Γράφει η Ίρις Ζωγράφου
Διεθνολόγος
Με λίγο πιο πάνω από 10 εκατομμύρια πρόσφυγες προς γειτονικές χώρες, μετρώντας από τις 24 Φεβρουαρίου που ξεκίνησε η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η διεθνής ματιά διαθλάται προς δύο κατευθύνσεις: τις τεκτονικές αλλαγές σε γεωστρατηγικό επίπεδο και τον κοινό παρονομαστή κάθε ιστορικά αιματοβαμμένης σύρραξης: την ανθρωπιστική κρίση που αυτή παράγει. Αυτή τη στιγμή, επιπλέον 6,5 εκατομμύρια Ουκρανοί έχουν βίαια μετακινηθεί εντός της χώρας και εκτός των τόπων κατοικίας τους, ενώ 13 εκατομμύρια παραμένουν εγκλωβισμένοι σε κατεστραμμένες δομές, ανήμποροι να μετακινηθούν προς οποιαδήποτε κατεύθυνση.
Μια γρήγορη ματιά προς οποιαδήποτε πλευρά επίσημου ή ανεπίσημου φορέα πληροφόρησης, καταδεικνύει όλα όσα ένα προσφυγικό μέτωπο μπορεί να ενσταλλάξει στη συλλογική μας μνήμη: απόγνωση.
Πάνω σε αυτόν τον δυστοπικό καμβά ιστορίας, αξία έχει να παρατηρεί κανείς εκείνες τις τραγικές ειρωνείες που η ανθρώπινη περιπέτεια έχει ταλέντο να αναδεικνύει, όταν βρίσκεται σε τροχιά (αυτο)καταστροφής.
Για παράδειγμα, μία από τις πρώτες στρατηγικές κινήσεις που έκανε η Ρωσία εισβάλοντας, ήταν να θέσει σε πολιορκία τη Μαριούπολη: ουσιαστικά, απέκοψε μια πόλη 430.000 κατοίκων, από οποιονδήποτε λώρο τροφίμων, πόσιμου νερού, ηλεκτρικού ρεύματος, φαρμάκων. Πρόκειται για “βέλτιστη πολεμική πρακτική” άλλωστε, που μετράει πολλά χρόνια παρουσίας: από τις πολιορκίες των καστρών κατά το Μεσαίωνα μέχρι τη μάχη του Στάλινγκραντ στο 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο – και ακόμα πιο πρόσφατα κατά τη διάρκεια του 11ετούς πολέμου στη Συρία.
Η ειρωνία εδώ είναι ότι, ο ίδιος ο Βίκτωρ Πούτιν, αδελφός του Βλαντιμιρ, πέθανε σε παιδική ηλικία κατά τη διάρκεια της γερμανικής πολιορκίας του Λένινγκραντ – μια επίσης τραγική σελίδα του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου.
Κάνοντας ένα βήμα πίσω και διατρέχοντας τα βασικά εγχειρίδια Σχολών Πολέμου, αντιλαμβάνεται κάποιος καθαρά ότι η πολιορκία δεν αποτελεί απλώς έναν εκτελεστικό βραχίονα μιας γενικευμένης πολεμικής εμπλοκής. Στην ουσία, “παγώνει” το χρόνο και τους πόρους που απαιτούνται για ενεργοβόρες μάχες στα μέτωπα, ελαχιστοποιώντας – στην περίπτωση της Ρωσίας π.χ. – το ρίσκο του να χάσει σημαντική στρατιωτική ισχύ σε διακυβεύματα στόχων που είναι δύσκολο να εκτιμήσει το πόσο εύκολο ή όχι είναι να κατακτηθούν.
Κυρίως όμως, οι διαλυτικές συνέπειες για τους πολιορκημένους ανήκουν στη σφαίρα της “ταυτοτικής λιμοκτονίας”, καθώς το μήνυμα που βιώνουν από τον πολιορκητή είναι νοσηρά σαφές: “Δεν σε αναγνωρίζω ως ανθρώπινο ον και γι’ αυτό και δε σε σκοτώνω. Σου αναγνωρίζω ως μόνο δικαίωμα να συνεχίσεις να υπάρχεις χωρίς τροφή και νερό, χωρίς θέρμανση, χωρίς περίθαλψη, χωρίς υπόσταση και χωρίς διέξοδο. Είσαι ένα ακόμα Αντικείμενο στο χάρτη μου”.
Πρόκειται για ένα διαχρονικό power game ψυχολογικής καταστροφής, στο οποίο οι άνθρωποι “πεθαίνουν” πριν προλάβουν να “αποβιώσουν”.
Στατιστικά και μόνο, οι πολιορκίες θα αφήσουν πίσω τους και κάποιους (τυχερούς;) που, αν και ζωντανοί, θα φέρουν μέσα τους αυτό το βίωμα του “αντικειμενικοποιημένου” εαυτού. Και μάλλον θα καταστεί ακόμα πιο στιγματικό για αυτούς τούτο το βίωμα, γιατί οι χώρες που θα τους απορροφήσουν, ενδεχομένως να (υποχρεωθούν να) τους φερθούν με ένα αντίστοιχα “απάνθρωπο” μοντέλο υποδοχής: γραφειοκρατία, ελλιπείς υποδομές, ανυπαρξία σχεδιασμού, κορεσμένες προσφυγικές ροές από προηγούμενους πολέμους.
Και να σκεφτεί κανείς ότι η διεθνής επισιτιστική κρίση που κάποια στιγμή θα επελαύνει λόγω της κλιματικής αλλαγής, στερώντας πλέον από ολόκληρο τον πλανήτη νερό και τροφή, δεν έχει κάνει ακόμα την εμφάνισή της…
