Γράφει ο Μανώλης Κοττάκης
Πολλοί ερμηνεύουν τη διαμάχη που σοβεί στο εσωτερικό της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας για τα προκύψαντα ζητήματα του κορονοϊού με όρους διαδοχής
Θεωρούν ότι η κρίση οφείλεται στις φιλοδοξίες των ιεραρχών «δελφίνων», οι οποίοι αξιοποιούν τα διλήμματα που ανακύπτουν καθημερινώς, δογματικά και άλλα – όπως η θεία κοινωνία, η τέλεση της θείας λειτουργίας, ο εορτασμός του Αγίου Πάσχα -για να πλασαριστούν καλύτερα στην κοινή γνώμη εν όψει της μελλοντικής διαδοχής του Αρχιεπισκόπου. Παρατηρώντας τους τηλεοπτικούς άμβωνες στους οποίους ανεβαίνει έκαστος μητροπολίτης και τα «χτυπήματα» που δέχεται ακολούθως (ακούστηκε ως και ο όρος «νεοταξίτης» για συντηρητικούς ιεράρχες!), σας λέω μετά λόγου γνώσεως ότι, ναι, αυτή η ερμηνεία για την κρίση που σοβεί στο εσωτερικό της Εκκλησίας μας ισχύει. Ναι, αναπτύσσονται σκληροί εσωτερικοί ανταγωνισμοί, θεατοί και αθέατοι, που έχουν αντίκτυπο στην εικόνα της Εκκλησίας.
Όπως επίσης ισχύει και μια άλλη ερμηνεία, συναφής με την πρώτη, γεωπολιτική: Εσκεμμένα ο Αρχιεπίσκοπος κράτησε χαμηλούς τόνους στην αθέατη σύγκρουση με την κυβέρνηση για το θέμα της λειτουργίας των ναών και για τη θεία κοινωνία. Διότι αν έβγαινε στο αντάρτικο τότε με γεωπολιτικούς όρους θα ενισχυόταν η «ρωσόφιλη» πτέρυγα της Ιεραρχίας. Μητροπολίτες που διαφώνησαν με την αναγνώριση της σχισματικής Ουκρανικής Εκκλησίας. Υπάρχουν, άλλωστε, εντός της Ιεραρχίας οι δυτικόφιλοι και οι ρωσόφιλοι, οι «οικουμενικοί» και οι «χριστοδουλικοί».
Υπάρχουν, επίσης, οι δορυφορικές δυνάμεις (Οικουμενικό Πατριαρχείο, Εκκλησία Κρήτης, Αρχιεπισκοπή Αμερικής), οι οποίες με τις θέσεις τους για την κρίση ασκούν ισχυρή επιρροή στο εσωτερικό της Ιεραρχίας. Η προσφορά του Ιερωνύμου στην παρούσα φάση είναι να κρατά ενωμένες όλες τις τάσεις και κατά συνέπεια να κρατά ενωμένη στην κορυφή την Εκκλησία της Ελλάδος. Αυτή είναι η προστιθεμένη αξία του Αρχιεπισκόπου: Εγγυητής της ενότητος. Ελάχιστος κοινός παρονομαστής. Τιτάνιο έργο. Ωστόσο, αν επιχειρήσει κανείς να ερμηνεύσει την κρίση που υφέρπει και σοβεί στην κορυφή της Ελλαδικής Εκκλησίας με κριτήρια ίντριγκας και παρακάμαρας, θα διαπράξει, κατά τη γνώμη μου, τεράστιο λάθος.
Δεν φτάνουν αυτά. Το πρόβλημα είναι πλέον στη βάση, όχι στην κορυφή. Το ψυχικό ρήγμα στο εσωτερικό της Εκκλησίας είναι βαθύ και τα αίτιά του άλλα. Για να τα ανακαλύψει κανείς, θα πρέπει να διατρέξει με προσοχή τη στάση της Εκκλησίας μέσα στον χρόνο την τελευταία δεκαετία, να αντιληφθεί ποιες αντίρροπες δυνάμεις αναπτύχθηκαν στο πλήρωμά της (ιερείς και πιστοί) και να την επικαιροποιήσει με βάση όσα συμβαίνουν σήμερα.
