Γράφει ο Μανώλης Κοττάκης
Χάρηκα πολύ που είδα προχθές το βράδυ στην εκπομπή «Επίλογος» της ΕΡΤ την Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου να παραχωρεί συνέντευξη στον αξιόλογο συνάδελφο Απόστολο Μαγγηριάδη. Πάντοτε πίστευα ότι οι Πρόεδροι πρέπει να ομιλούν. Οτι η εποχή έχει αλλάξει. Οτι το βαρύ μοντέλο Προέδρου του παρελθόντος απαιτεί προσαρμογές. Είχα άλλωστε τη χαρά να είμαι ο πρώτος δημοσιογράφος που το 2005 κατάφερε να πείσει τον Κάρολο Παπούλια στην επέτειο ενός έτους από την ανάληψη των καθηκόντων του να σταθεί μπροστά από τις κάμερες της ΕΡΤ μέσα στο Προεδρικό Μέγαρο και να απαντήσει τόσο σε δικές μου ερωτήσεις όσο κυρίως στις ερωτήσεις 20 μαθητών και μαθητριών δημοτικού σχολείου. Κι αυτό που μου έχει μείνει από εκείνη την εμπειρία ήταν η φράση του, μιλάμε για 20 χρόνια πριν, «η Κίνα είναι ανατέλλουσα δύναμη, η Ρωσία η παλαιά δύναμη».
Αριστα έπραξε λοιπόν η Πρόεδρος της Δημοκρατίας και παραχώρησε αυτή τη συνέντευξη, στην οποία για τα μέτρα της ήταν καλή. Δεν απέφυγε βεβαίως δύο σημαντικά λάθη, που μπορεί να προκαλέσουν σοβαρές παρεξηγήσεις, αλλά επί της αρχής για τα επίπεδα που κινείται κυρίως και για το διακύβευμα της συνέντευξης, που ήταν η συμπλήρωση των 50 ετών από την αποκατάσταση της δημοκρατίας, επικοινωνιακά ήταν σωστή και στιλιστικά άψογη. Αυτό που ξεχώρισα από όλα όσα είπε και είναι εντελώς καινούργιο ήταν η τόλμη της να ανοίξει ζήτημα αρμοδιοτήτων του Προέδρου της Δημοκρατίας 30 χρόνια μετά την αναθεώρηση του Συντάγματος από το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου. Οπως υποστήριξε η ίδια, οι προκάτοχοί της κατάφεραν και πέτυχαν ώστε να αντέξει ο θεσμός έστω και χωρίς αρμοδιότητες, αλλά η εποχή και το Σύνταγμα «εξελίσσονται» και είναι στο χέρι των πολιτικών δυνάμεων να εντάξουν στην προσεχή συνταγματική αναθεώρηση το ζήτημα αυτό.
Βεβαίως, για να είμαστε ακριβείς, οι προκάτοχοί της όχι απλώς επέτυχαν την αντοχή του θεσμού, αλλά σε πολύ κρίσιμες περιόδους παρασκηνιακώς επεξέτειναν τις αρμοδιότητές τους πολύ πέρα και από αυτές που ορίζει το Σύνταγμα, όμως πάντοτε δημοσίως στα όρια του Συντάγματος. Και έχω εδραία την πεποίθηση ότι όλα όσα έπραξε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος το καλοκαίρι του 2015 προκειμένου να παραμείνει η χώρα στο ευρώ δείχνουν ότι ένας Πρόεδρος με αποφασιστικότητα μπορεί να πάει στο όριο των αρμοδιοτήτων του και λίγο περισσότερο πέρα από αυτές εάν πρόκειται για το εθνικό συμφέρον. Και ο Παυλόπουλος το έδειξε και με τη σύγκληση του συμβουλίου πολιτικών αρχηγών την επομένη του δημοψηφίσματος και επικοινωνώντας εκτός πρωτοκόλλου με ηγετικές προσωπικότητες της Ευρώπης προκειμένου να διασφαλιστεί η ευρωπαϊκή πορεία της χώρας. Είχαν προηγηθεί ο μεγάλος Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο οποίος απαγόρευσε τον Σεπτέμβριο του 1991 στον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη να κάνει εκλογές, και ο Κωστής Στεφανόπουλος, ο οποίος συγκρούστηκε με τον Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο στο θέμα της προκήρυξης δημοψηφίσματος για τις ταυτότητες.
