Γράφει ο Τάσος Παππάς
Πηγή: “Εφημερίδα των Συντακτών”
Εξαιρετικά ενδιαφέρον το άρθρο του Ευκλείδη Τσακαλώτου στην «Εποχή» (28-11-2020). Υπό τον ελκυστικό τίτλο «11 θέσεις για την ιδεολογία: σοσιαλισμός χωρίς εγγυήσεις», ο πρώην υπουργός Οικονομικών επιχειρεί να περιγράψει, χωρίς σαγηνευτικούς ακαδημαϊσμούς, άνευρη θεωρητικολογία, στομφώδεις γενικεύσεις και κουστουμαρισμένους δογματισμούς, τις προτεραιότητες της Αριστεράς.
Πού πρέπει να εστιάσει, τι επιβάλλεται να αποφύγει και τι οφείλει να κάνει ώστε η «δεύτερη φορά Αριστερά» να επιφέρει έναν ριζικό μετασχηματισμό της εξουσίας υπέρ των εργαζομένων. Αναφέρει: «Ο ΣΥΡΙΖΑ οφείλει να έχει μια τακτική συνεπή με τη στρατηγική του, ώστε να οικοδομηθεί εκείνος ο κοινωνικός συνασπισμός που θα του επιτρέψει να κάνει ως αυριανή κυβέρνηση τον μετασχηματισμό αρχικά σε κάποια κρίσιμα πεδία». Ελάχιστοι στον ΣΥΡΙΖΑ θα διαφωνήσουν. Αλλωστε, πρέπει να έχουν βγάλει ορισμένα συμπεράσματα για τις συνέπειες που προκύπτουν όταν ένα κόμμα δεν διαβάζει σωστά τη συγκυρία, υποτιμά τους αντιπάλους του, φαντασιώνεται υπεροχή και περιμένει να κερδίσει τις μάχες επειδή πιστεύει ότι έχει το δίκιο με το μέρος του.
Υπάρχει η περίοδος 2015-2019. Οι καταναγκασμοί και οι αρνητικοί συσχετισμοί δύναμης και εδώ και στην Ευρώπη υποχρέωσαν τον ΣΥΡΙΖΑ να κάνει ανώμαλη προσγείωση. Η μετάβαση από τον κόσμο των αυταπατών στη δαιμονικά απείθαρχη πραγματικότητα δεν έγινε χωρίς συνέπειες στο ιδεολογικό, στο πολιτικό και στο οργανωτικό πεδίο. Εύστοχες είναι και οι επισημάνσεις του κ. Τσακαλώτου για τον ρόλο της φιλελεύθερης ιδεολογίας, την πολιτισμική και πολιτική ατζέντα της Δεξιάς, για την ανάγκη η Αριστερά να μη βασίζεται κατ’ αποκλειστικότητα στον οικονομισμό, αλλά να υπηρετήσει με συνέπεια τον πόλεμο θέσεων (Γκράμσι) γιατί «μόνο ένας πόλεμος θέσεων μπορεί να ενώσει και να δώσει κατεύθυνση σε ανόμοιους κοινωνικούς αγώνες και πολιτικές παρεμβάσεις». Υπάρχουν δύο κρίσιμα ζητήματα τα οποία ο κ. Τσακαλώτος αφήνει έξω από την ανάλυσή του: οι πολιτικές συμμαχίες και το περιεχόμενο του σοσιαλισμού.
-Το θέμα των πολιτικών συμμαχιών έχει διχάσει και συνεχίζει να διχάζει τα κόμματα της Αριστεράς παντού στον κόσμο. Η μεταλλαγμένη σοσιαλδημοκρατία το έχει λύσει. Συνεργάζεται ως φτωχός συγγενής με τη συντηρητική παράταξη και από κεντρικός πυλώνας έχει μετατραπεί σε μικρομεσαία συνιστώσα του πολιτικού συστήματος. Υπάρχουν οι εξαιρέσεις της Ισπανίας και της Πορτογαλίας (κυβερνήσεις συνεργασίας με τη συμμετοχή ή με την ανοχή της ριζοσπαστικής και κομμουνιστικής Αριστεράς) που δημιουργούν κάποιες ελπίδες ότι η αριστερή πτέρυγα της σοσιαλδημοκρατίας δεν έχει συμφιλιωθεί με την ιδέα της συνθηκολόγησης και τα κόμματα της άλλης Αριστεράς δεν επιμένουν σε λογικές ηρωικού ασκητισμού.
