Γράφει ο Γιώργος Λακόπουλος
Πηγή: anoixtoparathyro.gr
Πώς ακριβώς θα τιμηθούν τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση του 1821, αυτή τη στιγμή δεν το γνωρίζουμε.
Το καλό νέο είναι ότι η ανάθεση του κύκλου των εκδηλώσεων στη Γιάννα Αγγελοπούλου αποκλείει παρεμβάσεις τρίτων: από την κυβέρνηση και τα κόμματα μέχρι τους επαγγελματίες του πατριωτισμού.
Το κακό είναι ότι στην Ελλάδα λίγοι αντέχουν να μιλήσουν για την ιστορία της. Ιδίως οι πολιτικοί, είτε εργαλειοποιούν, είτε δαιμονοποιούν το παρελθόν.
Π.χ. ο αταβισμός της ΝΔ έβαλε αρχικά στο νομοσχέδιο σύστασης της Επιτροπής «Ελλάδα 2021»: ότι «σκοπός της είναι η ανάπτυξη εθνικού αφηγήματος της Ελλάδας, με στόχο τη δημιουργία ενιαίας εικόνας και ταυτότητας της χώρας και των φορέων του ελληνικού κράτους». Ώπα! Αυτά κάπου τα έχουμε ξανακούσει.
Η διάταξη αντικαταστάθηκε και ψηφίσθηκε ως εξής: «Σκοπός της Επιτροπής είναι η δημιουργία ενιαίας εικόνας branding της χώρας και των φορέων του ελληνικού κράτους». Αυτό είναι άλλο.
Ίσως το κεντρικό ζητούμενο σ’ αυτή την υπόθεση είναι να μην κολλήσουμε στα 200 χρόνια που πέρασαν, αλλά να μιλήσουμε και για τα 200 χρόνια που έρχονται.
Ας περιμένουμε τις ανακοινώσεις για να δούμε τι σχεδιάζει η πρόεδρος της Επιτροπής «Ελλάδα 2021». Αν κρίνουμε από την προσωπική της ιστορία θα είναι θα είναι άρτιο, εντυπωσιακό και στέρεο.
Εν τω μεταξύ ας σκιαγραφήσουμε τις ευκαιρίες που δημιουργεί αυτή η επέτειος, τους κινδύνους που περικλείει, τις προκλήσεις απέναντι στις οποίες μας βάζει.
Τι θα κάνουν για την επέτειο η κυβέρνηση, τα κόμματα, τα ΜΜΕ, ο πνευματικός κόσμος, οι κοινωνικές οργανώσεις, η Εκκλησία; Τι περιμένουν οι πολίτες; Τι υπάρχει στο συλλογικό υποσυνείδητο για τα 200 χρόνια ελεύθερου εθνικού βίου και πώς θα αφυπνισθεί; Με γιορτές και πανηγύρια; Ή με τολμηρή συμπύκνωση των δυο αιώνων ως εφαλτήριο για το μέλλον;
Τι θα κάνουμε- και πώς θα το κάνουμε; Ό,τι και αν κάνουμε δεν είναι γεωπολιτικά ουδέτερο. Αφορά τις διαχρονικές σχέσεις με την Τουρκία, τα Βαλκάνια και την Ευρώπη. Όπως αφορά την συνολική ιστορία της περιοχής και της χώρας -με τις πολλές στρεβλώσεις.
Ο υπερεθνικισμός και η πατριδοκαπηλία καιροφυλακτούν. Κάποιοι φαντασιώνονται εκδηλώσεις σαν της χούντας: φουστανέλα, κλαρίνα και το βλέμμα στην Κόκκινη Μηλιά. «Να πάρουμε την πόλη, Παναγιά μου, και την Αγιά Σοφιά»
Ο στίχος βάζει την εξίσωση και την Εκκλησία, όπως άλλωστε την βάζουν στο κέντρο οι ιδρυτικοί μύθοι του νεώτερου ελληνικού κράτους. Τελικά όλα κρίθηκαν στην Αγία Λαύρα ή στο Ναβαρίνο;
Το ιστορικό προνόμιο της Εκκλησίας στη διαμόρφωση του έθνους δεν υποχώρησε ποτέ- και συχνά προηγείται. «Όταν το ράσο γίνεται σημαία, η νίκη είναι βέβαια». Το ράσο μπορεί. Με τα χρυσοποίκιλτα άμφια θα τα χαλάσουμε.
