Του Κωνσταντίνου Παπαδόπουλου
«Ξηρανθήτω ημίν ο λάρυγξ εάν επιλαθώμεθά σου ω πάτριος Ποντία γη!» (Λεωνίδας Ιασονίδης)
(Να ξεραίνεται η γούλα μ’ αν ανασπάλλω την πατρίδα μ’, τον Πόντον. – Κώστας Π. Μαυρόπουλος)
Σαμψούντα. «Εις Αμισόν – σ’ Αμισόν – σ’ Αμσόν – Σαμψούν», ήταν αποικία των Μιλησίων και έπειτα των Αθηναίων, οι οποίοι της έδωσαν το όνομα Πειραιάς .
Αμάσεια, πατρίδα του γεωγράφου Στράβωνα και γνωστή από τα αρχαία χρόνια η Αμάσεια υπήρξε, στην ελληνιστική περίοδο, πρωτεύουσα του βασιλείου των Μιθριδατών.
Κερασούντα. Αρχαιότατη ελληνική πόλη, που ιδρύθηκε το Ζ΄ αιώνα π.Χ., σύμφωνα με όσα αναφέρει ο Ξενοφών στο έργο του (Κύρου Ανάβασης), από τους Σινωπείς.
Αργυρούπολη ή Κιουμουσχανέ, σαν τόπος αργύρου, με τα πλούσια μεταλλεία. Πόλη του ν. Τραπεζούντας και έδρα της επαρχίας Χαλδίας, κάπου 100 χιλ. νότια της Τραπεζούντας.
Τραπεζούντα. Η ωραιότερη πόλη του Πόντου, η πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας των Κομνηνών, το τελευταίο καταφύγιο του Ελληνισμού. Η Τραπεζούντα ιδρύθηκε το 756 π.χ. για πρώτη φορά από Ίωνες αποίκους. Έζησε δόξες, καταστροφές, τιμές και θυσίες, αλλά έμεινε και στάθηκε Ελληνική επί 2678 χρόνια μέχρι το 1922 όταν και αναγκάστηκε ο Ελληνισμός της να καταφύγει στην Ελλάδα.
Σάντα. Στην αρχαιότητα γνωστή ως Σίνται. Βρίσκεται σε απόσταση 10 ωρών (με τα πόδια) ΝΑ της Τραπεζούντας.Ήταν μια ομάδα από 7 χωριά Ελληνικά.
- Πιστοφάντων 300 σπίτια
- Τσακαλάντων 53 σπίτια
- Ισχανάντων 260 σπίτια
- Τερζάντων 200 σπίτια
- Πινατάντων 60 σπίτια
- Κοζλαράντων 60 σπίτια
- Ζουρνατσάντων 120 σπίτια
Νικόπολη, έδρα του υποδιοικητού υπό την διοίκηση της Σεβάστειας.
Ίμερα, χτισμένη σ’ ένα μαγικό και ειδυλλιακό τοπίο, με 2000 μ. περίπου υψόμετρο και υγιεινότατο κλίμα. Τα βουνά της γειτονεύουν με την βουνοσειρά Θήχη, απ’ όπου οι μύριοι του Ξενοφώντα, αντικρίζοντας τη θάλασσα της Τραπεζούντας, φώναξαν (θάλαττα, θάλαττα).
Κρώμνη. Κωμόπολη της επαρχίας Χαλδίας στο νομό Τραπεζούντας. Βρίσκεται στο όρος Παρύαρδη, ανατολικά των Ποντικών ορέων, σε απόσταση 16 ωρών (με τα πόδια) στα νότια της Τραπεζούντας και 5 ωρών ΒΑ της Αργυρούπολης. Το υψόμετρο της περιοχής της ανέρχεται σε 2000 μ. Στα βόρεια συνορεύει με το οροπέδιο της Ματσούκας και το χωριό Λαραχανή, ανατολικά με το οροπέδιο της Σάντας, στα νότια με τα χωριά Γήμερα, Λιβάδι, Λυκάστι, και δυτικά με τα χωριά Παρτίν, Βαρενού, Μουσάντων, Πουσίον κ.α.
Οινόη, η ωραιότερη επαρχεία της Τραπεζουντιακής Αυτοκρατορίας.
