Επιμέλεια: Αγγελική Νάκου
Κάθε γενιά αναζητεί τα στοιχεία ταυτότητας που θα της επιτρέψουν να ξεχωρίσει, να εδραιωθεί, να προοδεύσει. Να δώσει νόημα, να εμπλουτίσει και να εξελίξει την κιβωτό ιδεών και τις συμπεριφορικές κανονικότητες που κληρονόμησε από την αμέσως προηγούμενη, ώστε όσα θα παραδώσει στην επόμενη, να λειτουργούν ως αφετηρία διαρκούς κινητροδότησης για τη συνέχιση της Ιστορίας.
Αυτό δεν είμαστε άλλωστε; Διαχειριστές της Ιστορίας. Και από το αποτέλεσμα της παρουσίας μας, κρίνεται αν η επιλογική αξιολόγηση θα έχει περισσότερο φως, ή θα εγκλωβίζεται στην ρυτιδιασμένη διαχείριση της φθοράς. Της κρίσης. Της παρακμής. Της πτώσης.
Μιας και μιλάμε για “πτώση”, η Λίνα Παπαδάκη, διευθύντρια του Γραφείου Τύπου του Ποταμιού, αλλά αέναη “πρωταγωνίστρια” και εξίσου επίμονα ερωτευμένη με τη δημοσιογραφία, στη συνέντευξη που παραχωρεί στα “Υστερόγραφα”, περπατάει μαζί μας στους διαδρόμους του μαιευτηρίου ιδεών που θα πρέπει να εκσυγχρονίζονται διαρκώς, αδιαφορώντας για τους πειρασμούς της συγκυρίας.
Μιλάει για το “σοκ της πτώσης”, στα προλογικά στάδια της ζώσας εθνικής κρίσης, και το μυαλό ταξιδεύει σε ένα άλλο, ανήσυχο πνεύμα των γενιών που είδαν το Τείχος (του Βερολίνου) να γκρεμίζεται. Ο Ματιε Κασοβίτς ενέταξε στη ρητορική μυθολογία του “Μίσους”, μιας ταινίας που προσπάθησε να αντικρίσει τον καθρέφτη του τέρατος, χωρίς η ματιά να λοξοδρομήσει, μια αποστροφή προορισμένη να ταξιδέψει στους ωκεανούς (σκέψης και συναισθημάτων) του μέλλοντος: “Σημασία δεν έχει η πτώση, αλλά η πρόσκρουση”.
Η Λίνα Παπαδάκη μιλάει στα “Υστερόγραφα” για την αφύπνιση μιας κοινωνίας μετά το σοκ της πτώσης, ψηλαφίζοντας πόσο βαθιές είναι οι πληγές από την πρόσκρουση, και πόσο ιάσιμες μπορούν να αποδειχτούν στο κοντινό μέλλον. Για “το φως” των Εξαρχείων, τις ανθεκτικές στη φθορά ιδέες του Ποταμιού, και φυσικά τη δημοσιογραφία, ως… ξυπνητήρι συνειδήσεων, και όχι ως χαμένο-ανεκπλήρωτο έρωτα.
– Έχουμε ακούσει πολιτικούς να μιλούν για «τα Εξάρχεια μέσα μας». Νομίζω ότι το θέμα προσφέρεται για προβληματισμό, αναφορικά με το πόσο μπορεί να μας ετεροπροσδιορίσουν στερεότυπα και βαλτωμένες συνειδήσεις, πολύ περισσότερο σε μια εποχή πολυεπίπεδης σύγχυσης. Η Λίνα που περπάτησε στα Εξάρχεια, τι κουβαλάει μαζί της; Και πώς θα τα παρουσίαζε διαφορετικά, σε όσους θα είχαν το ψύχραιμο ενδιαφέρον να ακούσουν;
“Τα Εξάρχεια πριν απ´ όλα είναι – πάντα ήταν – πνιγμένα στα κλισέ των περαστικών και των φοβισμένων μικροαστών που τα ξέρουν από μακριά. Εμείς οι κάτοικοι γνωρίζουμε ότι ήταν (και θα ξαναγίνει) ένας φιλόξενος αστικός ιστός – όαση στους ρυθμούς της νευρωτικής πόλης. Ήταν μία χαρούμενη γειτονιά ανοχής στη διαφορετικότητα που αφέθηκε να γίνει ένας υπόγειος κόσμος ανοχής στην παραβατικότητα.
