Γράφει ο Μανώλης Κοττάκης
Την πρώτη φορά που μίλησε δημοσίως για το Τατόι ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης δήλωσε κάτι που επιδέχεται διπλής αναγνώσεως, και πολιτικής αλλά και οικολογικής: «Αυτό το μέρος το έχω στην καρδιά μου». Προχθές, στη Βουλή, επανήλθε. «Αυτή η περιοχή ονομάζεται βασιλικά κτήματα» είπε απευθυνόμενος στον ΣΥΡΙΖΑ και πρόσθεσε: «Ξέρω, δεν σας αρέσει, αλλά ο κόσμος το λέει!» Δεν προξένησαν, βεβαίως, έκπληξη οι σχετικές αναφορές του πρωθυπουργού, έμμεσες πλην αινιγματικές, στον θεσμό της βασιλείας. Πάντοτε η οικογένεια Μητσοτάκη είχε δεσμούς με τη βασιλεία και τους βασιλικούς.
Ο πατήρ Κωνσταντίνος, ως αρχηγός της Ν.Δ., είχε χαρακτηρίσει άλλωστε στο Λονδίνο το 1987 (ζώντος του Κωνσταντίνου Καραμανλή) «unfair» το πολιτειακό δημοψήφισμα του 1974. Πλην Κυριάκου, άλλωστε, και άλλα μέλη της οικογένειας, στενοί συνεργάτες του πρωθυπουργού, επισκέφθηκαν ιδιωτικώς μαζί με υπουργούς το Τατόι και τους τάφους των βασιλέων την άνοιξη, πολύ πριν από τις πυρκαγιές του θέρους.
Στέκομαι σήμερα στο θέμα αυτό, καθώς πράγματι στις πυρκαγιές συνειδητοποιήθηκαν μερικά πράγματα. Παρεμπιπτόντως, πράγματα για τα οποία στο παρελθόν ήταν αδύνατον να διεξαχθεί ψύχραιμη συζήτηση, λόγω της φόρτισης που δημιουργούσε στην Κεντροαριστερά, σε μεγάλο τμήμα της Κεντροδεξιάς και βεβαίως στην κοινή γνώμη η οδυνηρή ανάμνηση των ευθυνών του στέμματος για την τροπή που έλαβαν τα πράγματα στην Ελλάδα -ανατροπή της δημοκρατίας και εγκαθίδρυση της δικτατορίας- τον Απρίλιο του 1967.
Συμφιλίωση
Η βασιλεία υπήρξε, όμως, και πριν από το 1967 – από το 1834. Και η επιχείρηση διάσωσης βασιλικών κειμηλίων κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς επικύρωσε μια άποψη καιρό διαμορφωμένη στη σκέψη μου: Πρέπει κάποια στιγμή να συμφιλιωθούμε με την Ιστορία μας. Με τα θετικά της και με τα αρνητικά της. Με τις διδαχές της και με τα παραδείγματα προς αποφυγήν. Με ρώτησε φίλη από την Αριστερά τις ημέρες εκείνες γιατί είχε τόση σημασία για την εφημερίδα μας να ασχοληθούμε με το γεγονός ότι με εντολή του υπουργείου Πολιτισμού διασώθηκαν οι επίσημες στολές των βασιλέων.
Δεν είχα την παραμικρή αναστολή να της απαντήσω: Γιατί οι στολές αυτές των βασιλέων είναι ένα συγκλονιστικό κομμάτι της Ιστορίας μας. Είναι οι στολές που φορούσαν οι βασιλείς μας στη Μικρασία. Στους Βαλκανικούς Αγώνες. Στην απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης. Στους μεγάλους θριάμβους και στις οδυνηρές ήττες. Επρεπε να σωθούν. Οπως έπρεπε βεβαίως να σωθούν οι ζωές και οι περιουσίες των πολιτών. Μας θυμίζουν από πού προερχόμαστε και πού πάμε αυτές οι στολές. Από ποιους παραλαμβάνουμε τη σκυτάλη. Οποιος έχει δει τις αυθεντικές στολές του Οθωνα και της Αμαλίας, οι οποίες φυλάσσονται στο μυστικό Μουσείο Σωσσίδη, σε πόλη της Μακεδονίας, ξέρει πολύ καλά τι λέω! Μου κάνει φοβερή εντύπωση, μάλιστα, από τη στιγμή που και η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ αποδέχθηκε την αναγκαιότητα διάσωσης της βασιλικής κληρονομιάς στο Τατόι, να μαθαίνω πόσο ενοχικά προσεγγίζουν το θέμα, απολογητικά σχεδόν, ορισμένα νεότερα μέλη της βασιλικής οικογένειας.
