Γράφει ο Μανώλης Κοττάκης
Όταν μπήκαμε στην κρίση του κορωνοϊού και ελήφθησαν τα πρώτα περιοριστικά μέτρα γράψαμε -με κάποιο δισταγμό, είναι η αλήθεια-πως αυτό που θα ζήσουμε θα αποτελέσει δοκιμασία για την ελευθερία μας. Αλλά για το καλό μας. Αναφερόμασταν βεβαίως στην ελευθερία της μετακίνησης.
Δεν μας περνούσε ποτέ από το μυαλό ότι η κρίση θα περιόριζε την ελευθερία της διακίνησης των ιδεών. Την ελευθερία της σκέψης. Την ελευθερία της πίστης. Την ελευθερία της γνώμης. Και όμως: Στους νέους -αναγκαστικά ολοκληρωτικούς- καιρούς γεννήθηκε μια νέα απαίτηση: Να μη μιλάς. Να μη διατυπώνεις τη σκέψη σου. Να μη διαφωνείς. Έγκλημα, αν διαφωνείς. Να «καρφώνεις». Και όλα αυτά τα «μην» στο όνομα του Μεγάλου Σκοπού.
Πρόκειται για τη θεωρία της μοναδικής σκέψης. Τη θεωρία που κατήγγειλε ως αριστερή σε ένα ωραίο ιδεολογικό βιβλίο του («Κατάθεση», εκδόσεις Μαλλιάρης) ο τέως πρόεδρος Σαρκοζί. Αλλά που, όπως φαίνεται, την αντέγραψαν και την υιοθέτησαν και άλλοι. Ας αναλογιστούμε: Ζούμε σε καιρούς που έχουμε απεριόριστο ελεύθερο χρόνο για να σκεφτούμε. Αν αναζητήσουμε, όμως, εκπομπές λόγου στις τηλεοράσεις μας, πάνελ με συμμετοχή πολιτικών και πνευματικών ανθρώπων στις οθόνες μας, με απογοήτευση θα διαπιστώσουμε ότι δεν υπάρχουν. Καταργήθηκαν. Εκπομπή «λόγου» είναι σήμερα ο Αντώνης Ρέμος ή η αναμετάδοση για χιλιοστή φορά κάποιου αφιερώματος για τον μεγάλο Μίκη Θεοδωράκη. Κάποτε ξενυχτούσαμε για να δούμε αντιπαραθέσεις, συνθέσεις, διαλόγους σε έναν Χατζηνικολάου, σε έναν Πρετεντέρη, σε έναν Παπαχελά.
Σήμερα; Σήμερα κανοναρχούμαστε από δύο ζώνες, την πρωινή και την απογευματινή του δελτίου ειδήσεων, διαμορφωνόμαστε ως αγέλη και… τέλος. Σχεδόν καταργήθηκαν, πλην εξαιρέσεων, και οι τηλεοπτικές συνεντεύξεις με προσωπικότητες του δημόσιου βίου. Οι δημοσιογράφοι χάσαμε τη δυνατότητα να «σκάβουμε» τις προσωπικότητες, να τις «ανακρίνουμε», να τις ελέγχουμε, να τους βγάζουμε τον θετικό εαυτό τους. Σήμερα η μοναδική ελεύθερη διακίνηση ιδεών είναι τα εύπεπτα «μιμίδια» του Tik Tok μέσω των κινητών μας.
Μήπως, άραγε, γιατί δεν συμφέρει να σκεπτόμαστε; Ας αναλογιστούμε: Ζούμε σε καιρούς οριακούς, που κλεισμένοι στα σπίτια μας έχουμε την ανάγκη να εκφράσουμε τη γνώμη μας, καμιά φορά και τη διαφωνία μας. Δεν είναι έγκλημα η διαφωνία στις φιλελεύθερες δημοκρατίες. Δικαίωμα είναι. Και όταν επιχειρούμε να τη διατυπώσουμε, τι παρατηρούμε; Ομαδικό bullying. Δείτε τι συμβαίνει στο διαδίκτυο. Εάν κάποιος επιχειρήσει να διατυπώσει τη διαφωνία του σε ένα αφύσικο μέτρο (μην πας να δεις τους δικούς σου το Πάσχα) «κρεμώντας» ένα εκτονωτικό σχόλιο κάτω από ένα ρεπορτάζ ιστοσελίδας, τι αντιμετωπίζει; Ομαδικές επιθέσεις από τα αδέσποτα μισθωμένα trolls του διαδικτύου. Μισθωμένες γνώμες. Δείτε τι συμβαίνει στα κοινωνικά δίκτυα. Εάν κάποιος πει μια κακή λέξη για τον καθηγητή Τσιόδρα ή για να τον υφυπουργό Χαρδαλιά (απολύτως επιτυχημένοι και οι δύο στην αποστολή τους), αντιμετωπίζεται ως υπονομευτής του έθνους. Ως εχθρός της κυβέρνησης. Καμιά φορά και ως «αριστερός σατανάς». Και εμείς εκτιμούμε απεριόριστα τους Τσιόδρα και Χαρδαλιά, έχουν τον σεβασμό μας. Εκτιμούμε όμως και την αξία της διαφορετικής γνώμης, έστω και αν αυτή είναι μίζερη ή κοντόθωρη.