Όταν πρωτοκατοίκησα εδώ, φοιτήτρια, έβλεπες κάτω από τις νεραντζιές παππούδες με τα εγγόνια τους δίπλα στα «παιδιά με τα μαύρα ρούχα» που συνυπήρχαν ειρηνικά, ακόμα κι επικοινωνούσαν. Πολλά μαγαζιά, πολλά ιδιαίτερα μπαρ, πολλή εξωστρέφεια, πολύ φως. Κάποτε την είχα ονομάσει Ικαρία της Πρωτεύουσας, ένα ξέγνοιαστο νησί μέσα στην αθηναϊκή τρέλα.
Τώρα κλείνουν το ένα μετά το άλλο τα φώτα από επιχειρήσεις και δημόσιες υπηρεσίες, το κράτος αποχωρεί και αφήνει πίσω του σκοτεινούς δρόμους με δυσοσμία και βουβή βία. Που κάποιες στιγμές γίνεται εκκωφαντική.
Οι κάτοικοι θέλουμε τη γειτονιά μας πίσω γιατί μόνο εμείς ξέρουμε τι πραγματικά αξίζουν τα Εξάρχεια και τι πραγματικά αξίζει στα Εξάρχεια”.
– Αν και στενή συνεργάτης πολιτικού αρχηγού, και «συνιδρυτής» (όπως έλεγε ο Κώστας Σημίτης για τον ρόλο του στο ΠΑΣΟΚ) μαζί με πολλούς άλλους, ενός μη συμβατικού πολιτικού φορέα, τη μετάβαση δεν νομίζω ότι την έχετε κάνει. Παραμένετε δημοσιογράφος. Στη σκέψη, την έκφραση, την ταχύτητα.
“Ένας δημοσιογράφος δεν αλλάζει ποτέ τη ματιά του. Στο τέλος το ανακλαστικό του ρεπορτάζ και της ανάλυσης περνά στη φύση σου. Ναι, είμαι πολιτικό στέλεχος αλλά νομίζω ότι η σκοπιά μου είναι ευρύτερη από την κομματική θέαση των πραγμάτων γιατί στο αίμα μου κυκλοφορεί η ανησυχία και η αμφισβήτηση του δημοσιογράφου ακόμα και μέσα στη λειτουργία του κόμματος. Άλλωστε το ίδιο ισχύει και για τον Σταύρο Θεοδωράκη, η δημοσιογραφική ταυτότητα μας βοηθά να μην είμαστε δογματικοί.
Όπως έχετε ίσως παρατηρήσει ποτέ δεν διέκοψα τη συνέχεια της δημοσιογραφικής μου ιδιότητας και δεν εγκατέλειψα την αρθρογραφία και τη δημόσια έκφραση άποψης – είναι κάτι που προκύπτει ως ανάγκη και πηγάζει ακριβώς από αυτό το μικρόβιο που ποτίζει το κύτταρο κάθε δημοσιογράφου και δεν τον εγκαταλείπει ποτέ.
Η περιέργεια τι κρύβει η εικόνα από πίσω της είναι διαρκής ιδιότητα του δημοσιογράφου και είναι πολύ χρήσιμη και στην πολιτική – πιστέψτε με η πολιτική έχει πολύ ρεπορτάζ αν θέλεις να την ασκείς με πληρότητα”.
– Στην ομιλία του στην Αθήνα, λίγο πριν ολοκληρώσει τη θητεία του στην Προεδρία των ΗΠΑ, ο Μπαράκ Ομπάμα είχε προσδιορίσει την έννοια του «πολίτη» ως τη σημαντικότερη για την ομαλή λειτουργία και την προοδευτική εξέλιξη μιας κοινωνίας. Στο Ποτάμι, τέτοια ερεθίσματα έχετε προσπαθήσει εξαρχής να τα ενσωματώσετε στη δημόσια συζήτηση και ζύμωση. Το αποτέλεσμα ωστόσο μοιάζει ατελές.
“Ο πολίτης είναι το πυρηνικό πρόσωπο της αστικής Δημοκρατίας. Αυτή όμως η κατάκτηση, κληρονομιά του Διαφωτισμού, δεν είναι ούτε δεδομένη ούτε αυτονόητη. Ο αγώνας είναι διαρκής και είναι αγώνας Δημοκρατίας και πολιτισμού.