Αυτή η συζήτηση ανοίγει όχι μόνο δυο αιώνες από την εξέγερση, αλλά και εβδομήντα χρόνια από τον τελευταίο εμφύλιο και μόλις 52 από την τελευταία δικτατορία. Δεν θα είναι εύκολη. Αλλά πρέπει να την επιδιώξουμε με στόχο την ανεκπλήρωτη ως τώρα εθνική αυτογνωσία.
Αφήνοντας πίσω τραυματικές εποχές , «Μεγάλες Ιδέες» και αυτο-βαυκαλισμούς για την «πτωχή, πλην τιμία Ελλάδα». Και διαβάζοντας τον Κολοκοτρώνη καλύτερα από ό,τι διαβάσαμε τον Παύλο Μελά.
Η νεότερη ελληνική ιστορία δεν είναι όπως ακριβώς την αφηγήθηκαν όσοι ανέλαβαν από τον 19ο αιώνα να διαμορφώσουν την ενιαία συνείδησης του κατά τμήματα συγκροτούμενου νέου ελληνικού κράτους.
Ούτε η επανάσταση είχε μόνο ηρωισμούς, ούτε η συνέχεια ήταν καθαρτήρια. Στις δόξες και στις συμφορές υπάρχουν αλήθειες που δεν ειπώθηκαν ποτέ και ψέματα που διαιωνίζονται. Π.χ. τα ανατριχιαστικά στη Μικρά Ασία τα πιάσαμε από τις φλόγες της Σμύρνης. Πριν κρατήσαμε μόνο τους θριάμβους.
Αργότερα ο καθένας έμεινε στη δική του πλευρά του Εμφυλίου. Η αιματηρή σύρραξη λειτούργησε σαν προέκταση του Διχασμού, που φύτρωσε πριν καν πέσουν οι πρώτες φρουρές των Τούρκων στην Πελοπόννησο και κορυφώθηκε στην αναμέτρηση του μοιραίου Κωνσταντίνου με τον Βενιζέλο. ‘
Δεν είναι υπερβολή αν πούμε ότι και σε μια γωνιά της επετείου για τα 200 χρόνια καιροφυλακτεί εκ νέου ο κίνδυνος του διχασμού. Ο φόβος να βγούμε κομμάτια και θρύψαλα από την απόπειρα να συνοψίσουμε την πορεία του νεώτερου ελληνικού κράτους. Να ξαναδιαβάσουμε την ιστορία παραμορφωτικά.
Θα ήταν ολέθριο αν αντί να συζητήσουμε για τα 200 χρόνια με ιστορικούς όρους – ώστε να πάμε παραπέρα με καλύτερες προϋποθέσεις- ανοίξουμε τα μπουκάλια να βγουν τα τζίνια της προγονοπληξίας και της αρχαιοκαπηλίας.
Το θέμα μας είναι η κεφαλαιοποίηση της διαδρομής από την πόλεμο της Ανεξαρτησίας μέχρι σήμερα, ως βάση για την οργάνωση της μελλοντικής διεθνούς παρουσίας. Τελεία και παύλα. Και σ’ αυτή την αποτίμηση πρέπει να είμαστε ειλικρινείς και έντιμοι με τον εαυτό μας.
Το σπιράλ των 200 ετών δεν έχει μόνο ανδραγαθήματα,, από τον Νικηταρά ως το στρατηγό Κατσιμήτρο. Έχει και Τσολάκογλου και Παττακούς και αποτυχίες και αδελφοσκοτωμούς, και χρεοκοπίες και κινήματα και χούντες.
Έχει στην ούγια την Ξενοκρατία- ακόμη και την εθελοδουλία- που ενέσκηψε νωρίς σαν μάστιγα και δεν έφυγε ποτέ, ακόμη και όταν δεν κάνει χονδροειδείς και βίαιες επεμβάσεις..
