Γράφει ο Μανώλης Κοττάκης
Προτείνω να απαλλαγούμε το ταχύτερο δυνατόν από την πλάνη: Ο κορωνοϊός δεν προκαλεί ανατροπές στις ζωές μας.
Ο κορωνοϊός επιταχύνει ήδη δρομολογημένες αλλαγές στις ζωές μας. Τις φέρνει πιο μπροστά. Όπως κάθε κρίση. Θα συνέβαιναν σε δύο, τρία, πέντε, δέκα χρόνια, αλλά θα συνέβαιναν. Τώρα γίνονται από τη μια μέρα στην άλλη και μας ξεβολεύουν. Όπως μου είπε μια μέρα με δηκτικότητα ο αδελφός μου Δημήτρης «ο κορωνοϊός ίσως γίνει το φάρμακο για τα τόσα δεινά που προκάλεσε ο ιός των ανθρώπων στη Γη. Αν ξυπνήσουμε, βεβαίως!».
Δείτε προσεκτικά τις αλλαγές. Διαμαρτυρόμαστε για την τηλεργασία και τις γενικότερες αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις, για τις αποστάσεις που δημιουργεί μεταξύ των ανθρώπων η νέα κοινωνική πραγματικότητα, για την προσβολή των ατομικών μας ελευθεριών, για το ενδεχόμενο διάλυσης της ευρωζώνης, για την αναδυόμενη ηγεμονία της Κίνας στον νέο κόσμο που ανατέλλει, για την κρίση των θρησκειών. «Πέφτουν» πολλά μαζί. Αλήθεια, όμως, τι από όλα αυτά που ζούμε σήμερα δεν είχε δρομολογηθεί από πριν με δική μας ευθύνη;
Θυμάμαι την τελευταία μέρα στο γραφείο μου προ κορωνοϊού. Μου λείπει ομολογώ. Όταν έφευγα, δεν ήξερα πόσος καιρός θα πάρει για να γυρίσω εκεί. Η τελευταία εικόνα που έχω από αυτό είναι η ελληνική σημαία που κυματίζει απέξω, στη Βασιλέως Κωνσταντίνου, και δύο νέα βιβλία που μου εστάλησαν προς ανάγνωση (των εκδόσεων «Παπαδόπουλος» νομίζω) για την τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, την κατάργηση χιλιάδων θέσεων εργασίας, τη ρομποτική και την τεχνητή νοημοσύνη!
Ήταν όλα αυτά στη σφαίρα της φαντασίας; Όχι δεν ήταν. Τις μέρες εκείνες, οι ελληνικές τράπεζες έθεταν σε πλήρη εφαρμογή το σχέδιο κατάργησης χιλιάδων θέσεων εργασίας και την αντικατάσταση των υπαλλήλων-γκισέ με τις μηχανές, στις οποίες είναι πλέον υποχρεωτική η πληρωμή των φορολογικών μας υποχρεώσεων. Σε όλα σχεδόν τα πάρκινγκ, με εξαίρεση μερικά στο κέντρο των Αθηνών και στον ΟΛΠ, κάτω στο λιμάνι -όπου οι εργαζόμενοι σου λένε μια «ζεστή καλημέρα»-, πληρώνεις στο αυτόματο μηχάνημα. Στα διόδια το e-pass έχει δέκα θύρες και η αυτοπρόσωπος πληρωμή σε υπάλληλο, δύο. Το check-in στα αεροδρόμια γίνεται πλέον είτε από το σπίτι είτε σε κάποιον υπολογιστή από τον ίδιο τον ταξιδιώτη.