Το Ποτάμι από την πρώτη στιγμή προέταξε την έννοια του πολίτη ως βασικό σημείο αναφοράς της πολιτικής του φιλοσοφίας. Το αποτέλεσμα είναι ατελές μόνο με την έννοια ότι ο αγώνας για τα δικαιώματα του πολίτη ουδέποτε ανακόπτεται και ολοκληρώνεται αλλά είναι όμως και ο τομέας ακριβώς που ποτέ δεν βάλαμε νερό στο κρασί μας αν και δεχτήκαμε πολλές επιθέσεις γι αυτό.
Το Ποτάμι έχει πλήρη συναίσθηση ότι μια δημοκρατία είναι τόσο πιο ώριμη όσο περισσότερο αγνοεί το πολιτικό κόστος ανάμεσα στις πλειονότητες της κοινωνίας για να διασφαλίσει τα δικαιώματα των μειονοτήτων”.
– Τώρα που φαίνεται να αφήνουμε πίσω μας τον πιο δύσκολο κύκλο αυτής της εθνικής περιπέτειας, υπάρχει ζωτικός χώρος να συζητήσουμε σοβαρά μεταξύ μας… τι θέλουμε να κάνουμε, ως κοινωνία και έθνος; Ή η εξατομικευμένη αγωνία για το μέλλον, διατηρεί ανίκητα χαρακτηριστικά;
“Δεν ξέρω ειλικρινά αν αφήνουμε πίσω έναν κύκλο για να πιάσουμε έναν άλλο. Νομίζω ότι η κρίση διήρκησε πολύ λιγότερο από όσο όλοι μετρούμε. Κρίση ήταν το σοκ της πτώσης και η απώλεια εισοδημάτων και θέσεων εργασίας. Όποιος θρηνεί ακόμα την παλιά του ζωή δεν πρόκειται να προχωρήσει, θα ζει σε μόνιμο πένθος.
Είναι σαν κάτι ανθρώπους που δεν προχώρησαν στη ζωή τους γιατί παρέμειναν καθηλωμένοι σε έναν χαμένο έρωτα. Απλώς πρέπει να αποφασίσουμε ότι η ατομική και συλλογική μας ζωή πια έχει άλλη αφετηρία, πιο στενάχωρη αλλά μάλλον πιο ορθολογική και κυρίως είναι κανονική ζωή.
Εξακολουθούμε να ζούμε καλύτερα από τα 3/4 του πλανήτη και γι αυτό δεν πρέπει να έχουμε μια μόνιμα ενσωματωμένη δυστυχία στη σκέψη μας και να πείθουμε τους εαυτούς μας ότι βιώνουμε μια διαρκή κρίση, διότι αυτό οδηγεί σε μια παραλυτική αυτολύπηση.
Πρέπει να συμφιλιωθούμε με τη νέα πραγματικότητα και να την κάνουμε γόνιμη. Μόνο αυτή η συνθήκη θα μας απελευθερώσει ως πολίτες και ως κοινωνία για να δημιουργήσουμε ένα καλύτερο κοινό μέλλον”.
– Τι τίτλο θα είχε το «ημερολόγιο καταστρώματος» που θα έγραφε η Λίνα, για την προσωπική διαδρομή μέχρι τη συγκυρία της δεδομένης στιγμής; Και θα άφηνε αρκετές σελίδες λευκές, για όνειρα που θα πρέπει να αποκτήσουν ταυτότητα στον καθρέφτη, και ακόμη ψάχνουν τον δρόμο;
“Το ημερολόγιό μου έχει πάντα τίτλο «περισσότερο φως». Και στην ιδιωτική μου ζωή και στη δημόσια, η οργανική μου ανάγκη είναι η αισιοδοξία και η διαρκής προσπάθεια.
Ασχολούμαι με την πολιτική από μικρή, πάντα στον χώρο του Κέντρου, που τον θεωρώ τον πιο ρηξικέλευθο κι επαναστατικό πολιτικό χώρο, κι έχω την πεποίθηση ότι αυτό πάλι θα γεννήσει τις ζωογόνες δυνάμεις που θα απογειώσουν την χώρα, όπως έχει γίνει τόσες φορές στο παρελθόν.
Οι λευκές σελίδες πάντα θα υπάρχουν να περιμένουν ένα καλύτερο μέλλον που αυτή τη φορά ελπίζω να τις γράψει η γενιά μου”.