Πλάτανα. Στα οροπέδιά της έμεναν οι Θοανοί (Τόνιαλι), Ελληνικής καταγωγής. Με το βυζαντινό κάστρο (του Ηλ’ το κάστρο) και τον πυρρίχιο χορό τους.
Πουλαντζάκη, η αρχαία Πολεμωνιάς. Εκεί μόνασε ο Γρηγόριος ο Θεολόγος
Σούρμενα. Πήραν το όνομά τους από τον Αρειανό Σουσάρμενα.
Πάφρα. Πόλη κτισμένη πάνω στην οδό Σινώπης-Σαμψούντας, στη δεξιά όχθη του Άλυος. Γνωστή για τα εκλεκτά καπνά της.
Φάτσα ή Βαδισάνη. Παραλιακή πόλη μεταξύ Οινόης και Κοτυώρων.
Όφις. Περιοχή, παρά τον Όφιν ποταμόν, ανατολικά της Τραπεζούντας (Οφλήδες). Από το χωριό της Υψηλή κατάγονταν οι Υψηλάντες.
Σινώπη. Επανιδρύθηκε από τους Ίωνες της Μιλήτου στις αρχές του 8ου αιώνα π.Χ. και ήταν η πρώτη ελληνική αποικία στον Πόντο. Αργότερα, οι Σινωπείς ίδρυσαν, κατά τον Ηρόδοτο και τον Ξενοφώντα τις δικές τους αποικίες: την Τραπεζούντα, την Κερασούντα και τα Κοτύωρα.
Κοτύωρα (Ορδού). Ο Ξενοφών αναφέρει την πόλη ως αποικία της Σινώπης, ο δε Όμηρος στην Ιλιάδα την αποκαλεί Κύτωρο.
Κόμανα. Αρχαία πόλη του Πόντου, κοντά στην Τοκάτη. Ο Στράβων την αναφέρει ως κέντρο λατρείας. Στα Κόμανα πέθανε από τις κακουχίες και τις στερήσεις ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος το 407.
Ματσούκα. Επαρχία του νομού Τραπεζούντας, φημισμένη για τα μοναστήρια της: Παναγίας Σουμελά, Ιωάννη Προδρόμου του Βαζελώνα και Αγίου Γεωργίου του Περιστερεώτα.
Χαλδία. Περιοχή του ανατολικού Πόντου, όπου, κατά την αργοναυτική εκστρατεία, κατοικούσαν οι Χαλδύβες. Ήταν η πρώτη περιοχή της Μικράς Ασίας που ασπάστηκε τον Χριστιανισμό. Εκεί μόνασαν ο Μέγας Βασίλειος και ο Γρηγόριος Ναζιανζηνός.
Τρίπολη, γνωστή από τον Όμηρο για τα πλούσια μεταλλεία της.
Αρδάσσα. Έδρα της υποδιοίκησης Τορούλ που υπαγόταν στη διοίκηση Αργυρούπολης του νομού Τραπεζούντας. Στην εποχή του Βυζαντίου και μετά των Μεγαλοκομνηνών ήταν χωριό και αποτελούσε φρούριο στη σειρά των κάστρων του Μεσοχάλδιου.
Ριζούντα, που ταυτίζεται με το νότιο τμήμα της αρχαίας Κολχίδας.
Τοκάτη (ή Ευδοκίας), που ιδρύθηκε επί αυτοκράτορα Ηρακλείου.
Θέρμη, κοντά στην Οινόη που η περιοχή της είχε πρωτεύουσα την Θεμίσκυρα, πατρίδα των Αμαζόνων.
Μάτεν, της Κερασούντας, με τα μεταλλεία του.
Μερζιφούντα, φημισμένη για τα ιαματικά λουτρά της που αναφέρονται και από τον Στράβωνα.
Νεοκαισάρεια, με ερείπια από αρχαία οικοδομήματα.
(…και πόσες ακόμα πόλεις και μαρτυρικά χωριά…)
Ο ΠΟΝΤΟΣ ΖΕΙ, ΚΑΙ ΘΑ ΖΕΙ… από τις μνήμες και τις περιγραφές των παππούδων μας, στις καρδιές, στο νου και στις ψυχές μας!
19η Μαίου, ημέρα μνήμης της γενοκτονίας των Ποντίων
ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ
