Γράφει ο Τάσος Παππάς
Κυκλοφόρησε πριν από λίγες μέρες από τις εκδόσεις Θεμέλιο το βιβλίο του Ερικ Χομπσμπάουμ «Για τον εθνικισμό» σε επιμέλεια και με εισαγωγή του Ντόναλντ Σασούν και μετάφραση του Γιάννη Μπαλαμπανίδη. Ο εμβληματικός ιστορικός εκτός όλων των άλλων πολύ σημαντικών πραγμάτων αναφέρεται και στον ρόλο των ιστορικών. Σημειώνει: «Οι ιστορικοί βρίσκονται στον απρόσμενο ρόλο του πολιτικού παράγοντα.
Παλαιότερα πίστευα ότι το επάγγελμα του ιστορικού, σε αντίθεση με του πυρηνικού φυσικού ας πούμε, αν μη τι άλλο δεν μπορεί να βλάψει κανέναν. Τώρα ξέρω ότι κάλλιστα μπορεί. Οι μελέτες μας μπορούν να γίνουν εργοστάσια όπλων, σαν τα εργαστήρια όπου ο ΙΡΑ έμαθε να μετατρέπει χημικά λιπάσματα σε εκρηκτικά. Πράγμα που μας επηρεάζει με δύο τρόπους. Πέρα από τη γενικότερη ευθύνη που έχουμε απέναντι στα ιστορικά γεγονότα, έχουμε και το ιδιαίτερο καθήκον να ασκούμε κριτική στις πολιτικο-ιδεολογικές χρήσεις και καταχρήσεις της Ιστορίας».
Στην Ελλάδα έχουμε ζήσει, μερικές φορές με επώδυνο τρόπο, πολιτικο-ιδεολογικές χρήσεις και καταχρήσεις της Ιστορίας. Κυβερνήσεις, κόμματα, επικοινωνιακά επιτελεία έχουν χρησιμοποιήσει αυτές τις μεθόδους για να κατασκευάσουν αφηγήματα για παλαιότερα και πρόσφατα γεγονότα ώστε να δικαιολογήσουν στάσεις και επιλογές συκοφαντώντας κάθε διαφορετική φωνή. Οι κυβερνήσεις και τα κόμματα δεν θα μπορούσαν να κάνουν αυτή τη δουλειά, δηλαδή να ξαναγράψουν την Ιστορία ή να την ερμηνεύσουν κατά πώς εξυπηρετεί τους σχεδιασμούς τους, χωρίς τη συνδρομή ορισμένων ιστορικών. Αυτοί ανέλαβαν να δώσουν επιστημονικό κύρος στα διάφορα ιδεολογήματα, αυτοί δέχτηκαν να γίνουν ιμάντες μεταβίβασης θεωριών, μύθων και επινοήσεων που στόχο είχαν να παραπλανήσουν τους πολίτες.
Στις μέρες μας οι εκπρόσωποι μιας άλλης επιστήμης, που εκ της φύσεώς της δεν μπορεί να βλάψει κανέναν, συμμετέχουν στη δημόσια συζήτηση, δίνουν τον τόνο, διαμορφώνουν κλίμα και επηρεάζουν καθοριστικά τις αποφάσεις της εκτελεστικής εξουσίας.
Πρόκειται για γιατρούς πολλών ειδικοτήτων και για πανεπιστημιακούς ευρέος επιστημονικού φάσματος. Η πανδημία έφερε στην πρώτη γραμμή του ενδιαφέροντος τους ειδικούς που ασχολούνται με τους ιούς. Ο αιφνιδιασμός τον πρώτο καιρό ήταν πλήρης. Κράτη, επιστήμονες και πολίτες βρέθηκαν απέναντι σ’ έναν άγνωστο εχθρό που ήταν πολύ απειλητικός και δεν γινόταν να αναχαιτιστεί με τα μέχρι τότε γνωστά όπλα. Πανικός λόγω της ταχύτατης εξάπλωσης, σύγχυση ως προς τους τρόπους αντιμετώπισης. Οι πάντες κρεμόμασταν από τα χείλη των ειδικών.
