Γράφει ο Μανώλης Κοττάκης
Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 η Ελλάς έγινε ύστερα από επιμονή του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη μέλος της Δυτικοευρωπαϊκής Ένωσης. Ήταν ένας διεθνής οργανισμός ασφάλειας, η ένταξη στον οποίο διασφάλιζε, υποτίθεται, τω καιρώ εκείνο τα εθνικά μας συμφέροντα και απέναντι των διεκδικήσεων των Τούρκων. Αλλά η υπογραφή μας δεν έγινε όπως όπως.
Ένας σπουδαίος Έλλην επιστήμων διεθνούς κύρους με ειδίκευση στο Δίκαιο της Θάλασσας, μετέπειτα μέλος στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο Κρατερός Ιωάννου, είχε άλλη άποψη. Παρενέβη στον πρωθυπουργό και πέτυχε να γίνει αποδεκτό πως η Ελλάς θα υπογράψει την ένταξή της στη Δυτικοευρωπαϊκή Ένωση με ρήτρα επιφύλαξης. Διαδικασία συνηθισμένη στο Διεθνές Δίκαιο, όταν μια χώρα θέλει να υπογράψει μια συνθήκη, αλλά όχι σε όλο της το εύρος.
Η ρήτρα Ιωάννου -τον οποίο είχα καθηγητή στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης μαζί με τον Γιάννη Βαληνάκη, τον Στέλιο Περράκη, την Παρούλα Νάσκου – Περράκη κ.ά.- υπήρξε πρωτοποριακή και διασφάλιζε τα εθνικά μας συμφέροντα. Εξαιρούσε από το πεδίο εφαρμογής της συνθήκης τα θέματα «συλλογικής ασφάλειας». Αυτός ο ογκόλιθος μελετάται ακόμη μαζί με τον Εμμανουήλ Ρούκουνα, τον Διονύση Ευρυγένη, τον Χρήστο Ροζάκη και άλλους από το υπουργείο Εξωτερικών. Ο Νίκος Δένδιας διάβασε όλα τα συγγράμματά του! Χάρη στην επιμονή του στον Μητσοτάκη γλιτώσαμε τα χειρότερα.
Τον θυμάμαι πάντα, όχι μόνο γιατί μας έμαθε καλό Διεθνές Δίκαιο, αλλά διότι διέθετε φοβερό χιούμορ. Μια φορά έξω από το αμφιθέατρο της Νομικής του ΔΠΘ ήταν καμιά δεκαριά φοιτητές που, αδιαφορώντας ότι εντός αυτού γινόταν παράδοση, θορυβούσαν και ενοχλούσαν εμάς τους υπόλοιπους. Ο Ιωάννου φορώντας ένα από τα λευκά λινά καλοκαιρινά κοστούμια του διέκοψε το μάθημα, άνοιξε την πόρτα, βγήκε έξω και κοιτώντας τους οχλαγωγούντες μέσα από τα μεγάλα μαύρα γυαλιά του (αλά Ζάχος) τους είπε χαμογελαστά: «Βρε παιδιά, εμείς μέσα στο μάθημα κάνουμε θόρυβο και θα σας ενοχλούμε! Δεν πάτε λίγο πιο κάτω;» Και εκείνοι ντροπιασμένοι αποχώρησαν.
Κάθε φορά που θυμάμαι τον Κρατερό, την Παρούλα, τον Στέλιο, τον Γιάννη, όλο τον τομέα Διεθνών Σπουδών της εποχής που ίδρυσε ο Ευρυγένης, αναρωτιέμαι γιατί τα κανάλια φιλοξενούν αναλυτές αυτήν την εποχή της κρίσης και όχι ειδικούς στο Διεθνές Δίκαιο και στο Δίκαιο της Θάλασσας!
Τη σκυτάλη από τον Σαλονικιό Ιωάννου με καταγωγή από το Μοναστήρι, ο οποίος εξαίρεσε από τυχόν προσφυγές με συνυποσχετικά στη Χάγη τα θέματα ασφάλειας, έλαβε ένας άλλος καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου, ο Ευάγγελος Βενιζέλος. Ως αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Σαμαρά και ως υπουργός Εξωτερικών με δήλωση επιφύλαξης στον ΟΗΕ τον Ιανουάριο του 2014 διεύρυνε το πεδίο Ιωάννου προσθέτοντας ότι από ελληνική προσφυγή στη Χάγη εξαιρούνται και τα θέματα «εδαφικής ακεραιότητας», ήτοι γκρίζες ζώνες, αποστρατιωτικοποίηση νήσων Αιγαίου κ.λπ.
Η δήλωση άφηνε μόνο ένα παράθυρο ανοιχτό, εφόσον το συμφωνούσαν τα δύο μέρη: η Ελλάς και η Τουρκία. Έχω σούρει πολλά στον Βενιζέλο κατά καιρούς, αλλά η δήλωσή του αυτή σε μια περίοδο που κυκλοφορούσε πως οι Τούρκοι θα προσφύγουν μονομερώς στη Χάγη είναι μία από τις πράξεις του στην πολιτική για την οποία μπορεί να υπερηφανεύεται. Θυμίζω σήμερα αυτές τις δύο ρήτρες επιφυλάξεως των Θεσσαλονικέων Ιωάννου και Βενιζέλου για ένα λόγο και μόνο: διότι κανείς πρωθυπουργός, όσες πιέσεις και αν δεχτεί από τον διεθνή παράγοντα, δεν μπορεί να αποστεί από αυτές! Τον δεσμεύουν! Τελεία.
