Γράφει ο Μανώλης Κοττάκης
Πηγή: εφημερίδα “Δημοκρατία”
Η σκηνή στο υποκατάστημα μεγάλης τράπεζας προ μηνός: Πελάτες της διαμαρτύρονται επειδή υπάρχει μόνο ένας υπάλληλος στο γκισέ και η εξυπηρέτησή τους γίνεται με καθυστέρηση.
Ο διευθυντής της τράπεζας τους πλησιάζει και με ύφος συνωμοτικό τούς εξηγεί εμπιστευτικά: Πρόκειται για πρακτική της τράπεζας η οποία έχει ως στόχο να σας εξοργίσει, να σας αποθαρρύνει, να σας στρέψει από τους παραδοσιακούς τρόπους πληρωμής στις ηλεκτρονικές συναλλαγές. Οι τράπεζες θέλουν να απαλλαγούν από το πλεονάζον προσωπικό αναιμάκτως. Να κάνετε τον σταυρό σας που εδώ υπάρχει ταμίας! Στο υποκατάστημα Ψυχικού δεν υπάρχει. Ολες οι συναλλαγές γίνονται από το μηχάνημα. Και στο μέλλον… τα πάντα με e-banking.
Εστρεψα εκείνη τη μέρα το βλέμμα μου στον πενηνταπεντάρη ευγενικό ταμία, ο οποίος είναι ο αγαπητός των πελατών, ειδικώς τον υπερηλίκων που του λένε τον πόνο τους. Τα μηχανήματα δεν είναι καλοί παρηγορητές, ούτε καν ακροατές. Τις προάλλες ένας ηλεκτρονικά αναλφάβητος χωρικός προσπαθούσε ματαίως στο ίδιο υποκατάστημα να πληρώσει τα τέλη κυκλοφορίας του από το μηχάνημα, τα οποία έπρεπε να εκτυπώσει από κομπιούτερ που δεν είχε. Δεν τα κατάφερε κι έφυγε ντροπιασμένος.
Παραπλήσιες σκηνές εξελίσσονται αθόρυβα σε ένα σωρό τομείς της οικονομίας. Στα διόδια της εθνικής οδού στην έξοδο των Τρικάλων προς Αθήνα δεν υπάρχει πλέον άνθρωπος να σου πει «στο καλό» και να σου χαμογελάσει. Και αν δεν έχεις ακριβώς 1,5 ευρώ για να ρίξεις στη σχισμή, δεν περνάς κιόλας. Τα χάρτινα δεν «περνάνε». Η μπάρα δεν δίνει ρέστα. Η τεχνολογία καταργεί κάθε μέρα ανθρώπους σιωπηρά και κάθε μέρα αναγκάζει ανθρώπους απροετοίμαστους για τα μονοπάτια της να προσαρμόζονται βιαίως, αλλιώς τους πετά το σύστημα έξω. Για να μην πω τους τιμωρεί. Και με βάση όσα μαθαίνουμε ότι μας επιφυλάσσει η ρομποτική, ποιος ξέρει αύριο ποιοι συμπολίτες μας θα τεθούν εκτός κυκλοφορίας.
Είναι ίσως η πρώτη φορά στην Ιστορία που ο άνθρωπος στρέφει τις μηχανές εναντίον του. Ακόμη και εναντίον των πιστεύω του. Πρόσφατα προεκλήθη εκκλησιαστικό επεισόδιο στο Αγιον Ορος εξαιτίας της αντικατάστσης βοηθών ψαλτών από tablets και iPads.
Υπό αυτήν την έννοια ήταν ευστοχότατη η απόφαση του Προέδρου της Δημοκρατίας να μιλήσει στους Δελφούς για τους κινδύνους από την τεχνολογία. Και υπό την ίδια έννοια ήταν εντυπωσιακά εύστοχο το ανθρωποκεντρικό περιεχόμενο της ομιλίας της Ελένης Γλύκατζη-Αρβελέρ. Είχαν προηγηθεί στο βήμα δύο Βρετανοί ειδικοί, οι οποίοι μας καλούσαν αγχωτικά να σκεφτούμε ότι αυτό που θεωρούμε αδιανόητο θα συμβεί και οφείλουμε να προετοιμαζόμαστε έξυπνα γι’ αυτό.
