Γράφει ο Μανώλης Κοττάκης
Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Πέτρος Μολυβιάτης, βαθύς γνώστης των ισορροπιών στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου, συνήθιζε να λέει σε συνομιλητές του από το 2010, όταν διαταράχθηκαν σοβαρά οι σχέσεις Τουρκίας – Ισραήλ, το εξής: Να μην ποντάρουμε και να μην επενδύουμε ως Ελλάς στην αιώνια έχθρα μεταξύ των δύο αυτών χωρών. Αλλάζουν αυτά. Δικαιώνεται.
Από τον Μανώλη Κοττάκη
Προφανώς και η Ελλάδα έπρεπε να σπεύσει να καλύψει το στρατηγικό κενό που προέκυψε μετά τη διατάραξη των σχέσεων Ισραήλ – Τουρκίας και Τουρκίας – Αιγύπτου. Προφανώς σωστά έπραξαν καταρχήν διαδοχικές κυβερνήσεις (Παπανδρέου – Σαμαρά – Τσίπρα – Μητσοτάκη) που ανέπτυξαν τη διπλωματία του EastMed και επιδίωξαν τη στρατηγική υποβάθμιση της Τουρκίας. Ωστόσο, αν δεν αξιοποιήσεις τον χρόνο σωστά και αν δεν πιέσεις τα πράγματα για ευνοϊκή διευθέτηση των συμφερόντων σου σύντομα, τότε άνετα μπορεί να έρθει μια μέρα που όλα να ανατραπούν σε δευτερόλεπτα. Υπάρχουν ενδείξεις ότι μια τέτοια μέρα, η μέρα που ο αγωγός EastMed θα καταρρεύσει σαν τραπουλόχαρτο, πλησιάζει. Και μαζί του θα καταρρεύσει και η στρατηγική μας.
Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι οι Τούρκοι αναθερμαίνουν τις σχέσεις τους με το Κάιρο και την Ιερουσαλήμ. Αναθερμαίνουν τις σχέσεις με τη Ρώμη. Και βεβαίως επικρατούν στη Λιβύη, επιβάλλοντας ντε φάκτο το ανυπόστατο μνημόνιο αμφισβήτησης της εθνικής μας κυριαρχίας στο Αιγαίο. Ίσως έτσι εξηγούνται και οι ανακοινωθείσες επικοινωνίες αγωνίας του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Ιταλό ομόλογό του Κόντε και τον Αιγύπτιο πρόεδρο Σίσι. Διερευνάται αν ισχύουν τα συμπεφωνημένα. Διότι αν δεν ισχύουν, τότε ούτε οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών με την Ιταλία μπορούμε να κάνουμε (εφόσον η Ρώμη μάς έχει «πουλήσει» στην Άγκυρα) ούτε με το Κάιρο ούτε, βεβαίως, με το Ισραήλ. Ούτε βεβαίως μπορούμε και να ποντάρουμε στις ΗΠΑ, των οποίων οι εταιρίες αναχωρούν σιωπηρώς από την περιοχή (Κύπρο – Κρήτη) λόγω της προσέγγισης Τραμπ – Ερντογάν.
Αν τυχόν μάλιστα το Ισραήλ προκρίνει τη διέλευση του αερίου μέσω της Κύπρου στην Τουρκία με τις ευλογίες των ΗΠΑ, τότε είμαστε μπροστά σε ένα επιπλέον πρόβλημα: Θα δεχθούμε ισχυρή διπλωματική πίεση από τη Δύση για την επίλυση Κυπριακού – Αιγαίου ως πολιτικού πακέτου (package deal) με διμερείς διαπραγματεύσεις. Ή με τετραμερή ΗΠΑ – ΟΗΕ – Ελλάδος – Τουρκίας. Με εναλλακτική λύση, μια πολεμική σύρραξη στην οποία δεν θα αναμειχθεί κανείς. Έτσι εξηγούνται οι χαμηλοί ελληνικοί τόνοι στον Εβρο, η απουσία κάθε αναφοράς στην Τουρκία στα μηνύματα Σακελλαροπούλου – Μητσοτάκη – Τσίπρα για τη Γενοκτονία των Ποντίων, η μη ένταξη των μουφτήδων στο πρόγραμμα των συναντήσεων της Προέδρου της Δημοκρατίας στη Θράκη, η εγκληματική παράλειψη κατάθεσης συντεταγμένων στον ΟΗΕ κ.λπ. Φοβόμαστε ότι θα μείνουμε μόνοι.