Η επανάσταση του e-gov, που επέτυχε ο άξιος υπουργός Κυριάκος Πιερρακάκης (προετοιμαζόταν εντατικά από τον καιρό της αντιπολίτευσης, γι’ αυτό αρίστευσε), ποιες συνέπειες νομίζουμε ότι θα έχει μακροπρόθεσμα; Αν παίρνεις το πιστοποιητικό στον υπολογιστή της οικίας σου ή της εταιρίας σου, γιατί να συντηρείς κι ένα κράτος χιλιάδων δημοσίων υπαλλήλων για να στο εκδίδει; Αργά ή γρήγορα, θα το περιορίσεις. Σκέπτομαι καμιά φορά μελαγχολικά ότι η τηλεργασία ίσως σώσει χιλιάδες θέσεις εργασίας που κατελάμβανε ο άνθρωπος και τώρα διεκδικούν ως «πλήρους και αποκλειστικής» οι μηχανές.
Και να ήταν μόνο αυτά; Εδώ δεν ήταν, εδώ δεν κυοφορούνταν και οι αλλαγές στις ατομικές μας ελευθερίες και στην κοινωνική μας ζωή; Ο κορωνοϊός τις έφερε; Αστείον. Ας σκεφτούμε. Όσοι διαμαρτυρόμαστε για την κοινωνική αποστασιοποίηση και την κατάργηση της ανθρώπινης επαφής, άρα και των συναισθημάτων, γιατί δεν ρίχνουμε μια ματιά στο αρχείο των μηνυμάτων sms που αποστέλλουμε χρόνια τώρα μέσα από τα έξυπνα κινητά μας ο ένας στον άλλον; Αντί για λέξεις, θα ανακαλύψουμε στην καλύτερη περίπτωση βιαστικές συντμήσεις-«ξεπέτας» χωρίς φωνήεντα (ΣΓΠ, ΜΛΠΣΣ) ή ακόμη χειρότερα… εικονίδια. Καταργήσαμε τα συναισθήματα και τα αντικαταστήσαμε με e-moticons.
Φεύγουν μαζικά με ένα κλικ καρδούλες, φιλιά, χειροκροτήματα, δάκρυα σε εκατομμύρια μηνύματα και αδυνατείς να καταλάβεις ποιος σε αγαπά, πόσο σε αγαπά, αν σε μισεί, πόσο σε μισεί αυτός που σου το έστειλε. Αδυνατείς, γιατί δεν βλέπεις την έκφραση του προσώπου του. Από τη γενιά του e-motion πήγαμε στη γενιά των e-moticons, όπως μου παρατήρησε ευστόχως προ έτους η αναγνώστριά μας και φίλη της στήλης Μαρίνα Δεληκωστοπούλου. Το αυτό ισχύει και για το facebook, το Instagram και τα λοιπά, με τα οποία, στο όνομα της διατήρησης της ανθρώπινης επαφής, αρνούμαι μέχρι στιγμής συνειδητά να εξοικειωθώ. Με τα social media καταργήσαμε τα σύνορα, μάθαμε καλύτερα τον κόσμο, αλλά μεγαλώσαμε τις αποστάσεις και χάσαμε την πραγματική ζωή.
Με τα social media βγάζουμε κάθε μέρα οικειοθελώς τη ζωή μας, τις συνήθειές μας, τα μίση μας, τα πάθη μας στα μανταλάκια. Και ταυτόχρονα παραχωρούμε, επίσης καθημερινώς, σε αόρατους μηχανισμούς τη δυνατότητα, με την ομαδοποίηση των αγαπημένων μας λέξεων, να παρεμβαίνουν στις ζωές μας, να τις κατευθύνουν και να τις επηρεάζουν με δικούς τους «ιούς».
Ο κορωνοϊός, πράγματι, δοκιμάζει την ελευθερία μας. Αλλά πριν τη δοκιμάσει αυτός, την εκποιήσαμε εθελοντικώς εμείς. Και όσες φορές δεν το κάναμε αλλά το ανακαλύψαμε μετά, γιατί κάποιος Σνόουντεν, κάποιος Φαλτσιανί, κάποιος Ασάνζ αποκάλυψε -για λογαριασμό κάποιας δύναμης, δεν είμαστε αφελείς- τι παίζεται με τα κινητά μας, με τα e-mails μας, με τους αλγορίθμους του facebook, με τις πιστωτικές μας κάρτες, με το ηλεκτρονικό χρήμα, τους τραπεζικούς λογαριασμούς μας και με το 5G (που ανακάλυψε η… Κίνα και όχι η Δύση), εμείς ανασηκώσαμε τους ώμους αδιάφορα και αγοράσαμε περισσότερα κινητά και χρεώσαμε πιο πολύ τις πιστωτικές.
