Γράφει ο Μανώλης Κοττάκης
Ραγδαίες εξελίξεις στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ενωσης, οι οποίες θα απαιτήσουν μείζονες αλλαγές και ανατροπές στη ζωή εκατομμυρίων Ευρωπαίων πολιτών, φέρνει η απόφαση της Ρωσικής Ομοσπονδίας να κλείσει -μάλλον οριστικά- τους αγωγούς με τους οποίους προμήθευε με φυσικό αέριο τις χώρες της Ενωσης.
Εξελίξεις οι οποίες, σε πρώτη φάση, θα οδηγήσουν μέχρι τις αρχές Νοεμβρίου, το αργότερο, σε απόφαση της Συνόδου Κορυφής να κηρύξει την Ένωση σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, με ό,τι μπορεί σημαίνει αυτό (στην καλύτερη περίπτωση) ή να οδηγήσει κάθε κράτος ξεχωριστά να κηρύξει κατάσταση εκτάκτου ανάγκης σε εθνικό επίπεδο (στη χειρότερη περίπτωση – προκειμένου να υπάρχει νομιμοποιητική βάση για τα αντιδημοφιλή μέτρα που θα ληφθούν αμέσως μετά τις πρόωρες εκλογές).
Ο ευρωπαϊκός Νότος, ο οποίος, λόγω κλίματος, πλήττεται λιγότερο από τον Βορρά όσον αφορά τις ποσότητες ενέργειας που χρειάζεται, πιέζει να κηρυχθεί τώρα σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης η Ενωση και έπειτα, πρώτον, να οριστεί κοινή τιμή αγοράς φυσικού αερίου από όλα τα κράτη-μέλη, δεύτερον, το επιπλέον που δεν θα καλύπτεται από το πλαφόν να εξοφλείται στους προμηθευτές με δάνεια τα οποία θα λαμβάνουν τα κράτη-μέλη από κοινό ταμείο, το οποίο θα δημιουργηθεί από τα 225 δισ. ευρώ του Ταμείου Ανάκαμψης και από άλλα 75 δισ. ευρώ, αδιάθετα κονδύλια από το ΕΣΠΑ. Στην ουσία, το αίτημα που έχει πέσει στο τραπέζι αυτή τη στιγμή είναι η εμβάθυνση της ευρωπαϊκής ενοποίησης με αμοιβαιοποίηση χρέους.
Προσχήματα
Αν και τα 300 δισ. ευρώ δεν επαρκούν σε σχέση με τις συνολικές ανάγκες της Ενωσης σε δάνεια για την επιδότηση της αγοράς φυσικού αερίου (πλαφόν), σε σύγκριση με τα 2 τρισ. ευρώ που έχει υπολογίσει συνολικά ο Ιταλός πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι, εντούτοις, αν ληφθεί η απόφαση, θα είναι ένα πρώτο βήμα. Δεδομένου όμως ότι ο ευάλωτος στην ενεργειακή κρίση Βορράς θα απαιτείτο να δανειστεί τη μερίδα του λέοντος από το νέο Ταμείο, η Γερμανία με διάφορα προσχήματα αυτή τη στιγμή καθυστερεί τις αποφάσεις για να κερδίσει χρόνο.
Χρόνο ώστε να θωρακίσει την οικονομία της με αποθέματα ενέργειας τέτοια, που να της επιτρέψουν να δανειστεί τα λιγότερα χρήματα από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Δέσμευσε τόσο μεγάλα ποσά από τον εθνικό της προϋπολογισμό για δάνεια με στόχο την αγορά εξοπλισμών-μαμούθ για τη δημιουργία στρατού (100 δισ. ευρώ), ώστε θέλει να αποφύγει πάση θυσία τον περαιτέρω δανεισμό τώρα. Το μόνο για το οποίο δέχεται να αρχίσει συζήτηση ταχέως είναι η αναπροσαρμογή του εθνικού χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ κάθε χώρας (σήμερα ανέρχεται στο 60% του ΑΕΠ με βάση το Μάαστριχτ), προκειμένου να καλύψει τη μελλοντική αύξηση του δανεισμού της, η οποία θα ξεπεράσει το σημερινό όριο. Και, βεβαίως, την κατάργηση της αρχής της ομοφωνίας προκειμένου η Ευρώπη να καταφέρει να ανταγωνιστεί τις ΗΠΑ σε ταχύτητα στη λήψη αποφάσεων. Αυτή τη στιγμή η Γερμανία, μετά τη διακοπή της ροής φυσικού αερίου από τη Ρωσία, καλύπτει ταχύτατα τις ανάγκες της: «καίει» άνθρακα, άνοιξε όλες τις λιγνιτικές της μονάδες, κλείνει ενεργοβόρα δημόσια κτίρια, εγκαθιστά στις εθνικές οδούς εναέριο σύστημα φόρτισης της μπαταρίας μεγάλων φορτηγών, κάνει γεωτρήσεις μαζί με την Ολλανδία σε θαλάσσιες περιοχές, επιχειρεί να θέσει σε λειτουργία έναν νέο αγωγό στην Πολωνία, προετοιμάζει τον πληθυσμό με οδηγίες για την εξασφάλιση τροφίμων.
