Γράφει ο Γιώργος Χαρβαλιάς
Πηγή: εφημερίδα “Δημοκρατία”
Σε ένα από τα εορταστικά δείπνα των ημερών κάποιος καλός φίλος που ξέρει τις απόψεις μου για τον διαχρονικό ρόλο των Γερμανών στην Ευρώπη και τις συμμερίζεται ως έναν βαθμό -παρότι ο ίδιος γερμανοτραφής- μου συνέστησε να (ξανα)διαβάσω την ομιλία-σταθμό της Μάργκαρετ Θάτσερ στο Ευρωπαϊκό Κολέγιο, το μακρινό 1988. Ακριβώς πριν από τριάντα χρόνια.
Θυμόμουν αμυδρά εκείνο τον βαρυσήμαντο πολιτικό λόγο που έγινε αργότερα γνωστός ως «ομιλία της Μπριζ», ακριβώς επειδή δόθηκε στη βελγική πόλη, έδρα του πανεπιστημιακού ιδρύματος που προετοιμάζει τη γραφειοκρατική ελίτ των Βρυξελλών. Και τον θυμόμουν ως μια συντεταγμένη ομοβροντία κατά του τότε σοσιαλιστή προέδρου της Κομισιόν Ζακ Ντελόρ, που ονειρευόταν να φτιάξει ένα ομοσπονδιακό ευρωπαϊκό «υπερκράτος», χωρίς επιμέρους εθνικές δομές.
Εκανα λάθος. Διαβάζοντας προσεκτικότερα αυτές τις μέρες τη μνημειώδη ομιλία της σιδηράς κυρίας, κατάλαβα ότι ήταν κάτι πολύ παραπάνω από μια απάντηση στον Ντελόρ. Επρόκειτο στην ουσία για το πρώτο δομημένο ευρωσκεπτικιστικό μανιφέστο που διέβλεψε εγκαίρως τον κίνδυνο επιβολής μιας υπερεθνικής εξουσίας στους πιο αδύναμους ευρωπαϊκούς λαούς. Μιας εξουσίας που θα μπορούσε να εξυπηρετήσει μέσα από την αθόρυβη άλωση των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων τα συμφέροντα μιας ισχυρής ευρωπαϊκής χώρας, δηλαδή του… συνήθους υπόπτου.
Προσέξτε: Η ομιλία της Βρετανίδας πρωθυπουργού ήταν ευρωσκεπτικιστική, αλλά σε καμία περίπτωση ευρωφοβική. Με διορατικότητα που παραπέμπει στον Τσόρτσιλ και ίσως μόνον οι Βρετανοί διαθέτουν ιδιοσυγκρασιακά ως προς την πορεία της ευρωπαϊκής ενοποίησης, η Θάτσερ πέρασε το προφητικό της μήνυμα σε μια φαινομενικά ανύποπτη εποχή. Πριν από την επίσημη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης και πριν από την πτώση του Τείχους, που οδήγησε στην επανένωση της Γερμανίας, την οποία επιχείρησε η ίδια να επιβραδύνει, σκοντάφτοντας όμως στην άρνηση του Μιτεράν, που θεωρούσε ότι μπορεί να υπάρξει «έντιμος συμβιβασμός» με τους Γερμανούς.
Η Θάτσερ, που έβλεπε από πολύ νωρίς πού πάει το πράγμα, φρόντισε να το επισημάνει μέσα στην έδρα του αντιπάλου. Στην ιστορική εκείνη ομιλία το ακροατήριο πάγωσε ήδη με την πρώτη της φράση: «Πρέπει να σας συγχαρώ για το κουράγιο σας. Αν πιστεύετε κάποια από τα πράγματα που έχουν γραφτεί ή ακουστεί για τις απόψεις μου σχετικά με την Ευρώπη, είναι σαν να καλέσατε τον Τζένγκις Χαν να σας μιλήσει για τις αρετές της ειρηνικής συνύπαρξης…»
Και η θρυλική Μάγκι συνέχισε χωρίς να μασάει τα λόγια της: «Η Ευρώπη δεν δημιουργήθηκε από τη Συνθήκη της Ρώμης. Ούτε η ευρωπαϊκή ιδέα είναι ιδιοκτησία κάποιου ομίλου ή θεσμού… Οποιος επικρίνει την Ευρωπαϊκή Κοινότητα δεν σημαίνει ότι είναι αυτομάτως εναντίον της Ευρώπης…
… Κι εμείς οι Βρετανοί έχουμε συνεισφέρει με έναν πολύ ειδικό τρόπο στην Ευρώπη. Μέσα στους αιώνες πολεμήσαμε για να αποτρέψουμε να πέσει στην κυριαρχία μίας και μοναδικής δύναμης… Πολεμήσαμε και θυσιαστήκαμε για την ελευθερία… Αν δεν είχαμε την προθυμία να πολεμήσουμε και να πεθάνουμε, η Ευρώπη θα ήταν προ πολλού ενωμένη, αλλά όχι στο όνομα της ελευθερίας και της δικαιοσύνης» (σαφής υπαινιγμός για τη διαχρονική επεκτατική βουλιμία των Γερμανών).