Στον ΣΥΡΙΖΑ η συζήτηση έχει ανοίξει αλλά στο ερώτημα «με ποιους πρέπει να πάμε;» δεν υπάρχει μία απάντηση. Είναι το ΚΙΝ.ΑΛΛ. το κόμμα με το οποίο πρέπει να αναπτύξουν σχέσεις; Υπάρχει εναλλακτική από τη στιγμή που το ΚΚΕ έχει αυτοεξαιρεθεί; Με το ΜέΡΑ25 υπάρχει προοπτική συνεννόησης; Τι θέλουν τα στελέχη και τα μέλη του ΣΥΡΙΖΑ; Τέτοιου τύπου ζητήματα αντιμετωπίζονται από τα καθοδηγητικά όργανα του κόμματος και λύνονται στα συνέδρια, αφού βεβαίως έχει προηγηθεί εκτεταμένη συζήτηση στις οργανώσεις.
Ομως η ανίχνευση των προτιμήσεων του εκλογικού ακροατηρίου είναι δύσκολη υπόθεση. Και γίνεται δυσκολότερη στην περίπτωση του ΣΥΡΙΖΑ λόγω της αναιμικής παρουσίας των οργανώσεών του στους κοινωνικούς χώρους. Από τη δημοσκόπηση της Prorata που δημοσίευσε η «Εφημερίδα των Συντακτών» (3-12-2020) προκύπτουν ορισμένα ενδιαφέρονται ευρήματα: Το 49% των ψηφοφόρων του ΚΙΝ.ΑΛΛ. θεωρούν ότι το κόμμα τους είναι καλύτερο να συνεργαστεί με τη Ν.Δ., ενώ μόλις το 10% επιθυμεί συνεργασία με τον ΣΥΡΙΖΑ. Το 64% των ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ βλέπουν θετικά τη συνεργασία με το ΜέΡΑ25. Οι ηγεσίες, και του κόμματος που προτείνει τη συνεννόηση και των κομμάτων που καλούνται να τοποθετηθούν, είναι υποχρεωμένες να πάρουν υπόψη τους τις διαθέσεις των ψηφοφόρων τους. Αν η στάση τους στο επίμαχο θέμα δεν συμβαδίζει με τις προτιμήσεις των οπαδών τους είναι πολύ πιθανόν να εκδηλωθούν φαινόμενα εσωστρέφειας και μαζικών αποχωρήσεων.
-Ποιος σοσιαλισμός; Γράφει ο κ. Τσακαλώτος: «Η ιδεολογία της Αριστεράς σε αυτή τη συγκυρία δεν αποτελεί ένα κλειστό σύστημα ιδεών, δεν απαντάει σε όλα όσα θα ήθελε κάποιος να μάθει για τον σοσιαλισμό. Δίνει όμως μια γενική κατεύθυνση: την υπόσχεση του σοσιαλισμού χωρίς εγγυήσεις».
Η Αριστερά προσπάθησε να απαντήσει με δύο τρόπους: Ο ένας ήταν το μοντέλο του «ελάσσονος σοσιαλισμού», δηλαδή μια απόπειρα της σοσιαλδημοκρατίας να δαμάσει με μεταρρυθμίσεις την επιθετικότητα και την απληστία του καπιταλισμού. Δοκιμάστηκε με καλές επιδόσεις σε διάφορα πεδία, κυρίως στις σκανδιναβικές χώρες. Ο καπιταλισμός εξανθρωπίστηκε για καμιά τριανταριά χρόνια αλλά δεν έπεσε. Προφανώς αυτό δεν αρκεί στον Ευκλ. Τσακαλώτο. Ο άλλος τρόπος ήταν τα καθεστώτα του υπαρκτού σοσιαλισμού («στρατοπεδικός κομμουνισμός» κατά τον Κ. Παπαϊωάννου). Προφανέστατα το απορρίπτει μετά βδελυγμίας ο κ. Τσακαλώτος. Αρα τι; Σοσιαλισμός χωρίς εγγυήσεις. Σοφόν το ασαφές. Και βολικό.