Ωστόσο εν προκειμένω υπάρχει μέγα ζήτημα. Υπάρχουν πλέον δύο κόσμοι. Πράγματι. Αυτός που τρέχει με ιλιγγιώδη ταχύτητα αποσπάται από τους πολλούς και κάθε «100 χιλιόμετρα» γυρίζει αλαζονικά πίσω του για να δει αν τον ακολουθούν οι υπόλοιποι, αν προκάνουν, που θα έλεγε και ο Χαρίλαος. Προφανώς και δεν προκάνουν όλοι. Προφανώς και δεν μπορείς να ανακόψεις την πρόοδο επίσης. Είναι μάταιο. Μπορείς όμως σε κάποιο βαθμό να ρυθμίσεις την ταχύτητα διάδοσής της για να μην καταστρέφεις ανθρώπους.
Είναι ενδιαφέρον που το Διεθνές Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών διεξάγεται κάθε χρόνο στην καρδιά της κλασικής Ελλάδας, στους Δελφούς. Ενδιαφέρον και αντιφατικό ταυτόχρονα. Και είναι παρήγορο που την παράσταση φέτος δεν έκλεψε ένας μάνατζερ, αλλά μια 92χρονη διαπρεπής Ελληνίδα βυζαντινολόγος, όπως η κυρία Αρβελέρ, με τη βαθιά ανθρωποκεντρική προσέγγισή της σε θέματα οικονομίας, τεχνολογίας και προόδου. Η φράση της ότι το διαδίκτυο καταργεί κάθε ιεραρχία και πως απαιτείται ψηφιακός ανθρωπισμός ήταν όλα τα λεφτά.
Ενας λόγος παραπάνω μάλιστα που στο ίδιο Φόρουμ -ιδού ένα παράδειγμα που «δένει» με αυτά που ζούμε- πρόεδρος κορυφαίας ελληνικής τράπεζας εξέφρασε την άποψη ότι στην Ελλάδα θα έπρεπε να λειτουργεί μία και μόνο τράπεζα και πως πρέπει να μειωθεί το προσωπικό όλων συνολικά κατά 40%. Προφανώς και για να καλυφθούν υπό τη σκέπη της μίας και μόνης οι κοινές ζημίες όλων. Προφανώς επίσης για να πληρώσουν οι εργαζόμενοι σε αυτές τη νύφη για τα λάθη των πολιτικών και των μάνατζερ εις βάρος απλών εργαζομένων, τους οποίους δεν απολύουν πλέον καν οι ίδιοι. Τους απολύουν για λογαριασμό τους οι μηχανές.
Η αίσθησή μου από το σπουδαίο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών είναι πως στη νέα εποχή το «σμήνος από τα γκρι κοστούμια», οι εξαιρετικοί και καταρτισμένοι τεχνοκράτες που παρέστησαν σε αυτό, δεν μπορεί να προχωρήσει και να επιβάλει μεταρρυθμίσεις αν δεν κατεβάσει λίγο ταχύτητα.
Εάν δεν συζευχθεί με τον υπερήλικα βενζινοπώλη στην Αλίαρτο που με δυσκολία έμαθε στα γεράματά του να λειτουργεί το POS. Με τους σπουδαίους υπαλλήλους του Μουσείου Δελφών που φυλάνε τα εκθέματα καλύτερα από το ρομπότ.
Με την ιδιοκτήτρια του μαγαζιού των σουβενίρ που ζωγραφίζει κάθε μέρα και πουλά μαγνητάκια 2 ευρώ κάνοντας και έκπτωση 1 ευρώ, αν αγοράσεις παραπάνω από δύο. Με τον οδηγό του λεωφορείου που σταματά για επιβίβαση και σε σημείο που δεν προβλέπεται από τις εντολές που έχει λάβει από τους διοργανωτές. Χωρίς ανθρώπινες γέφυρες, χωρίς αυτού του είδους τις γέφυρες, η ταχύτης και η πρόοδος σε λίγα χρόνια θα καταστούν δημιουργοί αιτίες επαναστάσεων.
Σωστά το είπε η Αρβελέρ λοιπόν χρησιμοποιώντας τη μοναδική ελληνική λέξη «ανθρωπιά» που όμοιά της δεν απαντάς στο ξένο λεξιλόγιο: «Ναι» στην προσαρμογή, «ναι» στην ευελιξία, αλλά και οι μηχανές από απάνθρωπες πρέπει να γίνουν ανθρώπινες.
