Γράφει ο Αλέξης Παπαχελάς
Εχουμε μπροστά μας λιγότερο από τρεις μήνες για να αποφευχθεί ένα ελληνοτουρκικό «συμβάν». Τι μορφή θα πάρει, αν δεν μεσολαβήσει κάτι καταλυτικό έως τότε, κανείς δεν μπορεί να ξέρει. Η Τουρκία εννοεί συνήθως αυτά που διακηρύσσει δημοσίως. Θα πρέπει συνεπώς να περιμένουμε έρευνες έως τον Σεπτέμβριο σε περιοχή που θα είναι κοντά στην Κρήτη ή στο Καστελλόριζο. Υπήρχε η εκτίμηση Ελλήνων αναλυτών ότι η Αγκυρα θα δοκίμαζε πρώτα «τα νερά» κάνοντας έρευνες σε ένα πιο μακρινό σημείο, λιγότερο προκλητικό για τα ελληνικά συμφέροντα.
Φαίνεται όμως πως η Αγκυρα θεωρεί ότι έχει φτάσει η στιγμή της αλήθειας. Δεν την ενδιαφέρουν εμπιστευτικά παράπλευρα κανάλια, κανείς δεν σηκώνει το τηλέφωνο από την άλλη πλευρά. Στόχος είναι μια εφ’ όλης της ύλης διαπραγμάτευση, είτε πριν από μια κρίση είτε μετά.
Οι εταίροι μας ανησυχούν. Στέλνουν σχετικά μηνύματα με κάθε τρόπο. Μας ζητούν να μην είμαστε πρώτοι εμείς που θα «πατήσουμε το κουμπί», να μη βιαστούμε δηλαδή να στρατιωτικοποιήσουμε την κρίση. Στο Βερολίνο και στις Βρυξέλλες η ανησυχία έχει αυξηθεί πολύ τελευταία.
Στην Ουάσιγκτον το βαθύ κράτος ανησυχεί αλλά η περίοδος είναι εξαιρετικά επικίνδυνη και θυμίζει εν μέρει το καλοκαίρι του 1974, λόγω της πολιτικής τρικυμίας που επικρατεί στις ΗΠΑ. Κανείς δεν ξέρει ποιος λαμβάνει τις αποφάσεις και βεβαίως κανείς δεν ξέρει τι θα έκανε ο ίδιος ο Τραμπ αν ξεσπούσε ένα ελληνοτουρκικό επεισόδιο λίγο πριν από τις εκλογές του Νοεμβρίου.
Μέσα σε αυτό το σκηνικό, θα πρέπει η Αθήνα να ακολουθήσει μια προσεκτικά σχεδιασμένη πολιτική. Αυτό που χρειάζεται είναι να δοθούν αρνητικά και θετικά μηνύματα, αλλά με τον πιο καθαρό τρόπο.
Αρνητικά με τη μορφή κόκκινων γραμμών που δεν μπορούν να παραβιασθούν χωρίς έμπρακτη απάντηση από την Ελλάδα. Προσοχή, όμως! Τα μηνύματα δεν δίνονται από φλύαρους πολιτικούς, γιατί κανείς δεν θα ακούσει άλλο ένα «ηχηρό μήνυμα προς την Αγκυρα». Δίνονται αθόρυβα, μακριά από τις κάμερες, από κυβερνητικά στελέχη, στρατιωτικούς ηγέτες, τους ανθρώπους των ειδικών αποστολών. Η κυβέρνηση μοιάζει ενίοτε με ξεκούρδιστη μπάντα στα ελληνοτουρκικά. Ισως μάλιστα να μη σηκώνει άλλη θεραπεία πλην ενός σιωπητηρίου…
Ο πρωθυπουργός δίνει ήδη τα απαραίτητα μηνύματα προς το Βερολίνο, τις Βρυξέλλες και –στον βαθμό που είναι εφικτό– στην Ουάσιγκτον. Χωρίς κορώνες, αλλά και χωρίς περιστροφές. Ισως έχει επίσης έλθει η στιγμή να αποδείξουμε ότι είμαστε μια χώρα που παίρνει στα σοβαρά την εθνική της ασφάλεια: με υποχρεωτική θητεία στα 18, έμφαση στην αμυντική βιομηχανία, δημιουργία πραγματικού Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας, κατάργηση των βλακωδών διαδικασιών για την αγορά εξοπλισμών σε επείγουσα βάση, αναδιοργάνωση των Ενόπλων Δυνάμεων χωρίς να λογαριάζει κανείς το πολιτικό κόστος. Αυτά θέλουν χρόνο, αλλά μπορεί να αρχίσουν άμεσα να εφαρμόζονται.
Τα θετικά μηνύματα θα πρέπει να αφορούν μια καλά προετοιμασμένη φόρμουλα, που θα μπορούσε να οδηγήσει στην έναρξη διερευνητικών επαφών και σε ένα προσωρινό μορατόριουμ σε ορισμένους τομείς. Για να συμβεί αυτό, Αθήνα και Λευκωσία θα πρέπει να μιλήσουν με ανοικτά χαρτιά και να καταστρώσουν μία κοινή γραμμή.
Οι επόμενες εβδομάδες θα είναι κρίσιμες. Καλό είναι να έχουμε καθαρό μυαλό, να ξέρουμε τι περιμένουμε από ποιον την κρίσιμη ώρα, να διαβάσουμε χωρίς φαντασιώσεις τα μηνύματα όλων των εμπλεκομένων και να δώσουμε και εμείς τα δικά μας, μακριά από τις κάμερες. Πριν φτάσει η ώρα των στρατιωτικών αποφάσεων, καλό είναι να δοθεί μια ευκαιρία στην αθόρυβη, παρασκηνιακή διπλωματία.