Εκλέξαμε, επίσης, ανθρώπους που εργάζονται για να εκμεταλλεύονται τις ατομικές μας ελευθερίες και να μας «επιτίθενται» αοράτως, επηρεάζοντας καταναλωτικές συνήθειες, εκλογικές συμπεριφορές, κοινωνικές συναναστροφές, πρότυπα. Αρνηθήκαμε να σκεφτούμε ότι η Δύση παρακμάζει και υιοθετεί εξελιγμένες πρακτικές του υπαρκτού σοσιαλισμού για την παραβίαση της ιδιωτικότητας.
Τι ανατρέπει, λοιπόν, στη ζωή μας ο κορωνοϊός που δεν είχε ήδη ανατραπεί; Παρέλκει, βεβαίως, να επεκταθώ διά μακρόν στις ανατροπές που ήταν ήδη σε εξέλιξη σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης και ευρωζώνης, σε επίπεδο παγκοσμιοποίησης και σε επίπεδο παγκόσμιας ηγεμονίας. Σε επίπεδο Ένωσης, το πουλόβερ είχε ήδη αρχίσει να ξηλώνεται με την αποχώρηση της Βρετανίας. Η επούλωση της ελληνικής πληγής το 2015 δεν εξαφάνισε τα ιταλικά, ισπανικά, γαλλικά και άλλα «σκουπίδια» που τέθηκαν κάτω από το χαλί με τη συναίνεση των Βρυξελλών. Στην πρώτη στραβή επανήλθαν, το κοινό νόμισμα σε λίγο δεν θα είναι και τόσο κοινό. Η διάλυση των υπερεθνικών θεσμών και η επιστροφή στην εποχή τού «ο καθένας μόνος του, με τις δυνάμεις του» ήταν, επίσης, ήδη σε εξέλιξη προ κορωνοϊού, με σημαιοφόρο τον προστατευτισμό των δασμών του Τραμπ.
Η δε Κίνα είχε ήδη σηκώσει κεφάλι και διεκδικούσε έπειτα από τον αμερικανικό αιώνα εκ νέου τα πρωτεία του πλανήτη (Kίνα σημαίνει το κέντρο του κόσμου στη γλώσσα τους) πολύ πριν από τη Ουχάν: Με την εξάρτηση του δανεισμού των ΗΠΑ από το Πεκίνο και με την απόκτηση καθοριστικού λόγου στα εσωτερικά της ευρωζώνης, με την ιδιότητα του κορυφαίου εμπορικού της εταίρου. Και, βεβαίως, τι να πούμε για τη δημοκρατία, η οποία δοκιμάζεται τώρα από τον κορωνοϊό με τον περιορισμό των ατομικών μας ελευθεριών. Αμφισβητείτο καιρό τώρα από πριν. Οι λαοί με την ψήφο τους ή άνευ αυτής έχουν εγκαταστήσει μονάρχες εικοσαετίας στη Ρωσία, τη Γερμανία, την Τουρκία, την Κίνα.
Τα σύννεφα υπήρχαν λοιπόν, μην παριστάνουμε τους έκπληκτους, μη βαυκαλιζόμαστε. Απλώς η καταιγίδα τώρα ξεσπά. Ας επιστρέψουμε στον άνθρωπο και στο Θείο και πάλι, αν θέλουμε να σώσουμε οτιδήποτε αν σώζεται. Θαρρώ πως σε αυτή τη φάση είναι οι μόνες ομπρέλες μας απέναντι στην επέλαση της μηχανής.
ΥΓ.: «Τηλέ» στα αρχαία ελληνικά σημαίνει «από μακριά». Ευλογία, τουλάχιστον, που στην κρίση υιοθετήσαμε ελληνική λέξη και όχι το βάρβαρο e-job.