Διαλέγουμε γι’ αυτό τον απευθείας διάλογο και τη νέα αρχιτεκτονική: Ελλάς – Κύπρος – Τουρκία θα αποτελέσουν ενιαίο οικονομικό – γεωπολιτικό – ενεργειακό χώρο για τη Δύση στο μέλλον. Αναλόγως των αποφάσεων θα γίνουμε επαρχία της Ρώμης (Ευρώπη) ή επαρχία της Οθωμανίας. Το νέο δίλημμα για τη χώρα θα είναι τιάρα ή φερετζές. Ο ορίζων σκοτεινιάζει και πάλι λοιπόν. Και προς απόδειξιν ότι σκοτεινιάζει, παραθέτω ορισμένες ενδιαφέρουσες πληροφορίες για την αθόρυβη προσέγγιση της Τουρκίας με το Ισραήλ και την Αίγυπτο, τις οποίες αλίευσα από ένα ενδιαφέρον ρεπορτάζ του παλαιού και έμπειρου συναδέλφου μου Κώστα Ράπτη, που δημοσιεύτηκε στο capital.gr. Από αυτές φαίνεται πού πάει το πράγμα. Σταχυολογώ:
«Ο εθνικός αερομεταφορέας του Ισραήλ El Al επανέλαβε τις πτήσεις μεταφοράς εμπορευμάτων προς την Τουρκία την Κυριακή έπειτα από διακοπή μιας δεκαετίας. (…) Η αρχή έγινε με πτήση, η οποία έφθασε στο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης για την παραλαβή 24 τόνων ιατρικού υλικού για την καταπολέμηση του κορωνοϊού με τελικό προορισμό τις ΗΠΑ. Ενώ η τουρκική αρχή πολιτικής αεροπορίας έχει δώσει στην El Al την άδεια για την πραγματοποίηση δύο δρομολογίων εβδομαδιαίως. Η επανέναρξη των πτήσεων cargo συμπίπτει με τη συμπλήρωση δέκα ετών από την ισραηλινή επιδρομή στο πλοίο “Mavi Marmara” στα διεθνή ύδατα και τον θάνατο δέκα Τούρκων ακτιβιστών.
Τα δείγματα ότι Τουρκία και Ισραήλ ενδιαφέρονται για την αποκατάσταση των πολιτικών τους σχέσεων πληθαίνουν το τελευταίο διάστημα. Ήδη τον Δεκέμβριο η ισραηλινή δημόσια ραδιοφωνία ΚΑΝ μετέδωσε ότι οι δύο πλευρές εξετάζουν θετικά το ενδεχόμενο μεταφοράς φυσικού αερίου από την ανατολική Μεσόγειο προς την ευρωπαϊκή αγορά με αγωγό μέσω Τουρκίας.
Στις 7 Μαΐου, ο επίσημος λογαριασμός του Ισραήλ στο twitter, τον οποίο διαχειρίζεται το υπουργείο Εξωτερικών, απάντησε σε ερώτημα αναγνώστη με το εξής θερμό μήνυμα: “Είμαστε περήφανοι για τις διπλωματικές μας σχέσεις με την Τουρκία. Ελπίζουμε ότι οι δεσμοί μας θα ενισχυθούν στο μέλλον. Στέλνουμε την αγάπη μας σε όλους τους Τούρκους followers μας”. Ακόμη και η φιλολογία περί τουρκο-ισραηλινής συμφωνίας οριοθέτησης θαλάσσιων δικαιοδοσιών, η οποία βέβαια διαψεύσθηκε από την πλευρά του Ισραήλ, δεν είναι άσχετη με το κλίμα που διαμορφώνεται.