Η κυβέρνηση δήλωνε ότι τους εμπιστεύεται απόλυτα, ότι προτίθεται να πάρει όλα τα μέτρα που εισηγούνται και εμείς συγχωρούσαμε την υπερβολική έκθεση ορισμένων στη δημόσια σκηνή. Συγγνωστό ολίσθημα. Λίγοι άνθρωποι μπορούν να αντισταθούν στη σαγήνη της αυτοπροβολής. Κάποιοι επιστήμονες έκαναν το καθήκον τους με συνέπεια. Απέφυγαν τις μεγαλοστομίες, δεν υπέκυψαν στον πειρασμό της ξερολίασης, ήταν μετρημένοι στις προβλέψεις τους, δεν καλλιέργησαν προσδοκίες για γρήγορη επιστροφή στην κανονικότητα, απαντούσαν με πειστικότητα στους αρνητές και καθησύχαζαν τον κόσμο για το ενδεχόμενο παρενεργειών από τα εμβόλια.
Δυστυχώς όμως είχαμε κι εκείνους που ήταν καθημερινώς στα τηλεοπτικά παράθυρα, βρίσκονταν σε νευραλγικά πόστα στις επιτροπές και επιχειρούσαν με ζήλο να καλλωπίσουν τις αποφάσεις της κυβέρνησης, ακόμη κι αυτές που συγκρούονταν με την κοινή λογική. Δέχτηκαν μ’ άλλα λόγια να μετατραπούν σε απολογητές της κυβέρνησης. Ηταν πολύ αυστηροί όταν απλοί πολίτες παραβίαζαν την καραντίνα, αλλά προκλητικά επιεικείς όταν ο ίδιος ο πρωθυπουργός δεν σεβάστηκε τους κανόνες (Πάρνηθα, Ικαρία). Εμειναν άφωνοι όταν ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε τρεις φορές τη λήξη της πανδημίας.
Η πραγματικότητα τον διέψευσε, οι ειδικοί δεν αντέδρασαν. Προσπάθησαν με άκομψο τρόπο να δικαιολογήσουν την επιμονή της κυβέρνησης να μην πυκνώσει τα δρομολόγια στα μέσα μαζικής μεταφοράς και να μην αραιώσει τις αίθουσες στα σχολεία. Τόλμησαν μάλιστα να εκπονήσουν θεωρία σύμφωνα με την οποία ο ιός δεν μεταδίδεται στο μετρό. Εκαναν πως δεν άκουσαν τον υπουργό που ισχυρίστηκε ότι αν είχαμε περισσότερες ΜΕΘ θα είχαμε και περισσότερους θανάτους. Δεν έβαλαν στη θέση του τον άλλο υπουργό που δήλωσε ότι δεν χρειαζόμαστε ΕΣΥ πολυτελείας. Σφύριξαν αδιάφορα όταν συνεργάτης του πρωθυπουργού είπε πως δεν υπάρχει μελέτη που να δείχνει ότι οι αστυνομικοί μεταδίδουν τον ιό.
Δεν διέψευσαν ως όφειλαν τους κυβερνητικούς παράγοντες που υποστήριζαν ότι η κυβέρνηση έχει ενισχύσει το δημόσιο σύστημα Υγείας, αν και συνάδελφοί τους της μαχόμενης ιατρικής παρέθεταν στοιχεία που αποδείκνυαν ότι πρόκειται για κολοσσιαίο ψέμα. Αυτοί οι ειδικοί δεν λειτούργησαν ως επιστήμονες που στέκονται πάνω και έξω από την πολιτική αντιπαράθεση. Προτίμησαν να γίνουν το τζουκ μποξ της κυβέρνησης. Πρέπει να ξέρουν όμως ότι οι εξουσίες είναι αδίστακτες. Δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετική η δική μας. Θα τους χρησιμοποιήσει όσο είναι χρήσιμοι και όταν βρει τα σκούρα θα τους πετάξει στην αρένα, για τροφή στο μαινόμενο πλήθος. Κάποιους βεβαίως θα τους αξιοποιήσει τοποθετώντας τους στις εκλογικές λίστες. Μήπως αυτό ήθελαν;
Ανάγωγα
Η πανδημία τελειώνει, η ακρίβεια είναι παροδικό φαινόμενο. Σε ποια εταιρεία στελέχη που θα έπεφταν τόσο έξω στις εκτιμήσεις τους θα έμεναν στις θέσεις τους; Μόνο στη Μαξίμου Α.Ε.