Είπε κι άλλα τρομερά η «σιδηρά κυρία», ανάμεσα στα οποία σταχυολογώ τα εξής: «Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα δεν είναι αυτοσκοπός. Ούτε είναι ένα θεσμικό εργαλείο για να προσαρμόζεται συνεχώς στις επιταγές κάποιων αφηρημένων θεωρητικών εννοιών. Αλλά ούτε και πρέπει να παγιωθεί στη λογική ενός ατελείωτου κανονιστικού πλαισίου…
Το να προσπαθήσεις να καταπιέσεις την εθνική οντότητα συγκεντρώνοντας την εξουσία στις Βρυξέλλες θα ήταν επιζήμιο και καταστροφικό. Η Ευρώπη είναι δυνατή ακριβώς επειδή έχει τη Γαλλία ως Γαλλία, την Ισπανία ως Ισπανία, τη Βρετανία ως Βρετανία και όλες τις χώρες ελεύθερες να διατηρήσουν τις παραδόσεις και την ταυτότητά τους… Θα ήταν τρέλα να επιχειρήσουμε να προσδώσουμε στις χώρες μια ευρωπαϊκή εθνικότητα. Δεν καθορίσαμε τα σύνορά μας με την προοπτική να αλλάξουν ξανά στο όνομα ενός ευρωπαϊκού υπερ-κράτους υπό μία νέα κυριαρχία των Βρυξελλών…
Ασφαλώς και θέλουμε να δούμε την Ευρώπη περισσότερο ενωμένη και αφοσιωμένη σε έναν κοινό σκοπό. Αλλά πρέπει να γίνει με έναν τρόπο που θα διατηρεί τις διαφορετικές παραδόσεις, τις κοινοβουλευτικές εξουσίες και μια αίσθηση εθνικής υπερηφάνειας στη χώρα του καθενός…»
Και η Θάτσερ έκλεισε την ομιλία της λέγοντας: «Ας αφήσουμε την Ευρώπη να είναι μια οικογένεια εθνών με αμοιβαία κατανόηση και εκτίμηση, ώστε να κάνουν μαζί περισσότερα, απολαμβάνοντας όμως την εθνική τους ταυτότητα, τουλάχιστον όσο και την κοινή ευρωπαϊκή στόχευση…»
Διαβάζοντας αυτά τα λόγια αντιλαμβάνεται κανείς πως αν βρίσκονταν στην πορεία άλλοι φωτισμένοι ηγέτες στη Βρετανία (και όχι εντεταλμένοι υπάλληλοι της παγκοσμιοποίησης, τύπου Μπλερ) και εφόσον βεβαίως οι Γάλλοι μπορούσαν να αποβάλουν εγκαίρως το Σύνδρομο της Στοκχόλμης και να καταλάβουν ότι δεν γίνεται χωριό επί ίσοις όροις με τον Γερμανό δυνάστη τους, η σημερινή Ευρωπαϊκή Ενωση θα ήταν εντελώς διαφορετική. Και σίγουρα όχι κομμένη και ραμμένη για να εξυπηρετεί τα συμφέροντα ενός κράτους, ενός έθνους και μιας χρυσοπληρωμένης γραφειοκρατικής ελίτ…
ΥΓ.: Ο έμπειρος γερμανοτραφής φίλος μου επιμένει ότι το Brexit θα γίνει και θα αποτελέσει το πρώτο ξήλωμα του… ευρωγερμανικού πουλόβερ. Για να δούμε αν θα τον δικαιώσει η νέα χρονιά…
