Της Δήμητρας Τζια
Διεθνολόγος
Αδράζοντας την ευκαιρία να τεθεί η λύση των δύο-κρατών στα “αζήτητα”
Το σχέδιο Netanyahu προκάλεσε μεν κατακραυγή, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου, μικρότερη δε από ότι αναμενόταν.
Μπορεί η γενικευμένη αναταραχή που προκλήθηκε από την πανδημία του Covid-19, να ανάγκασε τις κυβερνήσεις και τους πολίτες τους να στρέψουν το βλέμμα τους προς τα μέσα, ένα σχέδιο για τον άμεσο και μονομερή επανασχεδιασμό ενός από τα πιο ευαίσθητα σύνορα του κόσμου, αναμένονταν να διεγείρει περισσότερο μια παγκόσμια απάντηση από αυτή που έχει ήδη δοθεί.
Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Μπενιαμίν Νετανιάχου, έχοντας κάνει αυτό που μέχρι πρόσφατα φαινόταν απίθανο μετα την επανεκλογή του ως πρωθυπουργός του Ισραήλ, έθεσε την επόμενη Τετάρτη ως ημερομηνία έναρξης το σχεδίου προσαρτήσεως του 30% περίπου της Δυτικής Όχθης, την οποία το Ισραήλ κατέλαβε έπειτα από τη θριαμβευτική νίκη της στον πόλεμο των έξι ημερών το 1967.
Το σχέδιο “apply sovereignty” ή σε ελεύθερη μετάφραση «εφαρμογής της κυριαρχίας», όπως το θέτει ο Νετανιάχου, έχει ως σκοπό να προσαρτήσει στο έδαφος του Ισραήλ τους εβραϊκούς οικισμούς της Δυτικής Όχθης, οι οποίοι, συμφώνως με το διεθνές δίκαιο, είναι καθόλα παράνομοι, καθώς και ολόκληρη την κοιλάδα του Ιορδάνη. Η εφαρμογή του σχεδίου, αποτελεί ένα σημείο καμπής συγκρίσιμο με τη Διακήρυξη Μπάλφουρ του 1917, όταν η Βρετανία δεσμεύτηκε να ιδρύσει «μια εθνική κατοικία για τον εβραϊκό λαό» στην Παλαιστίνη.
Το χρονοδιάγραμμα του σχεδίου είχε ήδη διαμορφωθεί με βάση τα “εκλογικά ημερολόγια” στο Ισραήλ και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Με τον Ντόναλντ Τραμπ να αντιμετωπίζει τον εξαιρετικά δύσκολο αγώνα επανεκλογής τον Νοέμβριο, το Ισραήλ αδράζει την ευκαιρία που παρουσίασε ο πρόεδρος των ΗΠΑ, ο οποίος έθεσε τέλος στην εδώ και δεκαετίες αμερικανική πολιτική για τη Μέση Ανατολή και έδωσε στο Ισραήλ το έναυσμα για να συνεχίσει τις φιλοδοξίες του στην περιοχή. Συγκεκριμένα οι ΗΠΑ, έχοντας αναγνωρίσει την Ιερουσαλήμ ως την ισραηλινή πρωτεύουσα με την παράλληλη απόσυρση από την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν, αναγνώρισε επίσης την ισραηλινή κυριαρχία στα υψίπεδα του Γκολάν. Επομένως, ο Trump προτείνει ένα «ειρηνευτικό σχέδιο» το οποίο τείνει με έντονο τρόπο υπέρ των Ισραηλινών. Συνεπώς, ως «σχέδιο διαπραγματεύσεων», ήταν εξαρχής κενό γράμμα.
Το σχέδιο εγκαταλείπει ουσιαστικά τη φόρμουλα “δύο κράτη- δύο έθνη” η οποία στηρίχθηκε μέσω των προηγούμενων κύκλων ειρηνευτικών συνομιλιών. Αντίθετα ενέκρινε την ιδέα του Ισραήλ να προσαρτήσει μόνιμα σχεδόν το ένα τρίτο των κατεχόμενων εδαφών, αφήνοντας στους Παλαιστίνιους ένα ανελαστικό αρχιπέλαγος από αποσυνδεδεμένους θύλακες. περιβαλλόμενοι από ισραηλινό έδαφος, χωρίς καμία εδαφική σύνδεση με τον έξω κόσμο. Όμως, ενώ το σχέδιο του προέδρου Τραμπ δεν θα αποτελούσε ποτέ τη βάση για ειρηνευτικές συνομιλίες, το Ισραήλ το εξέλαβε ως ένδειξη απόδοσης ενός περιθωρίου για μονομερή δράση.