Εκτιμάται ότι έως τον Νοέμβριο το αργότερο θα έχει καταφέρει να αναπληρώσει ικανό μέρος της απώλειας από τη διακοπή της ροής φυσικού αερίου από τη Μόσχα για να χρειάζεται τα λιγότερα δανεικά χρήματα από το νέο ταμείο κοινού χρέους των χωρών-μελών της Ε.Ε. Ο ευρωπαϊκός Νότος, που πλήττεται κυρίως από τις τεράστιες τιμές φυσικού αερίου, επείγεται αυτή τη στιγμή περισσότερο -γι’ αυτό συναντήθηκε χθες ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης με τον Ιταλό ομόλογό του Μάριο Ντράγκι στη Ρώμη, εν όψει και της Συνόδου Κορυφής-, αλλά δεν φαίνεται να αναπτύσσει την ίδια ταχύτητα.
Χώρες όπως η Ελλάδα και η Ιταλία θα προσπαθήσουν να αποφύγουν τη νέα κρίση χρέους, εκμεταλλευόμενες και τα νέα όρια που θα θεσπιστούν, αλλά εδώ που έφτασαν τα πράγματα όσο καθυστερούν να πάρουν μέτρα αναπλήρωσης των απωλειών τους (για τις ζημιές που δεν θα καλύπτουν ο μελλοντικός μηχανισμός πλαφόν στην αγορά φυσικού αερίου και η καθυστέρηση στην υιοθέτηση μορφών πράσινης ενέργειας) τόσο θα αυξάνεται ο δανεισμός που θα χρειαστούν από το νέο Ταμείο, άρα και η εξάρτησή τους από τη Γερμανία και τις ΗΠΑ!
Γι’ αυτόν τον λόγο ίσως η Δύση δεν ενθαρρύνει την εξόρυξη και εξεύρεση υδρογονανθράκων στη Μεσόγειο. Τυχόν εντοπισμός κοιτασμάτων θα μείωνε τον μελλοντικό δανεισμό της Ελλάδας για κάλυψη ενεργειακών αναγκών και θα μείωνε την εξάρτησή της από το δυτικό σχιστολιθικό φυσικό αέριο. Αρα θα ζημιωνόταν ο προϋπολογισμός των ΗΠΑ. Παρατηρείται έτσι το φαινόμενο ο Νότος να ζημιώνεται περισσότερο στρατηγικά, προσφεύγοντας σε μεγαλύτερο δανεισμό, ενώ πλήττεται λόγω κλίματος λιγότερο σε ό,τι αφορά τις ανάγκες του μετά τη διακοπή της τροφοδοσίας φυσικού αερίου. Και όχι μόνον αυτό. Για να αντέξει το υψηλό -παρά τις επιδοτήσεις- κόστος ενέργειας καλείται να λάβει δύσκολες πολιτικές αποφάσεις για τον τρόπο ζωής εκατομμυρίων πολιτών τον προσεχή χειμώνα.
Ο δραματικός υποχρεωτικός περιορισμός στην κατανάλωση ενέργειας με τεχνητά μπλακάουτ (κυλιόμενες προγραμματισμένες διακοπές), ο περιορισμός του συνολικού αριθμού των ταξί που κινούνται στο λεκανοπέδιο, ο δραστικός περιορισμός της χρήσης Ι.Χ., η καθιέρωση της τηλεργασίας στο Δημόσιο σε μόνιμη βάση, το «λουκέτο» σε ενεργοβόρα δημόσια κτίρια είναι αποφάσεις που θα κληθεί να λάβει η επόμενη κυβέρνηση στην Ελλάδα, όποια και αν είναι αυτή.
Ερώτημα
Το πολιτικό σύστημα θα βρεθεί στην ανάγκη να επιβάλει νέου τύπου λοκντάουν τον προσεχή χειμώνα, ενεργειακά λοκντάουν, για να αντέξει το σύστημα (αν τα φέρει βόλτα το καλοκαίρι). Και το μέγα ερώτημα που αναδύεται εν όψει και των επερχόμενων εκλογών είναι το εξής: Πόση αντοχή έχει για να φέρει σε πέρας την αποστολή του; Οι αλλαγές αυτές, που θα οδηγήσουν στην εμβάθυνση της πολιτικής και της τραπεζικής ενοποίησης της Ε.Ε., δεν αναβάλλονται στο σημείο που φθάσαμε. Ο πόλεμος θα συνεχιστεί με απόφαση της Δύσης, για να μη λειτουργήσουν ποτέ ξανά οι αγωγοί και για να προχωρήσουν οι αλλαγές. Τα πράγματα θα πάνε για καιρό χειρότερα, πριν γίνουν καλύτερα.