Αν όμως η Τουρκία και το Ισραήλ δελεάζονται από την προοπτική επιστροφής στις παραδοσιακά στενές τους σχέσεις, εν μέσω ενός εχθρικού και για τις δύο χώρες περίγυρου, όπου δεσπόζει η ανάδυση του Ιράν, και στο φόντο των αμερικανικών παροτρύνσεων για κλείσιμο των “περιττών μετώπων” στην περιοχή, δεν είναι παράδοξο να συμπαρασύρεται και η Αίγυπτος. Άλλωστε, αν οι υδρογονάνθρακες προορίζονται να αποτελέσουν τη “συγκολλητική ύλη” της νέας αυτής σύμπραξης, η ενεργειακή συνεργασία του Ισραήλ με την Αίγυπτο (στην οποία εξάγει φυσικό αέριο από τον Ιανουάριο) δημιουργεί προηγούμενο.
Καθόλου τυχαία ο Μοχάμεντ Σαμπρίν, διευθυντής της αιγυπτιακής εφημερίδας “Αλ Αχράμ” (δημόσιας ιδιοκτησίας), δημοσίευσε στις 13 Μαΐου άρθρο με το οποίο προτείνει την εξομάλυνση σε οκτώ βήματα των σχέσεων Αιγύπτου και Τουρκίας που έχουν διαταραχθεί ανεπανόρθωτα μετά την ανατροπή του ισλαμιστή προέδρου Μόρσι το 2013 από τον στρατάρχη Σίσι.
Σχολιάζοντας το άρθρο, ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Γιασάρ Γιακίς σημείωσε στη στήλη του στην “Arab News” ότι αντίστοιχες ελπίδες για αποκατάσταση των τουρκο-αιγυπτιακών σχέσεων εκφράζονται εδώ και μήνες από τον σύμβουλο του Ερντογάν Γιασίν Ακτάι – συνεπώς κάτι “ζυμώνεται” και από τις δύο πλευρές. Κατά τον Τούρκο διπλωμάτη, μια τέτοια επαναπροσέγγιση θα βοηθούσε στη διευθέτηση της λιβυκής κρίσης (όπου ο εκλεκτός του Καΐρου, στρατάρχης Χάφταρ υποχωρεί το τελευταίο διάστημα, μετά τις ενισχύσεις που έχει αποστείλει η Άγκυρα στην κυβέρνηση της Τρίπολης), ενώ θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο και σε μια ευνοϊκότερη για τα αιγυπτιακά συμφέροντα οριοθέτηση των θαλάσσιων δικαιοδοσιών στην ανατολική Μεσόγειο. Προϋπόθεση, όμως, για μια τέτοια επαναπροσέγγιση θα ήταν να πάψει η Τουρκία να στηρίζει τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, με αντάλλαγμα ενδεχομένως την αιγυπτιακή στήριξη στον αγώνα κατά του ΡΚΚ.
Οι κίνδυνοι για την Αθήνα, η οποία έχει στηρίξει την πολιτική της στις τριμερείς συμπράξεις με το Ισραήλ και την Αίγυπτο, είναι προφανείς»… Το μόνο που έχω να προσθέσω στα ανωτέρω είναι μια προφητική φράση του Αμερικανού διπλωμάτη Μόρνινγκ Σταρ: «Τα κοιτάσματα φυσικού αερίου για τις μικρές χώρες είναι είτε ευλογία είτε… κατάρα!» Στην περίπτωσή μας μάλλον το δεύτερο.