Είναι πικρή αλήθεια ότι όσοι ηγέτες κίνησαν μπροστά τον τροχό της χώρας, όπως ο Τρικούπης και ο Βενιζέλος, λιθοβολήθηκαν. Κατά κάποιο τρόπο το υπέστη αργότερα και ο Καραμανλής που μπήκε δίπλα τους στο κάδρο με τη βίαιη και σωτήρια ώθηση της χώρας στην κοινοτική Ευρώπη.
Είναι επίσης αλήθεια ότι ενώ μετά τον δεύτερο πόλεμο βρεθήκαμε πάλι με τη σωστή πλευρά της Ιστορίας, αντί να ανασυγκροτηθούμε -και ανταμειφθούμε ως λαός για τη συνεισφορά μας στη νίκη- κοπήκαμε στα δύο.
Παρατείναμε την αιματοχυσία για τρία χρόνια- που ίσως δεν τέλειωσαν ακόμη. Και όταν η Ευρώπη κάλπαζε στη δεκαετία του 1960 φορτωθήκαμε τους εθνοσωτήρες κολονέλους.
Η Γ’ Ελληνική Δημοκρατία είναι η πρώτη περίοδος πραγματικής δημοκρατικής πορείας, ανεμπόδιστου κοινοβουλευτισμού και ελευθερίας επιλογών.
Θα χρειαστεί καθαρό μυαλό και στιβαρή διεύθυνση της συζήτησης για να αναδείξουμε ότι μέσα σε δυο αιώνες η πιο φτωχή περιφέρεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας είναι στις 35 πιο ευημερούσες χώρες του πλανήτη και στον πυρήνα της Ευρώπης -χωρίς ταυτόχρονα να κρύψουμε κάτω από το χαλί τις σκοτεινές πλευρές αυτής της διαδρομής.
Χωρίς να διστάσουμε να βάλουμε τον δάκτυλο επί τον τύπο των ήλων. Τουλάχιστον για τα μεγάλα και τα κρίσιμα που διαμορφώσαν τη χώρα και την κοινωνία της. Αν καταλήξουμε να συζητάμε αν υπήρξε Κρυφό σχολειό, είναι σαν να συζητάμε για το φύλο των αγγέλων.
Για να συνεννοηθούμε σ’ αυτά ο μόνος τρόπος να αποδώσει η επέτειος, είναι ο επιστημονικός τρόπος. Δηλαδή να εμπιστευθούμε την Ιστορία. Όχι όμως την έχουμε φαντασιωθεί ή την βάλαμε στην προκρούστεια αφήγηση της «ανώτερης φυλής».
Έτσι όπως άρχισαν να την συναρμολογούν τα τελευταία χρόνια δεκάδες -Ελλήνων και ξένων- μελετητών και αξιόπιστες ιστορικές έρευνες. Από τη Χάρτα του Ρήγα και τον όρκο των Φιλικών μέχρι το Κυπριακό και τα Βαλκάνια «εθνικό είναι ό,τι είναι αληθές».
Από αυτή την άποψη η Επιτροπή Αγγελοπούλου είναι η ασπίδα στον διχασμό. Θα γράψει τη δική της ιστορία, αν μας λυτρώσει από την μονομέρεια, την μυθολογική αυθαιρεσία, τον αυτοθαυμασμό και τον μηρυκασμό του ανάδελφου έθνους, στο οποίο οφείλει η ανθρωπότητα.
Ο ιστορικός ρόλος της Επιτροπής είναι να ξαναστήσει τη χώρα στα πόδια της και να την επανασυστήσει στη διεθνή κοινότητα.
Η Γιάννα έχει το κύρος να εγγυηθεί ότι καμία πλευρά δεν θα έχει αποκλειστική χρήση του μικροφώνου. Διαθέτει κοσμοπολίτικο πατριωτισμό, δεν έχει εξαρτήσεις, δεν χειραγωγείται, δεν μπαίνει σε κόλπα και έχει στόφα προσφοράς. Άρα είναι το πιο κατάλληλο πρόσωπο για να αναλάβει αυτές τις συστάσεις. Άλλωστε το 2004 το έκανε μόνη της.