Κάτι είχε πει κάποτε σχετικώς ο Βολτέρος. Ελεύθεροι άνθρωποι είμαστε. Με τα ελαττώματά μας, αλλά ελεύθεροι. Θεωρούμε εν τέλει πως πρέπει να αφήνουμε χώρο στη μιζέρια για να εκδηλωθεί. Και να εκτεθεί. Θεωρούμε ότι πρέπει να έχουμε την ελευθερία, το προνόμιο να μας αντιπαθούν για τη γνώμη μας. Πειράζει; Δείτε τι συμβαίνει στη δημόσια σφαίρα επίσης. Δέχθηκε επίθεση ο πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος, επειδή επιμένει μετά την αφυπηρέτησή του να είναι ενεργός πολίτης και να παρεμβαίνει. Είτε αποστέλλοντας μια επιστολή στον δήμαρχο Μεσολογγίου για την επέτειο της πολιορκίας της πόλης του είτε γιατί τόλμησε και μίλησε στο τηλέφωνο με πρώην συναδέλφους του Προέδρους για ευχές. Οι διάσπαρτοι μέσα στο σύστημα «Αρτέμηδες Μάτσες», η ντροπή του συστήματος, τον σταύρωσαν «καθημερινά», «πρωταγωνιστικά» και «δημόσια». Η νέα απαίτηση στους καιρούς μας είναι η ιδιωτεία.
Δείτε τι συμβαίνει, τέλος, στην ιδιωτική σφαίρα. Η πίστη τελεί υπό παρακολούθηση. Και μάλιστα από ένα νέο είδος πολίτη: Του πολίτη-ασφαλίτη, ο οποίος παρακολουθεί το facebook των ιερέων, τους φωτογραφίζει στους ναούς των εκκλησιών και διανέμει ως κοινός ρουφιάνος τις φωτογραφίες τους σε ενημερωτικές ιστοσελίδες, απαιτώντας τη δίωξή τους. Ιδού, λοιπόν, ο νέος άνθρωπος της εποχής: O Ηοmo Coronovirus. Μη σκέφτεσαι, μη μιλάς, μη διαφωνείς, μη μετακινείσαι, μην πιστεύεις, μην κοινωνάς, στοιχίσου πίσω από τη μοναδική σκέψη. Φάγαμε τα νιάτα μας να καταγγέλλουμε τη Σιγκουρίμι, τη Στάζι και την ΚGB για τις παρεμβάσεις τους στις «Ζωές των άλλων», καμαρώναμε για την ανωτερότητα της Δυτικής Δημοκρατίας και το αποτέλεσμα ήταν ποιο; Να γίνουμε εμείς Σιγκουρίμι, εμείς Στάζι, εμείς KGB κατά τη διάρκεια του βίου μας. Οι κοινωνίες μας.
Ζητώ ταπεινά να σκεφτούμε το εξής: Μήπως οι θεωρίες συνωμοσίας για τον Μπιλ Γκέιτς, το τσιπάκι, το 5G, το τέλος του κόσμου, καθετί το ανορθολογικό, απίθανο και μεταφυσικό κυριαρχούν στα μυαλά των ανθρώπων γιατί καταργήσαμε την ελεύθερη σκέψη και εξορίσαμε τη λογική από τις τηλεοράσεις και τα ραδιόφωνα; Από τις ζωές μας; Μήπως οι άνθρωποι επιχειρούν να διαμαρτυρηθούν έξω από τις εκκλησίες τις Κυριακές, γιατί κάποιοι όχι μόνο τούς στερούν τη δυνατότητα να εκτονωθούν με σχόλια στον μαγικό κόσμο του διαδικτύου, αλλά και τους προπηλακίζουν; Μήπως ο Παυλόπουλος μιλά, επειδή μια Σακελλαροπούλου δεν μιλά; Μήπως το θέμα δεν είναι πόσο μιλά ο Παυλόπουλος, αλλά πόσο απούσα από τα πάγια, τα εθνικά και τα παραδοσιακά είναι η νέα Πρόεδρος;
Θερμή παράκληση προς άπασες τις εξουσίες: Προσοχή! Όσο περισσότερο συμπιέζετε την ανθρώπινη φύση τόσο περισσότερο ρισκάρετε την έκρηξή της. Στις δημοκρατίες που δεν ακούνε τους πολίτες τους, πράγματι, δεν υπάρχουν αδιέξοδα. Πάντοτε υπάρχουν οδοί διαφυγής. Καλή Ανάσταση!