Γενικώς η Πρόεδρος έχει δίκιο να ανοίγει το θέμα, έπρεπε ίσως να μιλήσει πιο ανοιχτά. Ο θεσμός χρειάζεται να επανεξοπλιστεί με αρμοδιότητες. Το αντιλαμβάνεται βεβαίως τώρα, στο τέλος της θητείας της, που κάνοντας τον απολογισμό της βλέπει πόσο πιο ισχυρός απέναντί της ήταν ο πρωθυπουργός και πόσο περιορισμένες δυνατότητες είχε η ίδια να κινηθεί απέναντί του, αλλά εν πάση περιπτώσει, ας μην γκρινιάζουμε, είναι σημαντικό ότι η Πρόεδρος άνοιξε το θέμα. Βεβαίως στη δική μου αντίληψη των πραγμάτων μια προσεχής αναθεώρηση δεν θα έπρεπε να επιστρέψει απλώς στο Σύνταγμα του 1975, το οποίο η κυρία Σακελλαροπούλου χαρακτήρισε «προοδευτικό», κάνοντας δύο φορές αναφορά στον Κωνσταντίνο Καραμανλή (τον οποίο σεβόταν ο παπανδρεϊκός πατέρας της), καθώς άντεξε έπειτα από τέσσερις αναθεωρήσεις, αλλά θα πρέπει να εστιάσει την προσοχή της στο πολιτειακό μας μοντέλο, το οποίο -υπό προϋποθέσεις- θα μπορούσε να εξελιχθεί σε προεδρικό. Η προεδρευόμενη δημοκρατία να καταστεί δηλαδή προεδρική.
Εκανε όμως και δύο λάθη η Πρόεδρος κατά τη διάρκεια της συνέντευξης. Το πρώτο είναι ότι ανέφερε τη φράση κάποιου «η δική μας η χαρά για την αποκατάσταση της δημοκρατίας βασίστηκε στη δική τους συμφορά» (εννοούσε τη συμφορά των Κυπρίων, την εισβολή και τον διαμελισμό). Δεν ξέρω ποιος την είπε αυτή τη φράση, αλλά, αν η Πρόεδρος έκανε τον κόπο να διαβάσει τις πρόσφατες δηλώσεις του ομολόγου της Ερντογάν κατά του Νίκου Δένδια, θα διαπίστωνε ότι ο Τούρκος πρόεδρος είπε ακριβώς το ίδιο με άλλα λόγια. Οτι… ευτυχώς που έγινε εισβολή στην Κύπρο και αποκαταστάθηκε η δημοκρατία στην Ελλάδα. Ατυχές, κυρία Πρόεδρε.
Το δεύτερο λάθος: η Πρόεδρος χαρακτήρισε «παράλογο» το να μην έχει το δικαίωμα να εκφραστεί υπέρ ενός νομοσχεδίου, αφού έχει ψηφιστεί από το Κοινοβούλιο, επισημαίνοντας ότι στα τέσσερα χρόνια της θητείας της δεν εκφράστηκε ποτέ υπέρ νομοσχεδίου πριν από την ψήφισή του. Αναφερόταν στα γνωστά επινίκια για τους ΛΟΑΤΚΙ και τον γάμο. Δεν είμαι βέβαιος ότι κατάλαβε ακριβώς τι είπε η κυρία Σακελλαροπούλου. Διότι η έκφραση γνώμης υπέρ ή κατά ενός νομοσχεδίου και μετά την ψήφισή του δημιουργεί πολιτικά και πολιτειακά ζητήματα. Στην πρώτη περίπτωση η Πρόεδρος ταυτίζεται απολύτως με την κυβέρνηση, την εκάστοτε κυβέρνηση. Στη δεύτερη περίπτωση τυχόν διαφωνία της, ανάλογα με τη βαρύτητα του νομοσχεδίου, μπορεί να προκαλέσει έως και πολιτειακή κρίση, καθώς το Σύνταγμα ακόμη και όπως είναι έτσι σήμερα γραμμένο δίνει τη δυνατότητα στον Πρόεδρο να αναπέμψει ψηφισμένο νομοσχέδιο στη Βουλή στην κυβέρνηση για να το διορθώσει. Αυτοί είναι κανόνες, να πανηγυρίζεις ψηφισμένο νόμο, που εισάγουν νέα συνταγματικά ήθη. Λάθος, λάθος, λάθος λοιπόν.
Κάτι τελευταίο που δεν αφορά τη συνέντευξη: το 2021 η Πρόεδρος κάλεσε στη δεξίωση όλη τη στρατιά των κυρίων του #ΜeΤoo, οι καταγγελίες των οποίων δεν στάθηκαν στα δικαστήρια. Κατέπεσαν. Τις κάλεσε πάντως. Στη χθεσινή δεξίωση… η δημοκρατία δεν είχε χώρο για τους συγγενείς των 57 νεκρών στα Τέμπη, παρά μόνο για δύο. Δεν πρόκειται να κάνουμε κάποιο ιδιαίτερο σχόλιο. Ωραίο το να ζητάς την ενίσχυση των αρμοδιοτήτων του Προέδρου, αλλά, όταν εσύ έχεις την αρμοδιότητα να καλείς όποιον θέλεις στο Προεδρικό Μέγαρο στη δεξίωση για την αποκατάσταση της δημοκρατίας και δεν την ασκείς πλήρως κάνοντας διακρίσεις, πώς να γίνεις πειστικός; Οι αρμοδιότητες θέλουν κότσια για να μη μένουν στα χαρτιά. Το να γίνονται δίκαιο δεν αρκεί.