Λοιπόν, επαναλαμβάνω, σήμερα δεν ζούμε κρίση στην κορυφή. Ή μόνον στην κορυφή. Ζούμε την κρίση στη βάση του πληρώματος της Εκκλησίας, το οποίο έμεινε ακάλυπτο και ανυπεράσπιστο από την ηγεσία του στις επιθέσεις που δέχεται για την πίστη του! Οσα συμβαίνουν και όσα θα συμβούν προσεχώς επωάζονταν χρόνια, «σιγόκαιε» η φωτιά, αλλά η Εκκλησία όπως και άλλοι κοινωνικοί θεσμοί, τα έκρυβε επιμελώς κάτω από το χαλί. Τώρα, όμως, ήρθε η ώρα. Ξεσπούν! Ο κορονοϊός έχει ως αποτέλεσμα να ξεσκεπαστούν. Να ερθούν στο φως. Βρισκόμαστε στην κορύφωση. Η Πολιτεία από σπόντα αναμειγνύεται σε αυτήν την εσωτερική εκκλησιαστική διαμάχη μεταξύ του μπλοκ «ιερείς – πιστοί» και του μπλοκ «Ιεραρχία», αμφιβάλλω κι αν αντιλαμβάνεται πως είναι ο κομπάρσος της υπόθεσης. Με τις απαγορεύσεις της ρίχνει άθελά της τα βοτσαλάκια στη λίμνη, που, από ασθενείς αυλακώσεις στην αρχή, θα μετατραπούν σε τσουνάμι αργότερα.
Ισχυρίζομαι, αγαπητοί φίλοι, μιλώντας τακτικά με πιστούς και ιερείς από όλη την Ελλάδα αυτά τα χρόνια, πως υπάρχει μείζων διάσταση, βαθύ ψυχικό ρήγμα, μεταξύ βάσης και κορυφής. Μεταξύ ιερέων και δεσποτάδων. Μεταξύ ορθόδοξου πληρώματος και κορυφής Ιεραρχίας. Η Εκκλησία απομακρύνεται, χάνει το πλήρωμά της και τους στρατιώτες της. Άρχισε να το χάνει στα Μνημόνια, παρ’ ολίγον να ριφθεί στο πυρ το εξώτερον ο μακαριστός μητροπολίτης Σιατίστης όταν διάβασε την περίφημη εισήγησή του για τη δανειακή σύμβαση στην Ιεραρχία.
Άρχισε να χάνει το πλήρωμά της με τη στάση της στο Μακεδονικό. Υπέστησαν σοκ οι πολίτες παρατηρώντας την απουσία της από τον δημόσιο διάλογο – προσπερνώ τα συλλαλητήρια. Εθνικός λόγος, μηδέν. Άρχισε επίσης να χάνει το πλήρωμά της με τα σούρτα φέρτα με την Αριστερά. Με το σχέδιο διαχωρισμού της από την Πολιτεία. Με τη μάλλον ήπια στάση της στο θέμα της αναθεώρησης του Συντάγματος και την ανοχή της στις ουδετεροθρησκείες κ.λπ.
Η Εκκλησία μας άρχισε, τέλος, να χάνει το πλήρωμά της με την εντελώς νωχελική στάση της στα πρόσφατα επεισόδια που προέκυψαν στη συνεργασία της με την κεντροδεξιά κυβέρνηση. Όταν ο χριστιανός βλέπει να χτυπάται η ρίζα της πίστης του, να τίθενται σε αμφισβήτηση αυτά με τα οποία μεγάλωσε, η θεία κοινωνία, ο Επιτάφιος, η Ανάσταση, όταν βλέπει να αποποινικοποιείται η βλασφημία από το συντηρητικό κόμμα (του) και η απάντηση σε όλα αυτά από τον προκαθήμενο είναι ένα ξέπνοο διάγγελμα δίπλα στο τζάκι από μοναστήρι της Θήβας, ειλικρινώς αιφνιδιάζεται. Μουδιάζει. Πληγώνεται.
