σόιμπλε, επειδή πράγματι κάποιοι χαρακτηρισμοί της ήταν υπερβολικοί; Από την αφαίρεση ανάρτησης γιατρού που διαφωνούσε με τα μέτρα του πρώτου lockdown; Από τον προπηλακισμό του ερμηνευτή Πετράκου από το ίδιο το facebook, που επιχείρησε να αρθρώσει τον δικό του, διαφορετικό λόγο εναντίον των μέτρων για την πανδημία; Από την αφαίρεση βιντεοκλίπ ράπερ από το Υοu Tube, γιατί θεωρήθηκαν ακραίοι οι στίχοι των τραγουδιών τους;
Από την πρόσφατη αφαίρεση ανάρτησης ομότιμης καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Μακεδονίας για τα εθνικά θέματα; Από τον περιορισμό της ελευθερίας έκφρασης μελών του εθνικιστικού χώρου στα δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης; Ή μήπως, για να έρθουμε στα καθ’ ημάς, να σταθούμε στο πρωτοσέλιδο κεντροαριστερής απογευματινής εφημερίδας, η οποία μας προειδοποίησε προχθές, για να ετοιμαζόμαστε, ότι οι αρμόδιες Αρχές αγοράζουν νέο σύστημα και σύντομα θα είναι σε θέση να υποκλέπτουν συνομιλίες εκατομμυρίων Ελλήνων μέσω του Viber και του Whatsapp; Ή μήπως, ακόμη ακόμη, πρέπει να θυμηθούμε τον αποκλεισμό εκπροσώπων κομμάτων από τηλεοπτικά πάνελ ή την απαγόρευση μοτοπορειών επί ποινή συλλήψεως την 25η Μαρτίου 2020;
Όσο οι απαγορεύσεις έπλητταν τη Δεξιά, την Ακροδεξιά, τον εθνικισμό, την Εκκλησία, ανυπότακτους πανεπιστημιακούς, τον Τραμπ, τους ψεκασμένους, τους συνωμοσιολόγους, εν πάση περιπτώσει όλους όσοι η Αριστερά θεωρεί εκτός βεληνεκούς της «προοδευτικής παράταξης», δεν είχε κανένα πρόβλημα με τη συρρίκνωση των ελευθεριών στο διαδίκτυο και με την αφαίρεση του λόγου. Και δεν είχε πρόβλημα, βεβαίως, γιατί όλα όσα συνέβαιναν της θύμιζαν τον μεταπολιτευτικό εαυτό της. Από τη μια έδινε μάχη για να δημοσιεύονται οι ματωμένες προκηρύξεις της 17 Νοέμβρη στον Τύπο, αλλά από την άλλη αφαιρούσε τον λόγο από τους συνδικαλιστές της ΔΑΠ στα πανεπιστήμια (ο Βαγγέλης Μεϊμαράκης και ο Άγγελος Μοσχονάς έχουν να θυμούνται πώς τους άρπαξαν το μικρόφωνο σε συνέλευση στο Πάντειο) και εμπόδιζε με ακτιβισμούς την προβολή ταινιών που ανέτρεπαν τις αλήθειες της, όπως η «Ελένη», βασισμένη στο ομώνυμο βιβλίο του Γκατζογιάννη. Της θύμιζαν επίσης τον δημοκρατικό σοβιετικό εαυτό της. Τις ζωές των άλλων. Το ιστορικό ξενοδοχείο της Μόσχας «Νασιονάλ», το οποίο ακόμη και σήμερα διατηρεί ως αξιοθέατο τα παγιδευμένα τηλέφωνα της ΚGB.
Γιατί να νιώθει άβολα, λοιπόν, η Αριστερά; Όταν εμείς φωνάζαμε ότι ανοίγονται επικίνδυνοι δρόμοι με τη φασιστική διακοπή του διαγγέλματος Τραμπ στον αέρα με απόφαση δημοσιογράφου και με το διαδικτυακό πογκρόμ των οπαδών του από τα κοινωνικά δίκτυα, κάποιοι στην Ελλάδα πανηγύριζαν απερίσκεπτα. Θα μπορούσα να πω, να πούμε και εμείς ότι χαιρόμαστε με τη φίμωση των απόψεών τους για τον Κουφοντίνα. Προσωπικώς, όμως, απαγορεύω στον εαυτό μου να χαίρεται για μια απαγόρευση. Ακόμη και αν πλήττει ψηφοφόρους της Αριστεράς. Αντιθέτως.
