Γράφει ο Αλέξης Παπαχελάς
Παρά το γεγονός ότι δεν πετoύν πολλά αεροπλάνα αυτή την εποχή, πρέπει κάποιος κάπως να μας ψεκάζει. Γιατί είναι πραγματικά εντυπωσιακό το πώς ο κορωνοϊός έχει αναζωπυρώσει για τα καλά το αγαπημένο μας εθνικό σπορ, που τώρα είναι και παγκόσμιο: τις θεωρίες συνωμοσίας.
Ο κύριος Γιώργος επέμενε ότι ο ξάδελφος ενός φίλου του πέθανε από άλλη αιτία, αλλά ανάγκασαν τους συγγενείς του να υπογράψουν ότι πέθανε από τον ιό. «Καταλαβαίνεις πως φουσκώνουν τη δήθεν κρίση για να πουλήσουν το νέο εμβόλιο», σχολίασε. Εκκλησιαστικοί και άλλοι παράγοντες βλέπουν στον κορωνοϊό έναν πολιορκητικό κριό για την εδραίωση ενός νέου συστήματος παγκόσμιας διακυβέρνησης. Αλλοι θεωρούν ότι οι πύργοι του 5G εκπέμπουν κορωνοϊό.
Οποιος κάνει το λάθος να υποτιμά την ένταση και δημοφιλία αυτών των απόψεων σήμερα, απλώς δεν καταλαβαίνει τι συμβαίνει γύρω του. Και όχι μόνο στην Ελλάδα. Τα ίδια κυκλοφορούν στην Αμερική, στην Ευρώπη, παντού, μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. O chief συνωμοσιολόγος είναι ο πρόεδρος των ΗΠΑ. Ο νέος Ψυχρός Πόλεμος, που αρχίζουμε και βλέπουμε να εξελίσσεται, έχει στο επίκεντρό του θεωρίες συνωμοσίας και fake news. Οι μεν κατηγορούν τους δε ότι ο ιός ξέφυγε από κάποιο εργαστήριο ή ότι τον έφεραν στη χώρα τους ξένοι στρατιώτες.
Στην Ελλάδα, το είχαμε στο αίμα μας εδώ και χρόνια. Το αυταπόδεικτο ή αυτονόητο θεωρείται χαζό, ρηχό και πιθανότατα ψεύτικο. Ο,τι όμως περιέχει λίγο σασπένς, διεθνείς συνωμοσίες, μασονίες κ.λπ. είναι πολύ πιο πειστικό. Το έχω, δόξα σοι ο Θεός, ζήσει στο πετσί μου…
Το ζήτημα είναι πως σήμερα υπάρχει μπόλικο και πλούσιο «λίπασμα» στην κοινωνία μας για να ανθήσουν αυτές οι ερμηνείες όσων συμβαίνουν γύρω μας. Στην κρίση του κορωνοϊού η ελληνική κοινωνία έχει δείξει μεγάλη ωριμότητα και έχει απορρίψει κάθε φωνή λαϊκισμού. Ωστόσο, οι πολίτες είναι βαθιά ανήσυχοι για την προσφυγική – μεταναστευτική κρίση, που τους προκαλεί δικαιολογημένα ανασφάλεια. Και ξυπνάει φοβικά ένστικτα. Το ίδιο και ο κορωνοϊός, που έφερε τα πάνω κάτω για εκατομμύρια ανθρώπους, οι οποίοι ξαφνικά νιώθουν τεράστια αβεβαιότητα για το αύριο. Ολα έγιναν πολύ γρήγορα και κανείς μας δεν έχει προλάβει να αφομοιώσει το σοκ. Σε λίγο, όμως, θα έλθει το νέο σοκ της μεγάλης ύφεσης και ενός ακόμη γύρου φτωχοποίησης. Ολα αυτά μαζί δημιουργούν τις ιδανικές συνθήκες για να φουντώσουν η συνωμοσιολογία και η αμφισβήτηση των πάντων.
Χρειάζεται προσοχή. Οι θεωρίες συνωμοσίας ακουμπούν τους πάντες και τα πάντα· ροκανίζουν λαίμαργα θεσμούς και την πίστη στη δημοκρατία. Σε αντίθεση με την κλασική προπαγάνδα του παρελθόντος, δεν προωθούν μιαν άλλη ιδεολογία ή τρόπο διακυβέρνησης. Απλώς αποσταθεροποιούν, απονομιμοποιούν, διχάζουν.
Οι απελπισμένοι βρίσκουν εκεί το βάλσαμο για να φουντώσουν τον θυμό τους, να τον δικαιολογήσουν, να βρουν στόχους. Είναι μια λογική αντίδραση, που έχει ως μοναδικό αντίδοτο την παιδεία, την ενημέρωση και την πρακτική βελτίωση των συνθηκών διαβίωσής τους. Δεν έχουν σχέση με τους «ουισκάκηδες του Κολωνακίου» –για να δανειστώ μία έκφραση προσφιλούς παρατηρητή των ελληνικών πραγμάτων–, που επιδίδονται στο σπορ από βίτσιο και συνήθεια. Γι’ αυτούς που νιώθουν ότι μένουν πίσω είναι απάντηση σε υπαρξιακές αγωνίες.
Ο συνδυασμός των προβλημάτων, του προσφυγικού – μεταναστευτικού, του κορωνοϊού, της απειλής από την Τουρκία και της επερχόμενης οικονομικής κρίσης θα δοκιμάσει τα νεύρα μας, τις αντοχές μας, τη συνοχή μας ως κοινωνία.
Μπορεί, τελικά, αυτός να είναι ο στόχος αυτών που… απελευθέρωσαν τον ιό.