Η πρόθεση αυτή από πλευράς Ισραήλ αναδείχθηκε τον Απρίλιο του 2019, λίγες μέρες πριν από τις πρώτες εκλογές, σε μια σειρά τριών, στο Ισραήλ μέσα σε μόλις 12 μήνες. Ειδικότερα, ο Νετανιάχου σε μια από τις συνήθεις προεκλογικές του θέσεις στη συντηρητική του βάση, ενίσχυσε την ιδέα της προσάρτησης. Σε έναν κόσμο που αποσπάται από την πανδημία και σε μια περιοχή όπου η αραβική υποστήριξη για τον παλαιστινιακό ιδεώδες είναι σε ορισμένα σημεία λιγότερο δυναμική από ό, τι ήταν, η κίνηση του Ισραήλ προκάλεσε θυμό και ανησυχία, αλλά πολύ μικρότερη αναταραχή από αυτή που αναμενόταν.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία ως ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος του Ισραήλ κατέχει σημαντική οικονομική μόχλευση, έχει απελπιστικά διαιρεθεί ως προς την απάντηση της τι ότι αυτό το σχέδιο ισοδυναμεί με την ταφή της λύσης των δύο κρατών, το επίκεντρο της διπλωματίας της ΕΕ για τρεις συνεχείς δεκαετίες. Ενώ ένα μπλοκ κυρίως μικρών κρατών, όπως το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο, η Ιρλανδία, η Πορτογαλία, η Σουηδία και η Φινλανδία, έχουν υποστηρίξει μια πιο αποφασιστική στάση κατά της προσάρτησης, αντιμετωπίζουν την αντίσταση ορισμένων κρατών μελών, όπως η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Τσεχική Δημοκρατία και η Αυστρία, που συνήθως υπερασπίζονται τα συμφέροντα του Ισραήλ στις συζητήσεις της ΕΕ. Η Ουγγαρία μπλόκαρε την προσπάθεια σύνταξης κοινής δήλωσης σχετικά με το ζήτημα στην συνάντηση υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ τον περασμένο μήνα, σύμφωνα με το πρακτορείο ειδήσεων Reuters. Η ΕΕ για άλλη μια φορά λοιπόν, διαιρεμένη!
Όταν η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία στο 2014, η ΕΕ κινήθηκε γρήγορα για να επιβάλλει οικονομικές κυρώσεις που έπληξαν τη Μόσχα σε οικονομικό, ενεργειακό και αμυντικό τομέα. Ωστόσο, ενώ ο Ύπατος Εκπρόσωπος για θέματα Εξωτερικής πολιτικής της Ένωσης, Josep Borrell, δήλωσε ότι οποιαδήποτε κίνηση για προσάρτηση τμημάτων της Δυτικής Όχθης “δεν θα περάσει χωρίς αντίδραση”, η ΕΕ δεν μπορεί να συμφωνήσει σχετικά με το ποια θα ήταν η μορφή αυτής της αντίδρασης .
Η αλήθεια είναι πως η λύση των δύο κρατών δεν ήταν εφικτή εδώ και αρκετό καιρό, αλλά η απώλεια του ενός τρίτου της Δυτικής Όχθης καθιστά σχεδόν αδύνατη τη δημιουργία ενός βιώσιμου παλαιστινιακού κράτους στην εξής περιοχή στο μέλλον. Ως αποτέλεσμα του σχεδίου,οι παλαιστίνιοι θα βρεθούν για ακόμη μια φορά ηττημένοι καθώς θα τους αφαιρεθεί γη διαιρώντας τις κοινότητες με επακόλουθο, τη σύγκρουση.
Θα ήταν όμως εξίσου επιζήμιο για το Ισραήλ. Η κατοχή της Δυτικής Όχθης αναφέρεται ανέκαθεν ως προσωρινό μέτρο, το οποίο επέτρεψε στο Ισραήλ να αποφύγει να αντιμετωπίσει ερωτήματα σχετικά με το γιατί οι έποικοι μπορούν να έχουν ισραηλινή ιθαγένεια, αλλά οι Παλαιστίνιοι δεν μπορούν. Ξαφνικά, ο ισχυρισμός ότι το Ισραήλ εφαρμόζει ένα σύστημα παρόμιου του απαρτχάιντ, με ένα τμήμα του πληθυσμού του να στερείται ιθαγένειας ή τα δικαιώματος ψήφου, θα είναι πολύ πιο δύσκολο να αμφισβητηθεί. Θα πρέπει να σημειώσουμε στο σημείο αυτό πως ορισμένοι Παλαιστίνιοι υποστηρικτές χαιρετίζουν την ισραηλινή κίνηση για αυτόν ακριβώς τον λόγο!
Παρόλα αυτά,ο βιογράφος του Νετανιάχου, Anshel Pfeffer, πιστεύει ότι δεν έχει καμία πρόθεση να δράσει σε περίπτωση απειλής λόγω εφαρμογής του σχεδίου προσάρτησης. Κατά την άποψή του, ο Νετανιάχου εργάστηκε εδώ και δεκαετίες για να επιτύχει το σημερινό status quo, και δεν θα το θέσει σε κίνδυνο επιδιώκοντας την προσάρτηση. Ακόμα κι αν ο Νετανιάχου βρεθεί αποφασισμένος, η αντίθεση των Αράβων συμμάχων του Ισραήλ, δηλαδή της Ιορδανίας και της Αιγύπτου, θα μπορούσε να μειώσει τη δυναμική του σχεδίου.
Συμπεραίνοντας, δύο είναι τα πιθανά σενάρια αποφυγής μιας προσάρτησης. Από τη μία, η πιθανότητα πως ο Νετανιάχου μπλοφάρει και απο την άλλη, το σενάριο επέμβασης των αραβικών δυνάμεων. Όποια και να είναι εν τέλει η πραγματικότητα, το υψηλό κόστος για τους Παλαιστίνιους θα είναι υψηλό, ευρισκόμενοι αυτή σε μια κρίσιμη περίοδο στην οποία η προσοχή του κόσμου είναι αλλού.