Από φόβο μη τυχόν τους σχολιάσουν «οι κυνικοί», όπως λένε χαρακτηριστικά σε ιδιωτικές τους συζητήσεις. Οχι. Δεν είναι έτσι. Εκτός από τους «κυνικούς» υπάρχουν και οι «σιωπηλοί». Ο βασιλικός θεσμός αμαυρώθηκε μετά το 1967 για λόγους που δεν έχει νόημα να συζητηθούν ξανά. Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης ζήτησε λίγο πριν από τας δυσμάς του βίου του να γευματίσει ένα μεσημέρι στην Αθηναϊκή Λέσχη μαζί με τον Κωνσταντίνο, παρουσία του προέδρου της και στενού συνεργάτη του τέως, Κυριάκου Κουκουλομάτη. Και είχε την ευκαιρία σε αυτό το γεύμα να κάνει μια τελική ανασκόπηση του 1965 και του 1967 για να αποτιμηθούν τα λάθη της περιόδου. Οι δυο τους ξέρουν τι ειπώθηκε μεταξύ τους στην έσχατη αυτή εξομολογητική εκ βαθέων συζήτηση. Δεν αμφισβητείται πάντως το εξής: Για μεγάλο χρονικό διάστημα στην Ιστορία μας, οι βασιλείς, όταν λειτουργούσαν ως πραγματικοί ρυθμιστές του πολιτεύματος, έδρασαν ως οι αποφασιστικοί καταλύτες και έβγαλαν τη δημοκρατία και το πολιτικό σύστημα από τα αδιέξοδά τους. Οπως και οι Ενοπλες Δυνάμεις, με την εξαίρεση του 1967 βεβαίως, που οδήγησε στην κατάλυση της δημοκρατίας και την κυπριακή τραγωδία. Στην απώλεια εδάφους. Προηγουμένως, όμως, ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος «Νικόλαος Ζορμπάς» έφερε τον Ελευθέριο Βενιζέλο στην εξουσία. Ο διάλογος για το Τατόι και τη βασιλική ιστορία δεν πρέπει να φοβίζει κανέναν, λοιπόν. Οι Ελληνες, άλλωστε, επέλεξαν οριστικώς πολιτειακό δρόμο το 1974 και το διακύβευμα για τις ηγεσίες μας είναι έκτοτε υψηλό: Να φαίνεται κάθε μέρα η δημοκρατία αντάξια της εμπιστοσύνης που της έδειξαν οι Ελληνες σχεδόν πενήντα χρόνια πριν.
Μελέτη
Και να μην πρωταγωνιστεί σε ημερήσια αθόρυβα πραξικοπήματα εις βάρος των συνταγματικών δικαιωμάτων και των ατομικών ελευθεριών των πολιτών.
Διπλής ανάγνωσης είναι, λοιπόν, για τη νεαρά δημοκρατία μας η μελέτη της βασιλικής ιστορίας: παιδευτική, για να ξέρουμε ποια λάθη οδηγούν σε εκτροπές. Για να αποφεύγονται. Μα και διδακτική για το πώς ηγείται ένας αρχηγός κράτους στους εθνικούς αγώνες με τη σημαία στο χέρι και πώς δύναται να επιδρά στις πολιτικές διεργασίες ως ο καταλύτης του πολιτεύματος. Αν διαθέτει τη σοφία, όπως ο Παύλος το 1955, για παράδειγμα. Οι φωτιές σβήνουν κάποτε. Οι φλόγες της Ιστορίας καίνε πάντα, όμως!