Θεωρώ πως μια υγιής δημοκρατία δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να φοβάται την άποψη πολίτη, ακόμη και αν υποστηρίζει το αίτημα ενός τρομοκράτη να μεταχθεί από μια φυλακή σε μια άλλη. Πρέπει να της επιτρέπει να ακούγεται, για να της δίνει χώρο να απορρίπτεται ως μειοψηφική. Μόνο μια άρρωστη δημοκρατία, που δεν έχει αυτοπεποίθηση και πίστη στον εαυτό της, φοβάται τις ακραίες διαφορετικές απόψεις. Η δημοκρατία, ως το πολίτευμα που έχει σχεδιαστεί για την πειθώ, δεν έχει δικαίωμα να αισθάνεται ανασφάλεια για οιαδήποτε άποψη. Είτε την εκφράζει ακροδεξιός είτε ακροαριστερός ή αρνητής ή θρησκευόμενος ή οιοσδήποτε. Η υγιής δημοκρατία έχει απαντήσεις για όλα. Να φοβόμαστε τις δημοκρατίες που δεν έχουν απαντήσεις και απαντούν με συρρικνώσεις. Και, επειδή βρισκόμαστε σε ένα κομβικό σημείο -φιλελεύθερη εφημερίδα χαρακτήρισε χθες το δίκτυο «εύφλεκτη σφαίρα», προετοιμάζοντας το έδαφος για νομοθετικές παρεμβάσεις και περιορισμούς-, θέλω να σημειώσω καλή τη πίστει τα εξής: Ας μη διανοηθεί κανείς να αξιοποιήσει τις υπερβολές και τις διαβολές που γράφτηκαν και γράφονται με αφορμή τις υποθέσεις Λιγνάδη και Κουφοντίνα στα δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης για να εισαγάγει ελληνικής εμπνεύσεως περιορισμούς στα μέσα αυτά.
Ο ίδιος δεν διατηρώ για την ώρα λογαριασμούς σε αυτά, γιατί πιστεύω στην έντυπη δημοσιογραφία και στον παραδοσιακό γραπτό λόγο. Πιστεύω στη σκέψη και όχι στα τηλεγραφήματα. Είμαι ρομαντικός. Δεν γίνεται, όμως, κάποιοι, που βάσισαν κυριαρχίες τους σε φράσεις του τύπου «πάρτι στο twitter με» ή «το facebook γκρεμίζει τον», τώρα που γυρίζει το κλίμα σε αυτά λόγω της φύσης τους ως μέσων (θρέφονται από την κριτική προς τις εξουσίες), να κάνουν δεύτερες αδιανόητες σκέψεις. Εάν ο κόσμος στερηθεί τη δυνατότητα να εκτονώνεται, χαστουκίζοντας τα πληκτρολόγια σε κάθε Πάρνηθα, κάθε Σούνιο, κάθε Ικαρία, κάθε Πολάκη, κάθε Λιγνάδη και κάθε Κουφοντίνα, τότε οι εξελίξεις, αντιθέτως με όσα πιστεύουν κάποιοι, δεν θα επιβραδυνθούν. Θα επιταχυνθούν. Η σφαίρα, ναι, είναι εύφλεκτη, γιατί κάποιοι επένδυσαν πολιτικά σε αυτήν στα χρόνια της αντιπολίτευσης, και η φωτιά που άναψαν απειλεί τώρα και τους ιδίους. Αλλά μια φωτιά δεν σβήνεται αν της ρίξεις και άλλο λάδι. Σβήνεται με την πειθώ και με την πολιτική. Εύχομαι να επικρατήσει ψυχραιμία.