Όταν μέχρι την ώρα που μιλάμε η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, που ορκίστηκε στην «Αγία και Ομοουσίω», δεν έχει συναντηθεί με τον προκαθήμενο της κρατούσας θρησκείας στην Ελλάδα, σοκάρεται από την υποτίμηση. Σκανδαλίζεται. Και ο παπάς και ο πιστός. Και εν τέλει σταδιακά απομακρύνεται από το ιερό. Αυτονομείται. Όταν ο μειλίχιος μητροπολίτης Δημητριάδος Ιγνάτιος φτάνει να ομιλεί για κίνδυνο κρυπτοχριστιανισμού (!) αν η Πολιτεία δεν αποφασίσει Πάσχα κεκλεισμένων των ναών, κάτι σοβαρό τρέχει. (Σχεδιάζονται υπό άκρα μυστικότητα ιδιωτικές Αναστάσεις σε εκκλησάκια και οικίες που δεν τις πιάνουν τα ραντάρ των περιπολικών).
Όταν ο επίσης μειλίχιος μητροπολίτης Μεσογαίας Νικόλαος φτάνει να μιλά επί Ν.Δ. για «Σοβιέτ» επειδή η πρώτη υπουργική απόφαση Κεραμέως απαγόρευε πλήρως τη λειτουργία των ναών, έστω και κεκλεισμένων των θυρών, πάλι κάτι πολύ σοβαρό τρέχει. Και όταν, βεβαίως, η Ιερά Σύνοδος επιβάλλει εκκλησιαστικό «Σοβιέτ» στα μέλη της, φίμωτρο στους μητροπολίτες και τους ιερείς, απαγορεύοντάς τους να μιλάνε στα ΜΜΕ για τα κρίσιμα θέματα ως το Πάσχα, σίγουρα κάτι σοβαρότατο τρέχει.
Αν θέλετε, όμως, τη γνώμη μου, το πρόβλημα δεν είναι ούτε οι κλειστοί ναοί ούτε τα επιχειρήματα που ακούστηκαν για τη θεία κοινωνία ούτε το φίμωτρο. Το μέγα ζήτημα είναι η απάθεια με την οποία δέχεται διαδοχικώς όλα αυτά τα ραπίσματα η Εκκλησία. Η ανοχή της στον απότομο τρόπο, στο απαξιωτικό στιλ με το οποίο ορισμένα μέλη του πολιτικού συστήματος θίγουν ζητήματα πίστης. Η αίσθηση του ανυπεράπιστου δεν χωνεύεται εύκολα.
Ας γίνει καθαρό: Όταν ιερείς και πιστοί παρακολουθούν ενεοί τη μετατροπή της Ορθοδοξίας από κρατούσα θρησκεία σε κλοτσοσκούφι «κοσμοπολιτών», εξεγείρονται με την Εκκλησία, όχι με την Πολιτεία. Επιμένω, λοιπόν. Τώρα η Εκκλησία ζει τη «δικτατορία» της, μετά την κρίση η Εκκλησία θα ζήσει τη «Μεταπολίτευσή» της. Τίποτε δεν θα μοιάζει ίδιο. Ο χριστιανισμός θα γιγαντωθεί, αλλά η Εκκλησία προσκαίρως θα αποδυναμωθεί. Φυσούν ήδη νέοι άνεμοι στην κοινωνία. Στις ιδιωτικές Αναστάσεις του φετινού Πάσχα θα γεννηθεί νέο πλήρωμα, υγιές και αποφασισμένο. Και νέα ηγεσία. Μακριά από τα ραντάρ.
